واقعیت این است که در جامعه امروزی ما ارتباط به‌طور روزافزونی یگانه راه کسب اطلاعات درباره محیط زندگی‌مان است چرا که انسان همواره نیازمند آن است که از جهانی که در آن زندگی می‌کند و از محیطی که در آن در حال تکاپوست کسب آگاهی کرده و این نیاز ارتباطی را همچون دیگر نیازها تأمین کند. در نتیجه ایجاد ارتباط برای افراد انسانی امری حیاتی است یا به بیان ساده‌تر ارتباط، محور تمامی رفتارهای اجتماعی انسان است چراکه انسان‌ها جز از طریق برقراری ارتباط قادر به انجام کنش متقابل اجتماعی نیستند و مقدار معتنابهی از ارتباط‌ها ریشه در محتوای رسانه‌های جمعی دارد؛ به‌عبارتی رسانه‌ها بر شیوه ارتباط در زندگی‌مان اثر می‌گذارند. به کارگیری اصطلاحاتی همچون عصرارتباطات، انقلاب‌ارتباطات و... همه به نوعی اهمیت گستردگی و دامنه ارتباط در جوامع انسانی را مورد تأکید قرار می‌دهند. در مقاله زیر با تأکید بر اهمیت رسانه به بررسی نقش رسانه در ایمنی ترافیک پرداخته شده است که از نظرتان می‌گذرد.
امروزه نقش رسانه‌ها و میزان نفوذ آنها در ساخت فرهنگی جوامع بر کسی پوشیده نیست. برخی از نظریه‌پردازان ارتباطات معتقدند امروز جهان در دست کسی است که رسانه‌ها را در اختیار دارد. نقش عمده رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی باعث شده است اهمیت رسانه‌ها تا این حد مورد توجه قرار گیرد. رسانه‌های گروهی دو نقش اساسی در تغییر فرهنگ جامعه‌های امروزی بر عهده دارند؛ از یک سو فرهنگ توده را نشر می‌دهند و از سوی دیگر منبع تغذیه نخبگان جامعه با هدف نوآوری و ابداع هستند؛ به‌عبارت دیگر رسانه‌های گروهی حلقه اتصال محیط بزرگ یا جامعه کل با محیط کوچک است. هر یک از عوامل اصلی نوآوری و خلاقیت و درنتیجه عامل تحرک و پیش‌برنده توسعه فرهنگی است.
لذا رسانه‌ها با درنظرگرفتن ابعاد گوناگون فرهنگ محلی در کشور، پدیده‌های نامناسب عدم‌احترام به حقوق یکدیگر در ترافیک و... را می‌توانند شناسایی کرده و به‌منظور پیشگیری از رفتارهای پرخطر در ترافیک و حوادث رانندگی با توجه به مبانی و اصول فرهنگ جامعه، پیام‌های مناسب را اشاعه دهد.
گرچه هنوز اهمیت حوادث رانندگی آن طور که باید، دانسته نشده است. جالب است بدانید ظرف 10ثانیه دیگر که شما مشغول خواندن این مطلب هستید حداقل 2نفر بر اثر حوادث رانندگی در جهان مصدوم می‌شوند و یا فوت می‌کنند. بسیاری از این مجروحین گرفتار رنج حاصل از دوره‌های طولانی تروما و معلولیت‌های جسمی می‌شوند.
هر مرگ ناشی از سانحه ترافیکی، داستان غم‌انگیز زندگی انسانی است که با رفتن خود، بهت، اندوه و خشم در میان بازماندگان بر جای می‌گذارد اما این همه ماجرا نیست، کاهش بهره‌وری ناشی از حوادث ترافیکی که گریبانگیر کشورهای در حال توسعه می‌شود یک تا 2 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور ها را می‌بلعد و حتی در حوزه سلامت و بهداشت در نتیجه این حوادث متحمل هزینه‌های زیادی می‌شوند.سؤال اینجاست که چگونه کشورهای توسعه‌یافته در این دو دهه اخیر توانسته‌اند جلوگیری از تراژدی غم‌انگیز مرگ انسان‌ها در حوادث ترافیکی را با اقدامات علمی و عملی تبدیل به یک واقعیت دست‌یافتنی کنند یعنی کشته‌های چند ده هزار را به زیر هزار نفر کاهش دهند. اولین گام در این راه استفاده از رسانه در امر بهبود رفتار ترافیکی بوده است.
