جدای از مباحث مطرح در زمینه وجود یا فقدان مزیت نسبی تولید خودرو در کشورمان، بهبود کیفیت و افزایش سهم خودروهای ساخت داخل از بازارهای داخلی و بازارهای هدف صادراتی، از جمله اهدافی است که در طول چند سال اخیر توسط خودروسازان و سیاستگذاران این بخش دنبال شده است. اما با وجود فناوری روز تولید خودرو و رقابت فشرده شرکت‌های خودروسازی جهان برای دریافت سهم بیشتری از بازار، طی سال‌های اخیر اقدامات خودروسازان داخلی برای بهبود کیفیت و کاهش قیمت خودروهای ساخت داخل قادر به جلب رضایت مشتریان نبوده است؛ موضوعی که پس از تثبیت نرخ تعرفه واردات خودرو، زمینه‌های تصویب قانون ارتقای کیفیت خودرو و تولیدات صنعتی در مجلس و الزامی‌شدن اجرای استانداردهای 51گانه اجباری و 4 استاندارد سوخت و آلایندگی خودروها را فراهم کرد. گرچه این استانداردها در مقام اجرا هنوز هم با موانعی مواجه بوده و هر‌بار پس از تأکید پلیس‌راهنمایی بر ممانعت از شماره‌گذاری خودروهای فاقد این استانداردها، بازار چانه‌زنی برای استمهال اجرای آن داغ‌تر شده است.از سوی دیگر چندی پیش وزیرصنایع و معادن با دفاع از کیفیت خودروهای داخلی اعلام کرد، این برای نخستین‌بار است که تمامی خودروها در کشور با استاندارد کامل تولید و در تولید خودروها به ایمنی سرنشینان توجه جدی می‌شود.
کاهش مصرف سوخت و آلایندگی هوا، نصب ترمز ضد‌قفل (ای.بی.اس) و نصب کیسه ایمنی هوا (ایربگ) ازجمله استانداردهایی است که رعایت آن توسط شرکت‌های خودروسازی براساس قانون اجباری بوده و پلیس راهنمایی و رانندگی مجاز است از شماره‌گذاری خودروهایی که فاقد این استانداردها هستند جلوگیری کند؛ با این وجود اجرای این استانداردها عملا با چانه‌زنی سیاستگذاران بخش صنعت و شرکت‌های خودروسازی داخلی روبه‌رو بوده و هر بار تلاش می‌شود تا با استناد به فراهم نبودن برخی زیر‌ساخت‌ها یا مشکلات تأمین قطعه و انجام تغییرات در خودروهای داخلی، اجرای این استانداردها به تعویق افتاده و با افزایش چانه‌زنی‌ها ضرورت‌های اجرای این استانداردها کم رنگ‌تر شده یا استمهال بیشتری طلب کنند. نکته مبهم در اجرای این استانداردها آن است که هنوز به درستی مشخص نیست که آیا رعایت این استانداردهای اجباری در خودروهای ساخت داخل، به‌مثابه اضافه شدن آبشن به خودرو بوده و قیمت عرضه این محصولات را افزایش خواهد داد یا اینکه رعایت این استانداردها نباید تأثیری بر قیمت عرضه این محصولات در بازار داشته باشد چرا که قانون، خودروسازان را ملزم به رعایت این استانداردها کرده است؛ با این وجود اکنون خودروهای داخلی‌ای که به برخی آبشن‌ها مجهز شده‌اند با قیمت بالاتری نسبت به انواع مشابه خود به مشتریان عرضه شده و در واقع هزینه استاندارد‌سازی تولیدات شرکت‌های خودروسازی از مشتریان دریافت می‌شود.
