«جدایی نادر از سیمین»، «جرم»، «راه آبی ابریشم»، «گزارش یک جشن»، «یه حبه قند» و... از جمله فیلم‌هایی بودند که هرکدام به دلایلی توانستند مورد توجه کارشناسان و مخاطبان قرار گیرند.
با بسته‌شدن پرونده فجر 29، آنچه اهمیت دارد بازخورد آثار حاضر در جشنواره در اکران عمومی است و اینکه این آثار چه چشم‌اندازی را می‌توانند برای این صنعت در حال افول داشته باشند. در اینجا می‌خواهیم به بررسی وضعیت سینمای ایران در سال90 با توجه به محوریت زیر بپردازیم: بررسی چشم‌انداز اقتصادی سینمای ایران با نظر به فیلم‌های به نمایش درآمده در جشنواره بیست‌ونهم و حضور دیگر فیلم‌هایی که می‌توانند باعث رونق اقتصادی و استقبال مردمی باشند.
با توجه به آنچه در جشنواره گذشت در طبیعی‌ترین حالت این انتظار می‌رود که سینمای ایران در سال آینده وضعیت اقتصادی خوبی داشته باشد و امیدی شود برای ساخت فیلم‌های هنری و با ارزش و کیفیت بالا برای ثبت در کارنامه این هنر صنعت! اما وقتی با دست‌اندرکاران این امر صحبت می‌کنیم کمی معادلاتمان به هم می‌ریزد و دریچه‌هایی را به رویمان باز می‌کنند که احتمال می‌دهیم شاید اتفاقات آنچنان که انتظار داریم، پیش نروند!
تهدیدات پیش رو
امیرحسین علم‌الهدی، کارشناس اقتصادی سینما و مدیر پردیس سینمایی ملت، در این باره معتقد است: «وضعیت مخاطب فیلم‌هایی که در نوبت اکران به‌سر می‌برند در سال آینده خوب است اما وضعیت اقتصادی در سال آینده تا حدودی مبهم است زیرا بحث هدفمندکردن یارانه‌ها هزینه سینما رفتن و همچنین هزینه سینماداری را افزایش داده است؛ به‌عنوان مثال هزینه آب، گاز، برق و... سینما چیزی حدود 500، 400درصد افزایش پیدا کرده است. از طرفی با توجه به این طرح، سینما رفتن برای مخاطب هم پرهزینه‌تر شده است؛ اعم از هزینه وسایل حمل‌ونقل عمومی، هزینه بنزین و... . وجود این مسائل که می‌توانند بر شرایط تأثیر بگذارند تا حدودی نگران‌کننده است.
بحث دیگری که وجود دارد بحث دریافت 3درصدی مالیات از ارزش افزوده از مخاطبان است. کشوری که مردمش هر 6سال یک‌بار به سینما می‌روند مالیات بر ارزش افزوده چه چیزی را باید بدهند؟ ما متوجه این قضیه نمی‌شویم! مجلس محترم براساس لایحه دولت چیزی را تصویب می‌کند که متوجه نیست در کالای فرهنگی در ایران با توجه به سرانه سینما رفتن که متأسفانه در جهان و در ایران سرانه پایینی است، ما چیزی را به نام مالیات بر ارزش افزوده نمی‌توانیم از مخاطب دریافت کنیم ولی متأسفانه در دستورالعمل‌های مالیاتی اعلام کرده‌اند که باید بابت هر بلیت از مخاطب 3درصد مالیات بر ارزش افزوده بگیرید (باتوجه به قیمت‌های متفاوت بلیت در سینماها).
این 2 تهدید پیش رو تهدیداتی هستند که چشم‌انداز اقتصادی سال آینده را غبارآلود می‌کنند. من خیلی نمی‌توانم با اطمینان بگویم که وضعیت اقتصادی سینمای ایران در سال آینده وضعیت خیلی خوبی خواهد بود؛ اگر خیلی خوشبینانه بخواهم نگاه کنم، می‌گویم مانند سال89 است. متأسفانه از آنجایی که سرنوشت حوزه نمایش با تولیدات داخلی ما گره خورده، هر سال در نهایت تعداد یک یا 2میلیون نفر افزایش یا کاهش مخاطب داریم. این مسئله نمی‌تواند ما را با آمارهای خیلی خیره‌کننده‌ای در سال90 مواجه کند».