آموزش و رسانه به‌عنوان2 رکن اساسی در ارتقای فرهنگ ترافیک، تأثیر شگرفی در تغییر نگرش و باورهای آحاد جامعه دارند. باید صریح بیان کنیم که یکی از کارآمدترین و مهم‌ترین ابزارهای کاهش تصادفات و افزایش ایمنی، ابزارهای فرهنگی است و توجه به این نکته ضروری می‌نماید که بسترهای فرهنگی در حقیقت شرط لازم برای تغییرات اجتماعی هستند و جهت کاهش تصادفات و افزایش ایمنی، رسانه‌ها بحق بیشترین تأثیر و توان را دارا هستند. امروزه ابزار رسانه نه‌تنها در حوزه سیاست، اقتصاد، و... استفاده می‌شود بلکه در حوزه ایجاد و اصلاح رفتارهای ترافیکی نیز مورد توجه جدی است. بسیاری از صاحب‌نظران و کارشناسان علوم رفتاری معتقدند با حذف رفتارهای غلط ترافیکی و آموزش رفتارهای صحیح به کاربران ترافیک می‌توانیم تا حد بسیار زیادی حوادث رانندگی را کاهش دهیم زیرا براساس آمارهای موجود حدود 70درصد از تصادفات رانندگی ناشی از رفتارهای انسانی است، لذا تأکید و توجه به عامل انسانی تحقیقاً در کاهش تلفات به همان اندازه سهم خواهد داشت.
در این راستا یکی از ابزارهای مهم برای آموزش انسان، رسانه‌های گروهی مخصوصاً رسانه‌های صوتی، تصویری و مطبوعات است، گرچه هر کدام از این رسانه‌ها مخاطبان خاص خودشان را داشته و همچنین هر کدام تأثیرات متفاوت بر مخاطبان دارند. یکی از معیار‌ها و تفاوت‌های رسانه‌ها، در انتشار پیام‌ها مخصوصاً اخبار و اطلاعات هر کدام از آنهاست که در واقع خصوصیات فنی هریک را مشخص می‌کند، دیگری تفاوت شکل مادی پیام‌های آنهاست که از شرایط گوناگون دریافت و ادراک گیرندگان پیام ناشی می‌شود.مهم‌ترین شاخص رسانه‌ها در چگونگی سرعت انتشار اطلاعات و اخبار در سراسر جهان است و یکی از دلایل گرایش مردم به بعضی از رسانه‌های خاص در کشورهای مختلف سرعت و صحت پیام مورد نیاز آنهاست، به‌عنوان مثال برای تهیه یک کتاب مورد علاقه شاید چند هفته وقت لازم باشد اما دسترسی به روزنامه شاید کمتر از چند ساعت زمان نیاز دارد درصورتی که از طریق رادیو و تلویزیون می‌توانیم اخبار و اطلاعات مورد نیاز را بدون فوت وقت دریافت کنیم.
همچنین هزینه در بخش آموزش از طریق رسانه‌های گروهی نه تنها هزینه نیست بلکه چندین برابر برگشت سرمایه دارد زیرا برابر محاسبات هزینه تصادف در ایران، هزینه یک فرد متوفی بر اثر تصادف حدود 200/2میلیارد تومان، خسارت برای کشور است، اگر با این رقم تعداد متوفیان حوادث رانندگی را محاسبه کنیم متوجه خواهیم شد که عدد بزرگی از سرمایه کشور سالانه در تصادفات اتلاف می‌شود درصورتی‌که اگر بخش بسیار کوچکی در آموزش‌های رسانه‌ای هزینه کنیم ضمن کاهش تلفات جانی از خسارات مادی نیز جلوگیری کرده‌ایم.
برای دستیابی به این منظر می‌بایست تغییرات در دو زمینه طرز تلقی و فرهنگ عمومی مردم نسبت به ترافیک ایجاد کرد؛ با چنین هدفی سوار شدن بر امواج رسانه‌ها تحقیقاً پاسخ سؤال طرح شده ابتدا را خواهد داد؛ یعنی تحقق ارتقای ایمنی ترافیک و اصلاح رفتارهای ترافیکی شهروندان.
* استادیار دانشگاه علوم انتظامی و عضو مرکز تحقیقات و پیشگیری از سوانح
دانشگاه شهید بهشتی
