شاید مطالب متفاوتی در این مورد مطالعه کرده باشید، اما قصد داریم در این مطلب قدری شما را از این سردرگمی در این زمینه نجات دهیم.
راه‌های زیادی برای خراب شدن کارت حافظه وجود دارد که به هرکدام به طور خلاصه می‌پردازیم. علاوه بر این چگونگی اجتناب از این مشکلات را نیز بررسی خواهیم کرد، اما در ابتدا خلاصه‌ای از کارت‌های حافظه و نحوه کارکرد آنها با دوربین و کامپیوتر را با هم بررسی می‌کنیم.
کارت‌های حافظه -که فیلم دیجیتال نیز خوانده می‌شوند- کارت‌هایی هستند که شما در دوربین‌تان جای می‌دهید و در اندازه‌ها و اشکال مختلفی یافت می‌شوند.
هفت نوع کارت در حال حاضر در دوربین‌های دیجیتال به کار می‌روند: کارت‌های فلش فشرده، کارت‌های حافظه هوشمند، کارت‌های چند رسانه‌ای، کارت‌های دیجیتال مطمئن(SD)، کارت‌های به غایت دیجیتال (XD)، حافظه الحاقی تولید سونی، و کارت‌های PCMCIA که کارت‌های پی سی نیز نامیده می‌شوند و عموماً در لپ‌تاپ به کار می‌روند.
کارت‌های حافظه، دستگاه‌های حافظه مطمئن نیز نامیده می‌شوند و دلیل این نامگذاری این است که آنها بر خلاف هارد دیسک کامپیوتر فاقد اجزای متحرک هستند و به همین دلیل خیلی کم خراب می‌شوند.
در مهندسی الکترونیک مدرن، کارت‌های حافظه در ابتدا چیپ‌های بی‌ارزشی بودند که "فرار" خوانده می‌شدند. به این دلیل که توانایی نگهداری اطلاعات را در حالتی که شارژ الکتریکی قطع نمی‌شد، مانند رم در کامپیوترها، را نداشتند.
نمونه بعدی چیپ‌ها غیر فرار بودند و اطلاعات توسط شرکت سازنده برای انجام امور معین در آنها قرار داده می‌شد(همانند ROM). با پیشرفت تکنولوژی، کارت‌ها توانایی پاک کردن و ذخیره‌سازی مجدد را پیدا کردند.
البته این کار فرایندی پر زحمت بود به این دلیل که چیپ می‌بایست به شرکت سازنده برگردانده شود. کارت‌ها توانایی این را یافتند که با استفاده از یک شارژ الکتریکی پاک شوند که محتویات آنرا یکجا پاک می‌کرد و البته این فرایند، کند بود.
پیشرفت بعدی به کارت‌های حافظه کنونی ختم شد که می‌توانند اطلاعات را با سرعت و بهره‌وری بسیار بالاتر ذخیره‌سازی و حذف نمایند.
کارت حافظه متشکل از تعداد پیچیده‌ای مدارهای مجتمع و چیپ است، چیپ‌هایی که تأمین‌کننده فضای ذخیره اطلاعات در یک کارت حافظه هستند شامل شبکه توری شکل از سیم‌های بسیار ریز است که این سیم‌ها که ضخامت‌شان از ضخامت موهای انسان کمتر است و "نانو-وایر" خوانده می‌شوند.
اگر از بالا به این شبکه نگاه کنید آنها را همانند کاغذ گراف که در مدرسه استفاده می‌کردیم می‌بینید. یک دروازه در محل تقاطع هر سیم افقی و عمودی وجود دارد که هر گاه شارژی بالاتر از یک ولتاژ معین به دروازه وارد شود، بسته شده و بسته مسی مانند که باینری 1 را تولید می‌کند.
وقتی شارژ از میزان معینی نزول کند، دروازه بسته می‌شود، ارتباط قطع شده و کد باینری 0 تولید می شود.
تمام اطلاعات که روی کارت‌ها ذخیره می‌شوند به کدهای صفر و یک بیت تبدیل می‌شوند که امکان خوانده شدن آنها توسط یک کامپیوتر را ایجاد می‌کند.
برای آنکه بدانیم چرا کارت حافظه خراب می‌شود، نیاز داریم که چگونگی کارکرد آنرا با دوربین یاد بگیریم.
