پیوند عضو، آخرین راه نجات بیماری محسوب می شود که تمام راههای درمانی دیگر در مورد او به بن بست رسیده است، این عمل در رابطه با اعضایی از بدن مانند ریه، قلب، قرنیه و کبد در شرایطی اتفاق می افتد که فردی به علت مرگ مغزی، جان خود را از دست داده باشد، در این صورت با استفاده از اعضای بدن او، به بیمار نیازمند به پیوند، حیات دوباره می بخشند.
جراحی پیوند ریه در بیمارستان مسیح دانشوری تهران انجام می شود، با توجه به نزدیک شدن به جشن نفس که همه ساله در جهت تداوم برنامه های پیوند ریه برگزار می شود، گفت و گویی را با دکتر علی اکبر ولایتی - رئیس بیمارستان مسیح دانشوری - ترتیب داده ایم. وی به عنوان یکی از متولیان این جشن، به هزینه های بسیار بالای جراحی پیوند اشاره کرده و از نیازمندی اکثر افراد پیوند گیرنده یاد می کند.ابتدا از دکتر ولایتی، در مورد سابقه و فعالیت های بیمارستان مسیح دانشوری جویا می شویم:
- ساختمان مرکزی این بیمارستان در سال 1320 قمری یعنی چیزی حدود 127 سال قبل توسط مظفرالدین شاه که به بیماری سل مبتلا شده بود، ساخته شد. در آن زمان داروی سل مؤثر وجود نداشت و یکی از مهمترین راههای درمان این بود که بیمار را در جایی که هوای مناسبی داشت، بستری می کردند. بعد از اینکه مظفرالدین شاه این مرکز را ترک کرد اینجا تعطیل شد، تا سال 1316 شمسی که با بازگشت مرحوم مسیح دانشوری - اولین متخصص ریه ایران - از فرانسه، اینجا تبدیل به مرکز معالجه مسلولین شد و از سال 1354 تبدیل به مرکزی عمومی برای درمان بیماری های ریوی، خصوصاً سل شد.در سال 1370 من که عضو هیأت علمی دانشگاه تهران بودم، به دانشگاه شهید بهشتی منتقل شده و مأمور شدم تا این بیمارستان را احیا کنم.در حال حاضر بیمارستان مسیح دانشوری با ظرفیت 400 تخت تمام بخش های مربوط به بیماری های ریه، داخلی، جراحی، اندوسکوپی، لیزر درمانی وپاتولوژی را پوشش می دهد.
- پیوند ریه از جمله فعالیت های این بیمارستان است با توجه به دشواری، پیوند ریه طی چه فرایندی و چگونه انجام می شود؟
- در واقع پیوند ریه کار دشواری است و این مرکز (بیمارستان مسیح) به عنوان مرکز منحصر به فردی در کل ایران و حتی کشورهای منطقه به شمار می آید. بیماری های سختی که در مراکز دیگر درمان نمی شود به اینجا ارجاع داده می شود. همچنین از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان مرکز هماهنگ کننده بیماری های ریه مشخص شده است و متخصصین از کشورهای مختلف از جمله عراق، آذربایجان، یمن و بعضی از کشورهای آفریقایی برای آموزش دیدن به این مرکز می آیند.
- دلیل کم موارد پیوند ریه چیست؟
- پیوند ریه در بین سایر پیوندها (قلب ، کلیه ، کبد و...) از همه سخت تر است. تاکنون 12 مورد موفق پیوند انجام شده است که آخرین مورد حدود یک ماه پیش بود. وقتی کسی به هر علت دچار مرگ مغزی می شود (مثلا تصادف موتور سوارانی که از کلاه ایمنی استفاده نمی کنند) برایش از لوله استفاده می کنند که به دستگاه تهویه مکانیکی وصل می شود. چون فعل و انفعالات طبیعی ریه جهت دفع میکروب صورت نمی گیرد، ریه ها به زودی دچار عفونت می شوند و ریه های عفونی شده، قابل پیوند زدن نیستند، بنابراین اگر ریه در ظرف چند ساعت پیوند زده نشود، قابل استفاده نخواهد بود.