سیستم ترمز ضد‌قفل
نصب سیستم ضد‌قفل (ای.بی.اس) از جمله استانداردهای اجباری خودرو است که طی سال‌جاری بر اجرای آن تأکید شده و بارها مسئولان استاندارد و سایر دستگاه‌های نظارتی بر جلوگیری از تولید و عرضه خودروهای فاقد این استاندارد تأکید کرده‌اند؛ موضوعی که قبلاً نظامالدین برزگری، رئیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با اشاره به آن اعلام کرد که تا پایان سال89 هیچ خودروی فاقد ترمز ضد‌قفلی شماره‌گذاری نخواهد شد. با این وجود هنوز هم برخی تولیدات شرکت‌های خودروسازی داخلی به این سیستم مجهز نشده‌اند یا خودروسازان داخلی امکان نصب این سیستم در برخی خودروهای ساخت داخل را سخت قلمداد می‌کنند. وانت‌پیکان ایران خودرو و برخی محصولات شرکت سایپا ازجمله خودروهایی هستند که در این مرحله از رعایت استانداردهای اجباری خودرو با مشکل مواجه شده‌اند. جواد نجم‌الدین، مدیرعامل شرکت ایران خودرو در نشست خبری پایان سال گذشته، با بیان اینکه از سال گذشته همه خودروهای ساخت این شرکت به ترمز ضد‌قفل مجهز شده‌اند، گفت: تنها وانت پیکان هنوز مجهز به این سیستم نشده که از ابتدای سال 90 این خودرو نیز با ترمز ضد‌قفل به بازار عرضه خواهد شد، همچنین برنامه‌ای برای جایگزینی این خودرو با وانت سمند در حال اجراست.
از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد که اجباری شدن استاندارد ترمز ضد‌قفل در بیشتر خودروهای داخلی با کارکردهای این سیستم در خودروهای خارجی تفاوت چشمگیری داشته و امکان انجام تست‌های لازم برای بررسی عملکرد درست ترمز ضد‌قفل در شرکت‌های خودروسازی داخلی وجود ندارد؛ با این روند نصب این سیستم از روی اجبار و بدون رعایت استانداردهای لازم در برخی خودروهای تولید داخل صرفا برای دریافت مجوز شماره‌گذاری صورت می‌گیرد. گرچه به گفته برخی مدیران شرکت‌های خودروسازی این سیستم میزان کارایی سیستم ترمز خودرو را افزایش خواهد داد اما بررسی میزان سازگاری ترمز ضد‌قفل با برخی خودروهای ساخت داخل موضوعی است که تنها با انجام تست‌های فنی لازم در یکی از کشورهای خارجی روی دریاچه یخ مقدور بوده و اکنون این امکان فراهم نیست.
کیسه ایمنی هوا، یکی یا دوتا؟!
نصب کیسه ایمنی هوا روی خودروهای ساخت داخل براساس استانداردهای اجباری خودرو تکلیفی است که نخستین بار در سال 87 مطرح شد اما پس از چندین بار تغییر در این مصوبه، سرانجام شورایعالی استاندارد در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌زیست بنا به پیشنهاد مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب کرد که اجرای استاندارد نصب کیسه ایمنی هوا روی خودرو از ابتدای برنامه پنجم توسعه اجباری شود. بر این اساس در تیر ماه سال88، شورایعالی استاندارد در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌زیست سرانجام با وجود برخی کشمکش‌ها، نصب کیسه ایمنی هوا روی خودروها را از ابتدای برنامه پنجم توسعه اجباری کرد. هرچند این مصوبه واکنش‌ها و بیانیه‌های متعددی را از سوی خودروسازان و انجمن خودروسازان در پی داشت اما با افتتاح کارخانه تولید کیسه‌هوا در بهمن ماه سال88، نظرها برگشت، به شکلی که احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان اعلام کرد که تولید ایربگ نتیجه اولویت کیفیت بر کمیت در صنعت خودرو است.