دوربین شما در واقع کامپیوتر بسیار پیچیده‌ای‌است که تنها هدفش برداشت و ذخیره‌سازی نور است.
وقتی شما دکمه شاتر را فشار می‌دهید، شاتر باز می‌شود، نور حسگر دوربین را تحریک کرده و کامپیوتر دوربین‌تان این اطلاعات را در بافر خود قرار می‌دهد.
بافر دوربین عملکرد رم در کامپیوتر را دارد و حافظه موقتی‌است که کامپیوتر دوربین می‌تواند اطلاعات را تا زمان ذخیره‌سازی در کارت حافظه، آنجا نگهداری کند.
در کامپیوتر خانگی شما، وقتی روی دکمه Save کلیک می‌کنید، اطلاعات موجود در رم شما روی دیسک سخت ذخیره می‌شود.
در دوربین‌ها نیازی به این کار نیست. دوربین به طور خودکار و پیوسته اطلاعات موجود در بافر یا بسته به میزان بافر موجود، اجزای دیگر دوربین و نرم افزار موجود در دوربین‌تان، ذخیره‌سازی می‌کند.
وقتی که بافر پر است دوربین باید پیش از اینکه به شما اجازه برداشتن عکس‌های بیشتر را بدهد، تمامی اطلاعات موجود در بافر را روی کارت ذخیره کند.
در هر صورت اگر شما دوربین را پیش از اتمام ذخیره‌سازی اطلاعات بافر در کارت حافظه خاموش کنید، اطلاعات شما از بین خواهد رفت.
خدایا ،شما چه بافر بزرگی دارید!
بدون شک داشتن یک بافر بزرگ برای دوربین، امتیاز مهمی محسوب می‌شود.
دوربین‌های متداول امروزی می‌توانند بین یک تا سه فریم در ثانیه برداشت کنند که حداکثر برای هر نه فریم، دوربین باید برای انتقال اطلاعات بافر به کارت حافظه متوقف شود.
دوربین‌های حرفه‌ای سطح بالای SLR امروزی بافر کافی برای نگهداری چهل تصویر JPEG با کیفیت بالا یا بیست تصویر RAW را پیش از نیاز به توقف برای انتقال آنها به کارت دارا هستند و از زمانی که دوربین شروع به ذخیره‌سازی اطلاعات بافر در کارت حافظه می‌کند.
عکس‌برداری با سرعتی بیش از میزانی که دوربین شما قادر به مدیریت آن است یک از دلایل اصلی خراب شدن کارت حافظه است.
سوال بعدی این است که اطلاعات چگونه در کارت سازماندهی می‌شود؟
همانند دیسک سخت کامپیوتر، کارت حافظه شما نیز یک جدول تخصیص فایل یا "FAT" دارد که لیستی از نشانگرهاست که به محل ذخیره اطلاعات معین اشاره می‌کنند.
این همانند جدولی از محتویات کارت شماست. اکثر کارت‌ها دارای دو کپی از این "FAT" هستند، هر دوی این کپی‌ها می‌توانند توسط کامپیوتر شما مورد استفاده قرار گیرند، اینجا یک امای بزرگ وجود دارد، اکثر دوربین‌ها تنها می‌توانند از کپی اول استفاده کنند.
این بدان معناست که اگر کپی اول FAT خراب شود، دوربین شما قادر به یافتن اطلاعات روی کارت نخواهد بود.
علاوه بر FAT، یک رکورد راه‌انداز اصلی نیز وجود دارد که برای برپا کردن "هندسه" کارت حافظه استفاده می‌شود.
پس از رکورد راه‌انداز اصلی، پوشه ریشه‌ای وجود دارد که قفسه قراردهی اطلاعات در کارت است. این بخش شامل زیر شاخه‌هایی‌است که اطلاعات در آنها ذخیره می‌شوند.
هر کدام از این نواحی دارای اشاره‌گرهایی هستند به مکانی که اطلاعات ذخیره شده است. برای مثال وقتی دوربین شما اطلاعات را در کارت ذخیره می‌کند نکته‌ای در FAT اضافه می‌شود که به دوربین یا کامپیوتر می‌گوید رکورد راه‌انداز اصلی برای یافتن اطلاعات کجا قرار دارد.
آنگاه رکورد راه‌انداز اصلی دوربین یا کامپیوتر را به یک زیرشاخه راهنمایی کرده و به محل اطلاعات اصلی اشاره می‌کند.
