اما آیا می‌دانید که سگ‌های موادیاب باید چه شرایطی داشته باشند و در ایران این سگ‌ها چگونه تربیت می‌شوند؟ برای پاسخ دادن به این سؤال راهی مرکز تربیت و نگهداری از سگ‌های موادیاب شدیم تا از نزدیک با نحوه کار این مرکز آشنا شویم.
ماموران عملیاتی پلیس مبارزه با موادمخدر، لباس‌های سبز یکسره‌ای به تن دارند و برچسب سفید پلیس حک شده پشت لباس‌هایشان، به‌راحتی قابل مشاهده است.
در دست هر مامور، رشته طناب محکمی به چشم می‌خورد که به وسیله آن، سگ‌ها را این طرف و آن طرف می‌برند. هنگامی که یکی از ماموران چند تیر هوایی شلیک می‌کند، سگ‌ها شروع می‌کنند به واق‌واق کردن، با اشاره آقای مربی دور تا دور یک ماشین سواری می‌چرخند و پوزه‌شان را به بدنه ماشین و قسمت‌های مختلف آن نزدیک می‌کنند.
تعدادی دیگر هم به سمت درخت‌ها و پرچین‌ها می‌دوند و لابه لای شمشادها را بو می‌کشند. اینها، قسمتی از تمرین‌های روزانه‌ای است که ماموران پلیس و سگ‌های موادیاب هر روز در مرکز تربیت و نگهداری از سگ‌های موادیاب انجام می‌دهند.
مربی‌ها و سگ‌ها، باید همیشه آماده ماموریت باشند، چرا که هر لحظه ممکن است عازم ماموریت شوند. شاید باورش سخت باشد اما این سگ‌های موادیاب تا به امروز کاروان‌های قاچاق موادمخدر زیادی را غافلگیر کرده‌اند.
سال گذشته این سگ‌ها، با کشف 37تن انواع موادمخدر، توانستند میزان زیادی از کشف موادمخدر در کشور را به خود اختصاص دهند.
مربی فرانسوی، نقطه شروع
به‌کارگیری سگ‌های موادیاب در کشورمان، به اوایل دهه 60 برمی‌گردد. از آنجایی که آن زمان کمیته انقلاب اسلامی مسئول پیگیری پرونده‌های مبارزه با موادمخدر بود، با همکاری نیروی هوایی ارتش اقدام به تربیت 5قلاده سگ موادیاب کرد تا در مرز‌هایی که قاچاقچیان فعالیت بیشتری داشتند، از آنها استفاده کنند. اما نگهداری از این سگ‌ها کار آسانی نبود، چرا که به خاطر نبود اطلاعات کافی از نوع ارتباط و نحوه نگهداری از این نوع سگ‌های حساس، این حیوانات بعد از مدتی تلف شدند. برای همین مرکز تربیت سگ‌های موادیاب تعطیل شد. چند سالی به این شکل گذشت تا اینکه در سال77 زمزمه‌های به‌کارگیری این سگ‌ها دوباره سر زبان‌ها افتاد و خیلی طول نکشید که نخستین گروه از سگ‌های موادیاب، همراه با یک مربی فرانسوی به نام آلن‌ژیلری، یکی از افسران پلیس فرانسه، وارد ایران شد.
بعد از آن بود که خبرهای مختلفی درباره کشفیاتی که پلیس با کمک سگ‌ها انجام داده بود در روزنامه‌ها منتشر شد.
سرهنگ بغدادی، سرپرست مرکز نگهداری از سگ‌های موادیاب، می‌گوید: «در آن زمان بعد از قراردادی که پلیس ایران با سازمان ملل بست، 10قلاده سگ به همراه یک مربی فرانسوی وارد ایران شدند و ماموران ما با کمک این مربی، توانستند با سگ‌ها ارتباط بگیرند. این جریان 4 سال ادامه داشت و هر سال ما طی قراردادی که بسته بودیم، 10قلاده سگ فرانسوی وارد ایران می‌کردیم. هر سال هم یک مربی فرانسوی به همراه این سگ‌ها برای آموزش به ایران می‌آمد و در طول یک ماه به ماموران ما آموزش می‌داد که چطور می‌توانند از این حیوانات، سگ‌های موادیاب تربیت کنند».
او ادامه می‌دهد: «اوایل، ارتباط با این سگ‌ها برای مامورانی که به‌عنوان مربی در این مرکز خدمت می‌کردند، سخت بود اما آنها کم‌کم وقتی با کارایی این نوع از سگ‌ها روبه‌رو شدند و در عملیات‌های خود توانستند به کمک سگ‌هایشان مواد کشف کنند، کار برایشان کار راحت‌تر شد.»
در حال حاضر، در این مرکز 100سگ موادیاب نگهداری می‌شود که به ازای هر کدامشان یک مربی مشغول فعالیت و آموزش دادن است. مربی‌ها، آنقدر با سگ‌هایشان انس گرفته‌اند که به سختی می‌توانند از آنها دور شوند.
از موادیاب تا نگهبان
سال 84، شروع فعالیت‌های سگ‌های موادیاب در شهرهای مختلف کشورمان بود. به این ترتیب که سگ‌ها به همراه مربی‌های خود، در ماموریت‌هایی 10 روزه به خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، تنگراه گلستان و... اعزام و در ایستگاه‌های ایست و بازرسی مستقر شدند. «سگ‌های موادیاب شامه تیزی دارند و با آموزش‌هایی که دیده‌اند، حتی کراک و شیشه و مواد‌مخدری که بو ندارند را هم می‌توانند به راحتی پیدا کنند». به گفته سرپرست مرکز تربیت سگ‌های موادیاب، عمر مفید این سگ‌ها 6 تا 8 سال است اما در این میان سگ‌هایی هم پیدا می‌شوند که عمر بویایی خود را حالا‌حالا‌ها از دست نمی‌دهند. اما هنگامی که سگی قدرت بویایی‌اش ضعیف شد، باید مابقی عمر خود را با عنوانی جدید، یعنی سگ نگهبان، در مراکز مختلف پلیس سپری کند.