با این شرایط چندی پیش سردار اسکندر مؤمنی، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی با اشاره به الزام نصب کیسه ایمنی هوا در خودروهای سواری تولید داخل که در برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی شده است، گفت: این مصوبه رسما به خودروسازان ابلاغ شده است، کمااینکه چندسال پیش همچنین مصوبه‌ای به خودروسازان ابلاغ شده بود. وی با تأکید بر اینکه ما مجری قانون هستیم و اجازه نمی‌دهیم که این قانون اجرا نشود، تأکید کرد: البته صحبت‌هایی از سوی خودروسازان مبنی بر عدم‌امکان نصب ایربگ را شنیده‌ایم، اما این قانون از سال نخست اجرای برنامه پنجم اجباری است و خودروسازان موظفند خود را به این نقطه رسانند. پس از مصوبه شورایعالی استاندارد به‌عنوان یکی از مراجع قانونگذار در حوزه استاندارد و اجباری شدن نصب کیسه ایمنی هوای راننده برای تمامی خودروهای سواری از ابتدای برنامه پنجم توسعه یعنی از اول فروردین سال1390، شورای سیاستگذاری خودرو که متشکل از انجمنهای خودروسازان و قطعه سازان، مدیران شرکت‌های بزرگ خودروسازی، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و وزارت صنایع است، اعلام کرد که خودروسازان موظف هستند از ابتدای برنامه پنجم توسعه تمام خودروهای خود را مجهز به 2کیسه ایمنی هوا تولید کنند.
این مصوبه شورای سیاستگذاری خودرو پس از تأکید رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی بر ممنوعیت شماره‌گذاری خودروهای فاقد کیسه ایمنی هوا از ابتدای سال 90 موجب شد تا شرکت‌های خودروسازی به استناد نبود امکان تهیه کیسه ایمنی هوا و مشکلات واردات آن به‌دلیل شرایط ناشی از تحریم، ابتدا خواستار استمهال بیشتر برای اجرای این استاندارد اجباری شده و سپس با عقب‌نشینی و پذیرش نصب حداقل یک ایربگ روی خودروهای تولیدی خود از ابتدای امسال خبر دهند، به‌نحوی که مدیرعامل ایران‌خودرو در نشست خبری پایان سال خود اعلام کرد که از ابتدای سال90 همه محصولات این شرکت مجهز به یک ایربگ‌شده و از نیمه دوم سال91 نیز نصب ایربگ دوم برای سرنشین اجرایی خواهد شد.
از سوی دیگر رئیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در زمینه مغایرت مصوبه شورایعالی استاندارد و شورای سیاستگذاری خودرو در زمینه اجباری بودن نصب یک یا 2ایربگ، با بیان اینکه از سال آینده نصب حداقل یک کیسه ایمنی هوا اجباری خواهد بود، در مورد علت چانه‌زنی شرکت‌های خودروسازی برای رعایت استانداردهای اجباری مانند نصب ایربگ و ای.بی.اس گفت: با اقدامات انجام شده از ابتدای سال هیچ خودروی سواری بدون نصب ایربگ و ترمز ای.بی.اس اجازه شماره‌گذاری نخواهد داشت.نظامالدین برزگری با اشاره به مصوبه شورایعالی استاندارد مبنی بر الزام خودروسازان به نصب ایربگ از ابتدای سال90 گفت: این مصوبه لازم‌الاجرا بوده و تنها درصورتی که وزارت صنایع و معادن پیشنهاد تعویق رعایت این استاندارد را به شورای مذکور ارائه کرده و در این شورا مصوب شود، امکان تعویق آن وجود دارد. این در حالی است که وزارت صنایع و شورای سیاستگذاری خودرو خواستار اجباری شدن نصب دو ایربگ در خودروهای سواری هستند. وی افزود: اکنون تعدادی از خودروهای تولید داخل مجهز به ایربگ شده و از ابتدای سال90 خودروهای تولید شده فاقد ایربگ برای شماره‌گذاری با مشکل مواجه خواهند بود.
از سوی دیگر به‌رغم مصوبات شورایعالی استاندارد و شورای سیاستگذاری خودرو مبنی بر اجباری شدن نصب کیسه هوا در خودروهای ساخت داخل از ابتدای امسال، سرانجام مدیرکل صنایع ماشین‌سازی وزارت صنایع از تدوین جدول زمانی جدید برای نصب ایربگ روی خودروهای داخلی در سال‌جاری خبر داده و گفت: یک برنامه زمانبندی با هماهنگی مؤسسه استاندارد و شرکت‌های خودرو‌ساز براساس شرایط و محدودیت‌های موجود تنظیم شده که برای اجرا در شورایعالی استاندارد به تصویب خواهد رسید و طبق این برنامه نصب ایربگ در مورد برخی خودروها به‌صورت 100درصد و در مورد برخی دیگر نیز به میزان کمتری خواهد بود.