علت اینکه به تمامی این نکات اشاره کردیم این است که مشکلات اصلی که در کارت‌های حافظه یافت می‌شوند ریشه در خرابی یک یا بیش از یکی از این نواحی در کارت دارند.
حال که دانستیم چگونه کارت و دوربین به ارتباط متقابل می‌پردازند و ریشه بیشتر مشکلات کارت‌ها کجاست، اجازه بدهید پنج کابوس را درباره کارت‌های حافظه مرور کنیم:
کارت‌های حافظه به گرما حساسند:
کارت‌های حافظه می‌توانند تغییرات بسیار سریع دما را تحمل کنند. قدرت تحمل آنها بین 25 - تا 75 درجه سانتی‌گراد است.
کارت‌های حافظه نیاز به یک منبع ثابت الکتریکی برای حفظ اطلاعات دارند:
کارت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند اطلاعات را در غیاب منبع انرژی ذخیره کنند.
کارت‌ها مستعد خرابی بر اثرافتادن هستند:
کارت‌ها می‌توانند شوک حاصله معادل سقوط از ارتفاع تا ده فوتی را تحمل کنند.
اطلاعات پس از مدتی زایل می‌شوند!!!!
کارت حافظه با تکنولوژی ذاتی تصحیح خطا ساخته شده‌است تا این اطمینان را حاصل نماید اطلاعات شما زایل یا نابود نمی‌شود حتی پس از صد سال.
کارت اگر در معرض میدان الکتریکی یا مغناطیسی قرار گیرد خراب یا پاک می‌شود:
اطلاعات روی کارت بر اثر الکتریسیته یا مغناطیس خراب نمی‌شود مگر آنکه بسیار قوی باشند. قرار دادن کارت در زیر ماشین‌های اسکن فرودگاه کاملا عاری از ایراد است ولی قرار دادن کنار گوشی موبایل را نمی‌توانیم تضمین کنیم.
بیشتر کارت‌های حافظه آسیب‌دیده نتیجه از دست رفتن اطلاعات هستند. با این وجود، اگر آسیب نتیجه صدمه فیزیکی به خود کارت باشد، اطلاعات موجود بر روی کارت، هرگز قابل بازیافت نخواهد بود.
آسیب فیزیکی به کارت‌های مدیا به ندرت رخ می‌دهد، و از معدود مشکلاتی است که مردم با کارت‌های‌شان پیدا می‌کنند.
شایع‌ترین دلایل آسیب فیزیکی عبارتند از:
آسیب‌های الکتریکی حاصل از قرار گرفتن در معرض میدان‌های مغناطیسی یا ولتاژهای بالا؛
جریان‌های کوتاه، نتیجه قرار گرفتن طولانی در مجاورت آب یا رطوبت بالا؛
آسیب به مدارها، نتیجه قرار گرفتن در دمای بالا (بالای 167 درجه فارنهایت/ 75 درجه سانتی‌گراد) یا سرما (زیر 13- درجه فارنهایت/ 25- درجه سانتی‌گراد)؛
آسیب‌های فیزیکی حاصل از ضربه به کارت، مانند خم کردن آن (این باعث ترک خوردن و شکستن چیپ‌ها و مدارها در داخل کارت می‌شود.)
آسیب به یک چیپ خاص در داخل کارت به اسم کنترل‌کننده اطلاعات (Controller) که میانجی ارتباط میان کارت و دوربین است.
اما مشکلات ناشی از از دست رفتن اطلاعات کاملاً شایع هستند، و به شدت موجب سرخوردگی و ناراحتی می‌شوند.