سگ‌های گوش به فرمان
«این نوع از سگ‌ها، خیلی حساس‌اند. به همین خاطر ارتباط گرفتن با آنها کار آسانی نیست. خیلی از مواقع ما برای یک سگ در حدود 5مربی عوض کرده‌ایم و در این میان تنها یک نفرشان توانسته با آن سگ هماهنگ شود و یافتن مواد را به حیوان یاد بدهد». البته به گفته سرهنگ بغدادی، هر سگی هم سگ موادیاب نمی‌شود و یکی از کارهای سخت مربیان آموزش دیده، این است که سگ موادیاب را که از سگ‌های دیگر باهوش‌تر و پر جنب و جوش‌تر است، شناسایی کند و همه وقتش را بگذارد تا سگ، بتواند موادیاب شود «بعضی مواقع حین تمرین، مربی زخمی هم می‌شود چون ممکن است سگ تا زمانی که با او ارتباط بگیرد، دست مربی‌‌اش را گاز بگیرد یا به او حمله کند». اینها، تنها بخشی از سختی‌های کار مربیانی است که در این مرکز، انجام وظیفه می‌کنند.
اوایل ورود سگ‌های فرانسوی با نژاد بلژین شیپر در حدود 6ماه زمان می‌برد تا مربی بتواند با سگ ارتباط بگیرد و در حدود یک سال هم طول می‌کشید تا آموزش‌های یافتن مواد را به حیوان یاد بدهد، اما حالا مربیان این مرکز به قدری کارکشته شده‌اند که در مدت کوتاهی سگ‌ها را آموزش می‌دهند و به ماموریت می‌فرستند.
بودار و بی‌بو
«با آموزش‌های مربی‌های فرانسوی، سگ‌های ما قادر بودند تریاک و حشیش را به واسطه بویشان پیدا کنند اما بچه‌های ما در این مرکز به قدری با جدیت کارشان را دنبال کردند که آموزش‌های دیگری هم به آنها دادند. حالا سگ‌های ما هرنوع موادی، چه بودار و چه بی‌بو، را می‌توانند کشف کنند». مهدی اکبرلو، یکی از کارکشته‌ترین مربی‌های این مرکز است و از آنجایی که همه دوره‌ها را به سگش آموزش داده، به منطقه‌های مختلفی برای ماموریت اعزام می‌شود، «من 10 روز در ماموریت هستم و بعد از اینکه برگشتم، یک هفته استراحت می‌کنم بعد دوباره به ماموریت می‌روم». خانواده او، اوایل با شغل مهدی مشکل داشتند اما حالا که می‌بینند او با سگ آموزش‌دیده‌‌اش اجازه ورود موادمخدر را به شهرهای مختلف نمی‌دهد، با او و شغلش کنار آمده‌اند، «وقتی می‌بینم مربی‌های دیگر سگشان تیزتر از سگ من است و مواد بیشتری کشف می‌کند انگیزه بیشتری می‌گیرم که با سگم بیشتر از قبل کار کنم». البته در این مرکز از سگ‌ها به شکل ویژه‌ای نگهداری می‌شود.
چرا که آنها، هم گران هستند و هم آموزش‌های ویژه دیده‌اند. اکبرلو و همکارانش حواسشان باید به سگ‌ها باشد و هر نوع علائمی که دیدند، به پزشک دامپزشک اطلاع بدهند؛ «ما سگ‌ها را در سوله‌های مخصوصی که برایشان در نظر گرفته شده، نگه می‌داریم. هر روز آنها را از محل مخصوص‌شان خارج می‌کنیم و به پیاده روی می‌بریم یا در محوطه مواد مخفی می‌کنیم تا آنها، آن را پیدا کنند». آقای مربی بعد از آموزش‌هایی که معمولا جزو اسرار این مرکز است، آیرُن را به محوطه تمرین می‌برد. سگ‌ها، غیر از بوکشیدن باید یاد بگیرند که چطور از موانع بپرند یا بالای بلندی بروند یا از موقعیت‌های مختلف خود را نجات بدهند، «البته ما قبل از همه این کارها، باید وضعیت سگمان را چک کنیم و او را برای زدن واکسن‌هایش به کلینیک ببریم».
نزدیک ظهر است و کم‌کم مربی‌ها از پیاده‌روی در داخل و خارج از محوطه برمی‌گردند تا به سگ‌هایشان غذا بدهند، «ما به سگ‌هایمان نه می‌توانیم گوشت پخته بدهیم و نه غذای خام. آنها غذاهای مخصوصی دارند که شبیه چیپس است، اما همه مواد مفید برای بدن سگ‌ها در آن وجود دارد». سگ‌ها، واق واق کنان به‌دنبال مربی‌های خود راه افتاده‌اند. بعضی از آنها، نژادشان بلژین شیپر است و برخی دیگر، ازبک و تعدادی هم ژرمن شیپر. سگ‌ها در این مرکز، در طول روز 2 وعده غذا می‌خورند و چند نوبت با مربی‌هایشان تمرین می‌کنند. علاوه بر این، مربی‌ها سگ‌هایشان را هر10روز یک بار حمام می‌کنند تا همیشه سالم و آماده ماموریت باشند.