وی با بیان اینکه براساس این برنامه نصب یک یا دو ایربگ روی تمام خودروهای داخلی تا پایان سال‌جاری اجرایی خواهد شد، تصریح کرده است: در برنامه پیش‌بینی شده، تولید داخلی ایربگ و همچنین تأمین آن برای خودروهای کم تیراژ مدنظر است و امسال تولید کیسه هوا در داخل اجرایی خواهد شد.
مصرف سوخت و آلایندگی هوا
افزایش ترافیک و آلودگی هوا در کلانشهر تهران و برخی شهرهای بزرگ کشور موجب شد تا عرضه بنزین مطابق با استانداردهای روز دنیا و اصلاح سیستم سوخت‌‌رسانی خودروهای ساخت داخل با نصب تجهیزات لازم و تغییراتی در سیستم مصرف سوخت خودروها بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. با این وجود شرکت‌های خودروسازی، افزایش آلودگی هوا و میزان مصرف بنزین را ناشی از استاندارد پایین بنزین تولید داخل قلمداد کرده و وزارت نفت نیز وعده‌های تازه‌ای را برای بهبود کیفیت بنزین مطابق با استانداردهای روز دنیا مطرح کرده است؛ موضوعی که رئیس سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی با بیان اینکه براساس مصوبه دولت باید از ابتدای سال91 بنزین یورو4 در جایگاه‌های سوخت کشور عرضه شود، تصریح کرد: با هماهنگی‌هایی که با وزارت نفت صورت گرفت این وزارتخانه قول داده در نیمه دوم سال 90 عرضه بنزین با استاندارد یورو 4 اجرایی شود و نیز با تغییری که خودروسازان در موتور و سیستم سوخت خواهند داد شاهد اجرای معیار مصرف استاندارد در بنزین خودروها باشیم.برزگری سپس به بنزین مورد استفاده خودروهای تولید داخل اشاره کرد و گفت: سوخت خودروها اگر استاندارد نباشد و با اکتان پایین عرضه شود سبب افزایش مصرف و آلایندگی خواهدشد. وی استاندارد کنونی بنزین تولیدی و قابل عرضه در جایگاه‌های سوخت را با اکتان 87 عنوان کرد و افزود: استانداردی که قرار بود در سال 89 اجرا شود عرضه بنزین با اکتان 93 تا 95 یا استاندارد یورو4 است که بنا به دلایلی اجرایی نشد.
این دیدگاه رئیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در حالی مطرح شد که پیش از آن معاون کیفیت شرکت ایران خودرو نیز پایین بودن عدد اکتان بنزین را عامل افزایش 15 تا 20درصدی مصرف سوخت و آلایندگی هوا قلمداد کرد و گفت: در زمینه عرضه بنزین مطابق با استاندارد یورو 5 باید به نکاتی مانند توزیع این فراورده در همه جایگاه‌های عرضه سوخت کشور توجه شود، همچنین نباید تنها عدد اکتان شرط رسیدن به استاندارد یورو 5 باشد بلکه و باید به سایر فاکتورها، مانند میزان گوگرد نیز توجه شود.کیوان وزیری با بیان اینکه اکنون هر خودروی تولیدی این شرکت با بنزین موجود 7/5 تا 8 پی.پی.ام آلودگی تولید می‌کند، در زمینه نصب کنیستر در خودروهای تولیدی این شرکت نیز گفت: نصب این قطعه در شرکت ایران خودرو از سال 88 اجباری شده اما باید توجه کرد که عمر مفید کنیستر 58 گرم بوده و بعد از سپری شدن عمر مفید باید این قطعه تعویض شود.
