دشواری تعیین نرخ سود سپردهها و تسهیلات بانک‌ها به‌ویژه پس از اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها از آنجا ناشی می‌شود که از یک سو پایین‌نگه‌داشتن نرخ سود سپرده‌های بانکی باعث کاهش انگیزه سپرده‌گذاران می‌شود و از سوی دیگر افزایش نرخ سود تسهیلات بانکی باعث افزایش هزینه‌های تولید آن‌هم در شرایطی خواهد شد که افزایش قیمت حامل‌های انرژی خودبه‌خود قیمت تمام شده کالا و خدمات را گران‌تر خواهد کرد.
درباره چالش‌ها و دغدغه‌های تعیین نرخ سود بانکی سال آینده با فریدضیاءالملکی از کارشناسان مسائل پولی و بانکی گفت‌وگو کرده‌ایم.
- در یک هفته اخیر اظهارنظرهای متناقضی از سوی رئیس‌کل بانک مرکزی درباره نرخ سود بانکی مطرح شد به‌گونه‌ای که ابتدا گفته شد نرخ سود بانکی در سال آینده شناور خواهد بود و بعد با این توضیح که نرخ تورم پیش‌بینی شده از سوی بانک مرکزی در اثر آزادسازی قیمت‌ها با تورم حاصل شده متفاوت بوده است، گفته شد پس نرخ سود بانکی شناور نخواهد شد. ارزیابی شما چیست؟
به‌نظر من چاره این است که اگر نرخ تورم در سال آینده افزایش پیدا کند به تبع آن باید نرخ سود بانکی افزایش پیدا کند.
- اما مشکل اینجاست که با افزایش نرخ سود تسهیلات بانک‌ها به‌طور حتم هزینه‌های تولید افزایش پیدا خواهد کرد، به‌ویژه اینکه بانک‌ها هم خود را حافظ منافع سپرده‌گذاران می‌دانند؛ چه راهکاری باید در پیش گرفت که هم منافع سپرده‌گذاران در آن دیده شود تا منابع بانک‌ها تقویت و تجهیز شود و هم منابع مالی مورد نیاز بخش‌های مختلف تامین شود؟
ببینید ما سال آینده به‌ویژه با اجرایی‌شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز داریم و واحدهای صنعتی و تولیدی انرژی بر برای نوسازی خطوط تولید خودشان باید سرمایه‌گذاری جدید در بخش ماشین‌آلات و خطوط تولیدشان انجام دهند، از سوی دیگر به‌دلیل فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل کالایی کشور به‌ویژه کامیون‌ها، کشور به سرمایه‌گذاری‌های جدید نیاز خواهد داشت که بخش قابل توجه آن را باید شبکه بانکی تامین کند اما بانک‌ها برای ایجاد منابع جدید و تجهیز و تقویت منابع خود باید به‌گونه‌ای عمل کنند که انگیزه مردم برای سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها حفظ و تقویت شود و راه این است که نرخ سود سپرده‌های بانکی با افزایش نرخ تورم بیشتر شود و متناسب با همین فرایند نرخ سود تسهیلات بانکی هم باید افزایش یابد تا به روند سرمایه‌گذاری‌های جدید کمک کند.
- اینکه گفته می‌شود نرخ سود بانکی، شناور شود تا چه اندازه با ماهیت کنونی شبکه بانکی کشور همخوانی دارد؟
شرایط اقتصاد رقابتی و آزاد به‌ویژه با آزادشدن قیمت حامل‌های انرژی طلب می‌کند که بازار پولی هم آزاد شود و منظور از شناورشدن نرخ سود یعنی اینکه نرخ در یک فضای رقابتی و براساس معادله عرضه و تقاضا تعیین شود. از سوی دیگر یکی از راه‌های کنترل تورم ناشی از نقدینگی این است که نرخ سود بانکی افزایش پیدا کند و فکر می‌کنم منظور و هدف اصلی نظر قبلی رئیس‌کل بانک مرکزی هم همین بود که فعلا منتفی شده است.
- آیا فکر می‌کنید دولت می‌تواند و آیا منابعی در اختیار دارد که نرخ سود تسهیلات بانکی را پایین نگه دارد و در قالب وجوه اداره‌شده، زیان ناشی از پایین نگه‌داشتن نرخ سود را جبران کند و به‌گونه‌ای به بانک‌ها یارانه سود پرداخت کند؟
امکان اجرایی شدن این راهکار این است که منابع کافی در قالب بودجه سنواتی دیده شود. راهکاری که بانک مرکزی و دولت در پیش گرفته‌اند این است که سرمایه بانک‌ها به‌ویژه بانک‌های دولتی از محل منابع حساب ذخیره ارزی افزایش پیدا کند تا بانک‌ها بتوانند تسهیلات و سرمایه‌های مورد نیاز را تامین کنند.
- آیا این راهکار پاسخگو خواهد بود؟
این مسئله در قالب یک راهکار تا اندازه‌ای قابل‌قبول است اما نکته مهم این است که بانک‌ها باید بیشتر بر منابع ناشی از سپرده‌های خود تکیه کنند هرچند تجهیز منابع بانک‌ها ناشی از افزایش سرمایه از محل حساب ذخیره ارزی بی‌تاثیر نخواهد بود.
- چالش و نگرانی دیگری که الان شبکه بانکی کشور با آن روبروست، به برهم‌خوردن نسبت سپرده و تسهیلات بانکی بر می‌گردد؛ به‌گونه‌ای که آمار نشان می‌دهد نسبت تسهیلات به سپردهها به‌ویژه در بانک‌های دولتی به 117درصد رسیده است. نظر شما چیست؟
مسئولیت اصلی متوجه بانک مرکزی است که اجازه ندهد بانک‌ها بیش از منابع و سپرده‌هایشان تسهیلات بدهند و زیان احتمالی ناشی از برهم‌خوردن نسبت سپردهها به تسهیلات را بانک مرکزی باید پرداخت کند و این وظیفه بانک مرکزی است که مانع از تشدید وضعیت و شکاف بین سپردهها و تسهیلات شود.
