با این حال حوادث جدیدی که به‌طور مداوم در این مناسبات به‌وجود می‌آید، موجب شده که برای حفظ منافع ملی ایران، پرداختن به این موضوع همچنان اهمیت بسیاری داشته باشد به‌خصوص که در حال حاضر روابط ایران و روسیه مسائل متعددی همچون نیروگاه بوشهر، تعیین رژیم حقوقی دریای خزر و خطوط لوله انتقال نفت و گاز، اختلافات و رقابت‌های بسیاری را برانگیخته است. نحوه برخورد روسیه با این مسائل، این شائبه را تقویت کرده است که روسیه در روابط با ایران رویکردی دوگانه و اگر بدبینانه به آن نگاه کنیم حتی فاقد صداقت و به‌شدت منفعت‌طلبانه را دنبال می‌کند.
در روابط بین‌الملل این اصل پذیرفته شده است که هر کشوری همواره به‌دنبال منافع ملی خود است. مورگنتا معتقد است که منافع ملی تنها راهنمای سیاست خارجی هر کشوری است. با این حال اصل صداقت نیز در روابط بین‌الملل، اصلی است که هنوز اهمیت خود را از دست نداده است. روابط ایران و روسیه به‌نظر می‌رسد که نمونه‌ای از روابطی است که در آن اصول پذیرفته شده در عرف روابط دوجانبه، کمتر رعایت می‌شود. با این مقدمه به‌طور مختصر به روابط ایران و روسیه در جنبه‌های گوناگون آن می‌پردازیم.
زمینه‌های جدید اختلافات ایران و روسیه
تازه‌ترین تحولات درخصوص نوع رابطه ایران و روسیه، مربوط به سفر شیمون پرز به روسیه و نیز تحویل موشک‌های «اس300» به ایران است. در سفر پرز به روسیه، وی در دیدار با مدودف خواستار توقف فروش این سلاح به ایران شد. رژیم صهیونیستی بر این باور است که فروش موشک‌های ضد‌هواپیما نوع اس300 به ایران از سوی روسیه، توازن قدرت در کل منطقه را بر هم می‌زند.
درخصوص محتوا و نتایج این دیدارها هر یک از دوطرف به‌گونه‌ای اظهار نظر می‌کنند که به نفع خودشان جهت‌گیری شده است. روزنامه «هاآرتص» مدعی تصمیم رئیس‌جمهوری روسیه مبنی بر تجدید نظر در طرح فروش موشک‌های اس300 به ایران شد. این روزنامه ادعا کرد: «دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهوری روسیه در دیدار با شیمون پرز، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به وی قول داد که روسیه در تصمیم خود مبنی بر فروش موشک‌های ضدهوایی اس300 به ایران تجدید نظر کند.»
از طرف دیگر روسیه به‌گونه‌ای دیگر در این خصوص موضع‌گیری کرده است. در پی ابراز نگرانی اسرائیل از همکاری نظامی ایران- روسیه، این کشور بار دیگر بر تمایل خود برای ادامه این همکاری تأکید کرد. در این باره «آلکساندر میخی‌یف» معاون شرکت «روس‌آبارون‌اکسپورت» گفت: «اگر ایران علاقه‌مند به هواپیماهای ترابری نظامی یا تجهیزات فنی هوایی نظامی باشد و در این مورد درخواستی ارائه کند، ما به این درخواست توجه خواهیم کرد».
با این حال خبرهای رسمی حاکی از آن است که مطابق معمول گذشته، روسیه از اظهار نظر صریح در این خصوص خودداری کرده و مدودف در این دیدار و پس از درخواست پرز مبنی بر امتناع روسیه از فروش موشک‌های اس300 به ایران، به وی قول بررسی این مسئله را داده است. بدین ترتیب به‌نظر می‌رسد این مسئله نیز همانند نیروگاه بوشهر در حال تبدیل شدن به یک مسئله فرسایشی برای ایران و یک اهرم امتیازگیری برای روسیه است.
در بررسی رفتار روسیه توجه به این نکته ضروری است که اولا روسیه همواره روابط خوبی با رژیم صهیونیستی داشته و مخالف هرگونه رفتاری است که وجود این رژیم و امنیت آن را تهدید کند. در بیانیه مشترک اخیر سران روسیه و رژیم صهیونیستی که در پایان مذاکرات سوچی منتشر شد نیز گفته شد که تلاش برای انکار «هولوکاست» اهانت مستقیم به همه قربانیان جنگ جهانی دوم و کسانی است که علیه نازی‌ها مبارزه کردند.
نکته دوم این است که روسیه در بازی با ایران و طولانی‌کردن فرایند معاملات سابقه طولانی دارد. این بازی سال‌هاست که در مورد نیروگاه بوشهر در حال انجام است و اگرچه گاهی شدت و ضعف آن متفاوت بوده ولی نتیجه آنچنان بوده که کمتر کسی به‌خود اجازه می‌دهد درخصوص زمان قطعی آماده‌شدن نیروگاه اعلام نظر کند زیرا نمی‌توان مطمئن بود که این بار نیز روسیه با بهانه‌هایی همچون مشکلات فنی یا عدم‌پرداخت بدهی از سوی ایران، گشایش آن را به تعویق نیندازد.
