وقتی که مردانِ برجسته دعا می‏کنند و مستجاب نمی‌شود

معروف یعنی چیزی که عقل و نقل (قرآن و روایات) او را به رسمیت می‏شناسند؛ خلاف منکر که پیش عقل و نقل، نکره و ناشناس است و او را به رسمیت نمی‏شناسند.

امر به معروف و نهی از منکر از وظایف اختصاصی حوزه‌های علمیه نیست؛ چون کار اختصاصی آنها تعلیم و تزکیه است. همچنین از اختیارات دانشگاه‌ها نیست؛ زیرا کار ویژه آنها دانشوری و نشر اندیشه و دانش است. نیز در قلمرو آموزش و پرورش نیست؛ چون کار مخصوص آنها پرورش و تربیت نوسالان و جوانان است. امر به معروف و نهی از منکر، امری ملّی، مصمّم و جزمی است که با عزم همه مردم همراه است.

امر به معروف، از جایگاه قدرت سخن گفتن است، نه سخنرانی و موعظه و اندرز یا مقالت نوشتن که این امور آسان و فراوان است. امر به معروف، صدور و دستور و جلوگیری عملی از ناروایی‏ها و زشتی‏هاست.

همه مردم، اعم از حوزویان و دانشگاهیان، مسئولان آموزش و پرورش، وزارت ارشاد و آحاد مردم موظفند که از جایگاه قدرت جلوی زشتی‏ها را بگیرند؛ لیکن آن بخش‌های حساس اجرای این فرمان الهی مانند ضرب‌وجرح، به دست هیات حاکمه است و بخش‌های اعتراض‌آمیز آمرانه آن به‌عهده عزم ملی است.

حضرت رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هیچ‌کس نباید در جامعهٴ اسلامی از خود سلب مسئولیت کند و بگوید: به من چه! یا دیگری را مسئول نداند و به او بگوید: به تو ربطی ندارد و با مال خودم گناه می‏کنم و بزه و تباهی مربوط به‌خودم است. آن حضرت (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند: مسئولیت عمومی برای آن است که انسان دارای حیثیت جمعی است. اثبات وجود برای جامعه کار آسانی نیست؛ اما حیثیت جمعی را برای هر فرد می‏توان تثبیت کرد. انسان، هم حیثیت فردی و هم حیثیت اجتماعی دارد و چون حیثیت جمعی دارد، به دیگران وابسته است.

آنگاه رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) از باب تشبیه معقول به محسوس، جریان فرمان‌دهی امر به معروف و نهی از منکر را چنین تبیین کردند: افراد جامعه مانند سرنشینان یک کشتی‏اند که با آب و خطر مرگ و غرق‌شدن روبه‏روهستند. اگر یکی از مسافران این کشتی به همراه خود تیشه یا اره‏ای ببرد و بر اثر غفلت با آن تیشه زیر صندلی خود را سوراخ کند و در برابر اعتراض دیگران به وی که چه می‏کنی، بگوید: زیر صندلی خود را سوراخ می‏کنم و به شما ارتباطی ندارد و افراد ساده‌لوح هم کاری به او نداشته، بگویند: زیر صندلی خود را با تیشه خود سوراخ می‌کند و کاری با ما ندارد و او را رها کردند، زیر صندلی او شکاف برمی‏دارد و از شکاف آن، آب دریا وارد کشتی می‌شود و تعادل آن را به هم می‏زند؛ آنگاه کشتی به همراه همه مسافران خود
به کام دریا فرو خواهد رفت و همگان می‏میرند.

اما اگر به او بگویند: اگر می‏خواهی زیر صندلی خود را سوراخ کنی، برو در جایی زندگی کن که در آنجا تنها باشی و تنها زندگی کنی؛ کره‌زمین زندگی‏اش جمعی است؛ چون اگر چنین کاری کردی آب دریا به درون کشتی می‏آید و همه را به کام مرگ فرو می‏برد. بنابراین، اگر تیشه را از دست او گرفتند، همگان نجات می‏یابند؛ وگرنه همه می‏میرند. اگر مردم بگویند به ما ربطی ندارد، همه هلاک می‏شوند؛ اما اگر بگویند ما مسئولیم و این عزم ملی است و تیشه را از خرابکار بگیرند، در این صورت همگان به ساحل مقصد و مقصود می‏رسند.

از اینجا معلوم می‌شود که امر به معروف و نهی از منکر، جنبه‏ای دارد که نمی‏گذارد سیاست‏بازان وارد صحنه شوند. اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود، افراد شرور والی مردم می‏گردند؛ آنگاه ولایت فقیه عادل مطرح نخواهد بود، بلکه سرپرستی سفیه و فاسق پذیرفته می‌شود. در این‏حال، مردانِ برجسته دعا می‏کنند و مستجاب نمی‌شود.