اما علی سرتیپی، سخنگوی شورای صنفی نمایش در مورد وضعیت اقتصادی سینمای ایران در سال90 معتقد است: جشنواره می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد اما باتوجه به آثاری که در این دوره به نمایش درآمده‌اند، به‌نظر می‌رسد سال آینده، سال بهتری برای سینمای ایران باشد؛ اگر اتفاقات دیگری روی این مسئله تأثیر نگذارند. امسال، هم فیلم‌ها بهتر هستند و هم اینکه اراده بیشتری برای دیدن فیلم‌ها وجود دارد.
سیدضیاء هاشمی، رئیس صنف واحد تهیه‌کنندگان با وجود اعتراضاتی که به وضعیت اکران در سال گذشته دارد و برنامه‌ریزی‌های نامناسب انجام شده، نظرش را در این مورد این‌طور بیان می‌کند: فیلم‌ها از نظر کثرت در جشنواره امسال زیاد بودند اما آن دسته از آثاری که برای اقتصاد سینما مفید باشند، 10عنوان فیلم بیشتر نیستند به‌نظر من وضعیت اقتصادی سینما در سال90 بهتر از امسال خواهد بود البته این امر منوط به این است که اکران‌ها کارشناسی شده‌تر صورت گیرند. طرح اکرانی که دولت و شورای صنفی امسال در نظر گرفته بودند، فاجعه‌بار بود و فیلم‌ها یکی پس از دیگری رو به نابودی رفتند.
اگر چنانچه برنامه‌ریزی دقیق برای اکران فیلم‌ها انجام شود، سانس‌بندی فیلم‌ها درست انجام گیرد (و مثل فیلم‌هایی نشود که امسال برنامه اکران درستی نداشتند و مثلا آثاری فقط در یک سانس به نمایش درمی‌آمدند، که این یک فاجعه برای آنها بود)، کارشناسان برنامه‌های اکران را هفته به هفته زیر‌نظر داشته باشند، آنجایی که فیلم‌ها نیاز به تبلیغات دارند این حمایت را از آنها بکنند و در نهایت جایی که نیاز است عرض اکران فیلم‌ها را افزایش دهند، با رعایت تمامی اینها می‌توان به وضعیت فروش و اقتصاد سینما در سال آینده امیدوار بود. «به‌نظر می‌رسد چیزی حدود 15فیلم قابل‌قبول در جشنواره امسال وجود داشت که این آثار می‌توانند از نظر اقتصادی هم برای سینما مفید باشند مضاف بر اینکه فیلم‌هایی هستند که از نظر کیفی و ارزشی نیز دارای اهمیت‌اند. تصور می‌کنم با توجه به فیلم‌هایی که کنار گذاشته شدند یا به جشنواره نرسیدند، در سال 90 حدود 30فیلم که قابلیت اقتصادی داشته باشند، برای اکران خواهیم داشت». اینها نظرات علی معلم و دیدگاهش نسبت به وضعیت اقتصادی سینماهای کشور در سال آتی است. اما چه آثاری قابلیت این را دارند که فروش بالایی داشته باشند؟
پرفروش‌های سال90
باتوجه به فیلم‌های آماده اکران در سال 90 و نگاه خوشبینانه به وضعیت سینمای ایران در این سال، کدام آثار هستند که می‌توانند رقم‌های بالایی در فروش را از آن خود کنند؟ پاسخ به این سؤال باتوجه به آنچه در جشنواره اتفاق افتاده، چندان مشکل به‌نظر نمی‌رسد. اخراجی‌ها، ورود آقایان ممنوع، سعادت‌آباد، جدایی نادر از سیمین، جرم و گزارش یک جشن فیلم‌هایی هستند که از نظر علی سرتیپی باتوجه به استقبالی که از آنها در جشنواره شده، می‌توانند پتانسیل خوبی برای فروش بالا و جذب مخاطب داشته باشند.
