مرز «سرو» در آذربایجان غربی، حس و حالی بسیار متفاوت از مرز «باشماق» دارد یا مرز «آستارا» و «مهران» را به هیچ وجه نمیشود با هم مقایسه کرد، همینطور مرز «سرخس» را با «باجگیران»، اما هر چه باشد همه آنها، نقطه مرزی هستند و شباهتهایی هم به یکدیگر دارند. جایی که هیچ شباهتی به بقیه مرزها ندارد، «گواتر» است؛ روستایی که انگار بعد از آن دیگر همه چیز تمام میشود.
گواتر روستایی است در ساحل خلیج گواتر در انتهای جنوب شرقی ایران. برای رسیدن به این روستا و منطقه مرزی باید از چابهار 150کیلومتر به سمت شرق رفت. گواتر در ساحل خلیج بزرگی قرار دارد که بین ایران و پاکستان فاصله میاندازد، اما ساکنان آن آب ندارند و باید برای خرید آن به «پسابندر» بروند. پسابندر هم چندان از گواتر بزرگتر نیست ولی مدرسه، حوزه علمیه و یک اسکله ماهیگیری دارد.
گواتر سالها پیش، بندری قدیمی بود که رونقی داشت، اما از ابتدای سده اخیر خالی از سکنه و ویران شد. روستایی که این روزها به نام گواتر شناخته میشود در نزدیکی همان بندر قدیمی ساخته شده است.
این روستا برای ایجاد مزارع میگو طراحی و ساخته شد، اما وقتی کسی به آنجا نیامد، 12 خانوار از ساکنان روستای «پشد» در سال 1383 به گواتر رفتند و یک سال بعد، برق هم به این روستا رسید. حالا جمعیت روستا بیشتر از 70 خانوار است، ولی هنوز از آب خبری نیست و برق هم همیشه در حال قطع و وصل شدن است.
حال و هوای گواتر با دیگر نقاط مرزی فرق میکند، حتی در پسابندر که از مرز دورتر است، هم پول رایج ایران را میشود خرج کرد هم پول پاکستان را. بعضی از ماهیگیرانی که در اسکله پسابندر با قایقهای ماهیگیری پهلو میگیرند، پاکستانی هستند. در مزارع میگوی این منطقه هم کارگران ایرانی کار میکنند، هم کارگران پاکستانی. گواتریها میگویند برای خرید لباس و تور ماهیگیری به پاکستان میروند، چون این اقلام، آن طرف مرز ارزانتر است. بعضی وقتها میگوهایشان را نیز به آنجا میبرند تا به قیمتی گرانتر از این طرف مرز آنها را به فروش برسانند.
گواتر مانند منطقهای بیطرف است که ساکت و آرام به زندگی خودش روی یک خط فرضی ادامه میدهد. این خط روی نقشه جغرافیا رسم شده است و حتی معادل آن را میتوان به شکل سیمخاردار روی زمین دید، ولی دریا که از این حرفها سرش نمیشود.
وقتی با قایق از پسابندر دور میشوید، 3صخره عظیم از دل دریا بیرون زدهاند که محلیها به آنها میگویند «جزیره شیطان». آخرین نقطه از خاک ایران در گوشه شرقی کشور همان صخرههاست. قایقرانها میگویند تا «جیوانی» در پاکستان راه زیادی نیست و با قایق میشود بعد از نیمساعت به آنجا رسید.