- دهنده ریه باید چه شرایطی داشته باشد؟
- بهتر است دهنده، جوان باشد زیرا با افزایش سن، اعضا نیز فرسوده می شوند، همچنین باید زمان کوتاهی از مرگ مغزی اش گذشته باشد و سریعاً هم به دستگاه تنفسی متصل شود تا ریه ها قابل استفاده باشد. البته وقتی فردی دچار مرگ مغزی می شود، بسیار باعث تأسف است، اما با تدبیرهای خاص می توان از اعضای این فرد برای کمک به چندین نفر استفاده کرد. معمولاً در پی مرگ مغزی که اعضای خانواده فرد، با پیوند موافقت می کنند و پس از طی مراحل قانونی از بیمارستان های مختلف مثل بیمارستان نمازی شیراز (کبد)، بیمارستان لبافی نژاد (کلیه)، بیمارستان امام (قلب) و.... برای بردن اعضا بسیج می شوند تا به چند نفر حیات مجدد ببخشند.
- پس از پیوند چه مراقبت هایی باید صورت گیرد؟
- دو مشکل اصلی که برای بیماران پس از پیوند پیش می آید، یکی رد پیوند است که در رابطه با سایر اعضا هم این مشکل وجود دارد و دیگری عفونت.
با هر بار نفس کشیدن امکان ورود عوامل بیماری زای مختلفی وجود دارد، همچنین از آنجایی که ریه پیوندی، عضوی عاریتی است برای جلوگیری از پس زدن پیوند داروهای مهارکننده ایمنی به فرد داده می شود تا احتمال پس زدن را کاهش دهد، که احتمال عفونت بالا می رود بنابراین هم باید مراقب پس زدن پیوند بود و هم بیماری های عفونی را کنترل کرد.
- با توجه به اهمیت این مراقبت های دارویی، هزینه هر پیوند در چه حدی است؟
- به دلیل استفاده از تجهیزات پیشرفته و داروهای گران قیمت، پیوند ریه در خارج از کشور با هزینه ای در حدود 200 هزار دلار انجام می شود که در ایران با صرفه جویی هایی که انجام می شود این رقم به 70 میلیون تومان رسیده است، که البته بیمه این فعالیت ها را تحت پوشش قرار نمی دهد.
از آنجایی که اکثر افرادی که برای پیوند ریه مراجعه می کنند از توان مالی خوبی برخوردار نیستند (مثلاً فعالان در مشاغلی مشابه حفاری معدن یا کارگران محیط های آلوده که این موارد باعث تخریب و نارسایی ریه این افراد شده است.) همچنین مراقبت های پس از جراحی و تهیه داروها رقم چشمگیری را به خود اختصاص می دهد و نیاز به کمک هزینه ضروری به نظر می رسد، از این رو ما نه تنها بیمار را مجبور نمی کنیم تا برای تهیه این هزینه ها خود به جمع آوری کمک های مالی بپردازد بلکه برای جلب کمک های مردم سالیانه جشنی را با نام جشن نفس، برگزار می کنیم که امسال جشن نفس 24 - 22 تیرماه در مجموعه ورزشی انقلاب برگزار خواهد شد تا قسمتی از هزینه های پیوند تأمین شود.
- آیا دولت در زمینه تقبل قسمتی از هزینه ها گامی برداشته است؟
- در حال حاضر دولت بودجه ای را برای کمک به پیوند کبد اختصاص داده است، به عنوان مثال از هزینه 30 میلیون تومانی که بیمارستان نمازی شیراز برای پیوند کبد دریافت می کرد و فرد در صورت عدم بضاعت مجبور بود تا خود به جمع آوری کمک بپردازد، حدود 25 میلیون تومان را تقبل می کند. که اگر این کار انجام نمی شد، جراحی های پیوند تداوم پیدا نمی کرد (در اینجا جا دارد تا از دکتر ملک حسینی به دلیل فعالیت های ارزنده در زمینه پیوند کبد یاد کنیم.)
در رابطه با پیوند ریه چون هنوز از جانب دولت حمایتی وجود ندارد، بنابراین کمک های مردمی در تأمین هزینه ها نقش اساسی دارد و البته ما امیدواریم دولت و وزارت بهداشت نیز بودجه ای را به این امر اختصاص دهند.