امیرحسین علم‌الهدی در این مورد می‌گوید: من تمامی فیلم‌های جشنواره امسال را ندیده‌ام اما ارزیابی من با توجه به آنچه از طرف تماشاگران مورد استقبال قرار گرفته، این است که فیلم‌هایی مانند جدایی نادر از سیمین، ورود آقایان ممنوع، سعادت‌آباد و جرم می‌توانند پتانسیل خوبی برای فروش داشته باشند. اما یادمان باشد اگر قرار است فیلمی فروش خوبی داشته باشد پارامترهای دیگری نیز وجود دارد که باید لحاظ شوند: اولا، امکان تبلیغ برای فیلم وجود داشته باشد. دقت کنید که تقریبا یک‌سوم از ماه اسفند گذشته اما هنوز تکلیف هیچ فیلمی برای اکران مشخص نیست. ثانیا، همان بحث هدفمندکردن یارانه‌هاست که پیش‌تر در موردش صحبت کردم.
اثرات این طرح بر زندگی طبقه متوسط جامعه و خصوصا قشر جوان، که مخاطب اصلی سینماست، روزبه‌روز بیشتر می‌شود و این علت در فروش بسیار تأثیرگذار است. آخرین نکته‌ای هم که وجود دارد مربوط می‌شود به نحوه اکران؛ در دوره‌ای می‌بینیم با توجه به شرایط و پتانسیلی که در تهران برای اکران وجود دارد، ناگهان در یک زمان چندین فیلمی که داعیه فروش بالا دارند به‌طور همزمان قصد اکران می‌کنند! این همزمانی به این منجر می‌شود که بر فروش یکدیگر تأثیر می‌گذارند و هیچ‌کدام به‌دلیل گلوگاه‌های ضعیف اقتصادی که سینماهای تهران دارند، نمی‌توانند فروش خوبی داشته باشند؛ چرا که این گلوگاه‌ها ظرفیت پاسخگویی به چندین فیلم پرفروش را ندارند.
این بحثی است که دولت و به‌خصوص صنف و دفاتر پخش باید نسبت به آن نگاه کارشناسی داشته باشند تا 5، 4 فیلم پرفروش را در یک دوره زمانی به نمایش درنیاورند. ضیاء هاشمی آثاری که پتانسیل فروش بالایی دارند 10 اثر از فیلم‌های به نمایش درآمده جشنواره امسال می‌داند اما نامی از آنها نمی‌برد. علی معلم نیز در این باره تمایلی به نام بردن از اثر خاصی ندارد و صرفا به این بسنده می‌کند که فیلم‌های برگزیده شده در جشنواره امسال جزو آن دسته از آثاری هستند که پتانسیل بالایی برای فروش دارند.
2،1، 3، حرکت
با توجه به آنچه مطرح شد و با عنایت به‌نظرات بیان شده در مورد وضعیت فروش فیلم‌ها در سال 90و آثاری که می‌توانند باعث رونق دوباره سینما در اکران‌های عمومی باشند، نتیجه‌گیری قطعی و درستی از چشم‌انداز سال آینده این صنعت نمی‌توان داشت و فقط می‌شود امیدوار بود که برنامه‌ریزی‌های درستی در این زمینه صورت گیرد تا کمکی شود به سامان یافتن این شرایط نه چندان مساعد سینمای ایران.
با توجه به تعداد بالای آثار ساخته شده در سال89 و به‌دنبال آن نوبت‌های اکران این آثار، شاید نشود خیلی خوشبینانه به جداول اکران فیلم‌ها در سال آینده نظر داشت چرا که در این سال که روزهای پایانی خود را پشت‌سر می‌گذارد به‌علت حضور آثار در نوبت نمایش، برنامه‌های اکرانی را شاهد بودیم که عملا باعث نابودی برخی از آثار شدند. حال با شرایطی که در سال آینده با این حجم بالای آثار نسبت به سال گذشته، در انتظار فیلم‌هاست، بیم از دست رفتن آثار و درست دیده نشدن‌شان بیشتر می‌رود؛ مگر آنکه در سال آینده زمان‌بندی اکران فیلم‌ها و اختصاص دادن سانس‌های نمایش آثار کارشناسی شده‌تر و با دقت بیشتری انجام شود.