کارت‌های فلش مدیایی که اطلاعات آنها از دست رفته‌است، یکی از علایم زیر را نشان می‌دهند:
- کارت مدیا در دوربین شما کار می‌کند، ولی در کارت‌خوانِ متصل به رایانه شما کار نمی‌کنند؛
- وقتی سعی می‌کنید عکس‌ها را بر روی ال‌سی‌دی یا رایانه‌تان ببینید، کاراکترهای "خراب" ظاهر می‌شوند؛
- گفته می‌شود که کارت پر است اما هیچ فایلی بر روی آن وجود ندارد؛
- قرار دادن کارت در دوربین باعث می‌شود که دوربین هنگ کند؛
- کارت درون دوربین یا کارت‌خوان کار نمی‌کند، اما کارت‌های سازگار دیگر کار می‌کنند؛
- کارت قابل نوشتن یا پاک کردن نیست؛
- وقتی کارت را وارد می‌کنید، کارت‌خوان به هم می‌ریزد یا متوقف می‌شود، اما با کارت‌های سازگار دیگر کار می‌کند؛
- دوربین "خطای کارت" نمایش می‌دهد؛(Memory Error)
- وقتی کارت را داخل دوربین یا کارت‌خوان قرار می‌دهید، دستگاه می‌گوید که کارت نیاز به فرمت شدن دارد؛
- دوربین نشان می‌دهد که نسبت به همیشه فضای کمتری برای تصاویر دارید، در حالی‌که هیچ عکسی بر روی کارت وجود ندارد ( کارت 512 مگابایت شما به طور معمول توانایی ذخیره 150 تصویر JPEG با کیفیت بالا را دارد، اما فضا برای تنها 96 عکس نشان داده می‌شود، و این در حالی است که هیچ تصویری بر روی کارت وجود ندارد.)؛
- وقتی یک ابزار دیسکی، مانند اسکن‌دیسک، روی کارت استفاده می‌کنید، سکتورهای خراب بر روی کارت نشان داده می‌شوند؛
- دوربین شما با قرار دادن کارت در آن، خاموش نمی‌شود؛
- وقتی کارت را فرمت می‌کنید، ظرفیت اشتباه اعلام می‌کند.
چه چیزی موجب این اختلالات می‌شود؟
- سؤال خوبی است. در اینجا به علل اصلی اختلال در فلش مدیا اشاره می‌کنیم:
- خاموش کردن دوربین در حالی که بافر همچنان در حال نوشتن بر روی فلش مدیا است (این احتمالاً اصلی‌ترین دلیل خراب شدن فلش مدیا است. )؛
- خارج کردن مدیا کارت از دوربین در حالی که بافر همچنان در حال نوشتن بر روی کارت فلش مدیا است (این احتمالاً دومین دلیل عمده خراب شدن فلش مدیا است. )؛
- خارج کردن فلش مدیا از کارت‌خوان در حالی که هنوز فایل‌هایی را از روی کارت بر روی رایانه‌تان باز‌شده دارید؛
- خارج کردن فلش مدیا از کارت‌خوان، در حالی که آن هنوز در حال کپی کردن فایل‌هایی بر روی هارد درایو رایانه شماست یا چراغ فعال هنوز چشمک می‌زند؛
- بر روی مکینتاش – خارج کردن فلش مدیا بدون آنکه اول علامت دوربین یا کارت‌خوان را حذف کنید؛
- بر روی ویندوز ان‌تی، خارج کردن کارت بدون آنکه اول مبادلة ایمن را فعال کنید؛
- بر روی ویندوز ME ،2000، و XP، خارج کردن کارت بدون آنکه اول آن را متوقف کنید؛
- باز کردن، خارج کردن، پاک کردن، یا منتقل کردن فایل‌ها بر روی کارت حافظه‌تان، در حالی که با استفاده از یک تماس USB/ فایروایر به کارت‌خوان یا دوربین، کارت را به رایانه‌تان متصل کرده‌اید؛
- استفاده از یک کارت حافظه موجود که بدون آنکه اول در دوربین شما از نو فرمت شود، بارها مورد استفاده قرار گرفته‌است؛
- فرمت دوباره کارت فلش مدیا با استفاده از رایانه به جای دوربین ( ابزار فرمت دوباره بر روی رایانه‌ها پیچیده‌تر از آنهایی هستند که بر روی دوربین شما قرار دارند، و به همین دلیل می‌توانند باعث ناسازگاری میان کارت و دوربین شما شوند. )؛
- ادامه دادن به گرفتن تعداد زیادی عکس، وقتی که باتری‌های دوربین شما ضعیف یا در حال خالی شدن هستند؛
- با یک کارت در کارت‌خوان متصل به رایانه‌تان، باز کردن کارت برای دیدن آنکه چه چیزی بر روی کارت است، و بعد خارج کردن آن و قرار دادن یک کارت دیگر، بدون آنکه کارت اول ابتدا به شکل مناسبی بسته و خارج شده باشد.