حال این مسئله در مورد موشک‌های اس300 در حال تکرار است. در همین رابطه، «ایگور یرماچِن‌کو» تحلیل‌گر روس، اظهار می‌دارد که «در حالی‌که قبلا اعلام شده بود قرارداد با ایران درخصوص تحویل این موشک‌ها قطعی شده اما بنا به صلاحدیدهای سیاسی اجرا نشده است و همین طور هم باقی خواهد ماند. روسیه این قرارداد را اجرا نخواهد کرد، چرا که ژستی منفی علیه آمریکا خواهد بود. به علاوه آنکه احتمال تحول در روابط روسیه با آمریکا را هیچ کس در مسکو منتفی نمی‌داند؛ زیرا در حقیقت برای اوباما زمینه کلیدی در این تحولات، موضوع ایران است».
بیان این نکات در بررسی این مسئله اهمیت بسیاری دارد زیرا در حالی‌که ایران با آمریکا روابط دوجانبه ندارد و همواره در مخالفت با سیاست‌های آمریکا در منطقه و جهان روی همراهی روسیه حساب باز می‌کند، روسیه مسائل موجود در روابط با ایران را وجه‌المصالحه بهبود روابط خود با آمریکا قرار می‌دهد.
این مطلب بسیار گفته شده که از آنجایی که ایران با آمریکا مناسبات دیپلماتیک ندارد، در تأمین بسیاری از نیازهای خود به کشورهایی چون روسیه و چین متوسل می‌شود. در اینگونه مواقع روسیه سعی می‌کند با اظهارات دوپهلو، هیچ‌یک از طرفین را ناخشنود نکند. با این حال این موضوع چندان نمی‌تواند موجب خشنودی باشد زیرا در مواقع تصمیم‌گیری، روسیه هیچ‌گاه آمریکا یا شرکای بزرگ‌تر را رها نمی‌کند؛ تجربه پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت، دلیلی بر این مدعاست.
تصویب 4قطعنامه علیه ایران در شورای امنیت
در حالی صورت گرفت که مقامات روسیه در زمان تصویب آنها گاهی بیان می‌کردند که فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است و گاه از ایران درخواست شفاف‌سازی در فعالیت‌های هسته‌ای را می‌کردند.
روسیه همواره با نوعی بازی، مخالفت خود را با پیش‌نویس‌های قطعنامه‌ها اعلام کرده و در مرحله بعد با متن تعدیل شده آنها موافقت می‌کند. رفتار روسیه، این امر را به ذهن متبادر می‌کند که آنان نیز به برنامه هسته‌ای ایران اعتماد ندارند و تنها برای کسب منافع و امتیازاتی از ایران به‌صورت مرحله به مرحله بر تهران اعمال فشار می‌کنند.
درخصوص فروش موشک‌های اس300 نیز از زمانی که اخباری در رابطه با فروش این سامانه به ایران منتشر شد، آمریکا نسبت به فروش این سامانه روسی به تهران واکنش نشان داد و از مسکو خواست در این‌باره توضیح دهد.
«رابرت وود» یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا گفته است که «ما بارها در سطوح عالی به مقام‌های روسیه تأکید کرده‌ایم که با فروش موشک‌های اس300 به ایران به‌شدت مخالف هستیم.» اینک در حالی‌که آمریکا و اسرائیل با تحویل این موشک‌ها به ایران مخالفت کرده‌اند، بعید است روسیه به چنین اقدامی ترتیب‌اثر دهد.
چنان‌که در سطور بالا نیز به بخشی از آنها اشاره شد، با نگاهی به دیدگاه‌های صاحب‌نظران روسی، می‌توان دریافت که آنها نیز موضوع فروش موشک‌های اس300 را تنها نوعی بازی سیاسی از سوی مقامات کرملین قلمداد می‌کنند و باوری به تحقق این وعده مقاماتشان ندارند.
صاحب‌نظران روسی همچنین بر این اعتقادند که گذشت زمان نشان می‌دهد که در خاور نزدیک نمی‌توان امکان هیچ تحولی از جمله بروز تنش نظامی میان اسرائیل و ایران را از نظر دور داشت.
به باور مدیر مرکز پیش‌بینی‌های نظامی- سیاسی روسیه، تل‌آویو گویا تأییدیه آمریکا را دریافت کرده که اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را متوقف نکند، اسرائیل می‌تواند به تأسیسات ایران حمله هوایی کند. چنانچه این تفکر در مقامات بالای روسیه نیز وجود داشته باشد، قطعا آنها از هر عملی که مغایر با توازن قوای موجود در منطقه باشد خودداری خواهند کرد. از طرفی اسرائیل نیز با
توسل به موضوع هولوکاست و دیدگاه‌های ایران در این زمینه سعی در جلب نظر بیشتر روسیه دارد و بیانیه مشترک پرز و مدودف نیز نشانه موفقیت آنها در القای این مسئله است.