اما چگونه از خراب شدن فلش مدیای خود جلوگیری کنید؟
قبل از همه عادت‌های کاری خوب در خود ایجاد کرده و احتیاط‌های ساده‌ای را به انجام دهید. اینجا فهرستی از کارهایی که باید برای مراقبت از کارت‌های‌تان و جلوگیری از خراب شدن‌شان انجام دهید، وجود دارد:
- قبل از آنکه کارت فلش مدیا را از دوربین‌تان خارج کنید، چند لحظه منتظر شوید تا دوربین نوشتن اطلاعات از بافر روی کارت را تمام کند، و اگر دوربین‌تان چراغ فعال چشمک‌زن دارد، مطمئن شوید که دیگر چشمک نمی‌زند. ( این احتمالاً ایدة خوبی است که اول منتظر شوید دوربین نوشتن را تمام کند و بعد، قبل از خارج کردن کارت، دوربین را خاموش کنید. )؛
- قبل از آنکه دوربین‌تان را خاموش کنید، چند لحظه صبر کنید تا دوربین نوشتن اطلاعات از بافر بر روی کارت را خاتمه دهد، و چراغ چشمک‌زن فعال دوربین، اگر وجود دارد، از کار بیفتد؛ از میزان پر بودن کارت خود آگاه باشید و آن را عوض کنید، یا اطلاعات روی آن را به رایانه، سی‌دی، یا هر ابزار ذخیرة دیگر منتقل کنید، پیش از آنکه به عکاسی ادامه دهید ( وقتی کارت‌ها خیلی پر می‌شوند، می‌توانند بر روی هِدِر کارت و FAT بنویسند، که می‌توانند موجب شوند دوربین/رایانه نتواند اطلاعات را بر روی کارت پیدا کند. )؛
- پس از آنکه عکس‌های‌تان را به رایانه یا هر ابزار ذخیرة دیگری منتقل کردید و از سلامت آنها مطمئن شدید، کارت خود را در داخل دوربین از نو فرمت کنید. ( این ایدة خوبی است که پس از ریختن فایل‌های عکس‌های‌تان از روی کارت به رایانه، با ثبت آنها بر روی یک سی‌دی/ دی‌وی‌دی، نسخة پشتیبانی از آنها تهیه کنید. )؛
- همیشه قبل از آنکه در طول روز برای عکاسی از خانه خارج شوید، باتری‌های تازه در دوربین‌تان بگذارید – وقتی باتری‌های‌تان ضعیف می‌شوند، آنها را با باتری‌های نو عوض کنید، به این ترتیب، دوربین‌تان همیشه نیرو برای نوشتن اطلاعات از بافر بر روی فلش مدیا خواهد داشت. ( وقتی نزدیک خانه هستید، همیشه یک سری باتری پشتیبان همراه داشته باشید – وقتی به تعطیلات می‌روید، مطمئن باشید حداقل دو سری باتری پشتیبان و شارژر آنها را همراه خود دارید. )؛
- زمان فشردن دکمة شاتر، زمان کافی در نظر بگیرید، تا به دوربین‌تان اجازه دهید بدون پر کردن بافر، اطلاعات را بر روی کارت بنویسد. ( به خصوصیات دوربین‌تان در دفترچة راهنمای آن نگاه کنید تا بفهمید دوربین‌تان قادر به ثبت چند فریم در ثانیه است، و چند ثانیه زمان برای یک ردیف عکاسی پیش از پر شدن بافر نیاز دارد. )؛
- کارت‌های فلش مدیای خود را از منابع الکتریکی قوی ( الکتریسیتة ساکن حاصل از راه رفتن بر روی فرش در زمستان می‌تواند شارژ ولتاژیِ بسیار بالایی تولید کند و برای آسیب رساندن به یک کارت کافی باشد ) و میدان‌های مغناطیسی قوی ( دستگاه‌های اشعه ایکس و اسکنرهای فرودگاه‌ها بی‌خطر هستند، اما برخی از دستگاه‌های اشعه ایکس قوی‌تر تازه که برای بازرسی بار مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند به کارت‌های شما آسیب برسانند – اگر شک دارید یاخیالتان ناراحت است، کارت‌های فلش مدیای خود را در هواپیما همراه خود داشته باشید.)؛
- فلش مدیای خود را تنها پس از آنکه ارتباط کارت با رایانه‌تان قطع، و چراغ فعال از چشمک زدن باز ایستاد، از کارت‌خوان خارج کنید؛
- اگر کارت تقریباً پر است، تا زمان کپی کردن عکس‌ها بر روی رایانه‌تان صبر کرده و بعد، فایل‌ها را ویرایش یا پاک کنید. ( اگر پاک کردن یک یا دو عکس ضروری باشد، مهم نیست، اما بهتر آن است که تا زمان انتقال کامل و ایمن فایل‌ها به هارد رایانه‌تان، صبر کنید )
- اگر بیش از یک دوربین دیجیتال دارید، سعی کنید کارت‌های هر کدام را از هم جدا نگهدارید. عکاسی با یک دوربین و بعد انتقال کارت آن به دوربین بعدی و عکاسی دوباره، می‌تواند باعث خرابی کارت شود.
اکنون شما می‌دانید که چه چیزهایی باعث خرابی کارت‌های فلش مدیا می‌شود، و چگونه می‌توانید از آنها اجتناب کنید. با این همه، اگر کارت‌های شما با تمام مراقبتی که به خرج می‌دهید خراب شوند، چه باید بکنید؟ پیش و بیش از همه، کارت خود را از نو فرمت نکنید یا سعی نکنید عکس‌ها را پاک کنید.
اگرچه، فرمت دوبارة کارت‌تان، اطلاعات را به شکل فیزیکی از میان نخواهد برد، اما اطلاعات را بر روی FAT کارت‌ها تغییر داده، و به این ترتیب، یافتن اطلاعات بر روی کارت غیرممکن شده، و کارت، خالی خوانده می‌شود ( اصطلاحاً، صفر شدن کارت گفته می‌شود ).
بهترین راه برای بازیافت اطلاعات از یک کارت آسیب‌دیده، استفاده از یکی از چندین برنامه‌های نرم‌افزاریِ بازیافت اطلاعات است که در بازار موجود هستند.
این برنامه‌ها می‌توانند تصاویر را از کارت‌های خراب و یا پاک‌شده، نجات دهند. بیشتر این برنامه‌ها می‌توانند اطلاعاتِ از دست رفته را از منبعی از ابزارهای چندرسانه‌ای شامل اطلاعات از دوربین‌های دیجیتال، ام‌پی‌تری پلیرها، پی‌دی‌اِی‌ها و گوشی‌های تلفن همراه، بازیافت کنند.
به‌علاوه، بیشتر برنامه‌های نجات، شامل تدابیری برای بازیافت اطلاعات کارت‌های کامپکت فلش ( نوع 2/1 )، میکرودرایوهای آی‌بی‌اِم، اسمارت مدیا کارت‌ها، مولتی ـ مدیا کارت‌ها، سکیور دیجیتال کارت‌ها، مموری استیک‌ها، و ابزارهای ذخیره‌سازی دیگر همچون هارد دیسک درایوها، و دیسک‌های فلاپی هستند.
اگر کارت‌تان را از نو فرمت کنید، معمولا این برنامه‌ها بر روی شان مؤثر نخواهند بود. بسیاری از تولیدکنندگان هم، نرم‌افزارهای اختصاصی‌ای دارند که به کار بازیافت اطلاعات از کارت‌های همان تولیدکننده می‌آید؛ با‌این‌همه، اگر کارت تازه‌ای از تولیدکننده دیگری می‌خرید، نمی‌توانید نرم‌افزار بازیافت اطلاعات کارت قبلی‌تان را برای کارت آسیب‌دیدة جدید استفاده کنید.
در اینجا فهرست تعدادی از بهترین نرم‌افزارهای بازیافت اطلاعات را می‌توانید مشاهده کنید:
Data Rescue's PhotoRescue
PhotoOne Recovery
Zero Assumption Digital Image Recovery
Media Undelete
Digital PhotoRescue Professional
اکنون می‌دانید که چگونه می‌توانید از کارت‌های فلش مدیای خود مراقبت کنید، اگر آسیب دیدند چه رفتاری پیش بگیرید، و چه نرم‌افزاری را به کار ببرید تا آنها را ترمیم کنید.
با اتخاذ رفتارهای کاری مناسب و به خرج دادن کمی بردباری، برای زمانی طولانی از آسیب در امان خواهید بود. تنها کاری که باقی مانده، پیش رفتن و گرفتن عکس‌های زیباست !!!!
سید محمد تقی رسولی
Rasouli@Hamshahri.org
