بهداشت حرفه‌ای به هر عاملی که سلامت نیروی کار را تهدید می‌کند گفته می شود و تمامی افرادی را که در بخش تولید یا خدمات اشتغال دارند، در برمی‌گیرد و بی‌توجهی به آن در سطوح مختلف می‌تواند موجب تأثیرات سوء بر محیط و سلامت و رفاه کارگران شود.
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، بهداشت حرفه‌ای عبارت است از: علم و هنر تأمین بالاترین حد سلامت برای کارگران، تطبیق کار با مقتضیات روحی و جسمی کارگران، حفظ سرمایه از طریق ایجاد محیط کار سالم، انتخاب کارگر مناسب برای هر کار، پیشگیری از حوادث و بیماری‌های شغلی و غیرشغلی و آموزش بهداشت شخصی، تشخیص زودرس و درمان بیماری‌ها و توجه به مسائل کارگران و افراد وابسته به آنان تا هر کارگر بتواند با برخورداری از حداکثر سلامتی و رفاه، فردی مؤثر برای اجتماع باشد.
با توجه به این تعریف، طرح سازمان جهانی بهداشت در مورد سلامت کارگران، برنامه جدیدی است که در راستای استراتژی جهانی «بهداشت حرفه‌ای برای همه» صورت گرفته است و با این دید، امنیت شغلی، میزان درآمد، سواد، میزان مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، رفتارها، سنت‌ها و آداب و رسوم همه و همه از جمله موضوعاتی است که در بهداشت حرفه‌ای به‌عنوان علم ناظر بر سلامت نیروی کار مطرح است.
به گفته رئیس اداره برنامه‌های اجرایی و بین‌المللی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، کارگران 13درصد کارگاه‌های کشور با عوامل زیانبار مواجهند و حدود 50درصد افرادی که در این بخش‌ها کار می‌کنند به نوعی در معرض حوادث مربوط به محیط فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، استرس و فشار کار قرار دارند.
دکتر علیرضا مغیثی با بیان اینکه 12میلیون ماده شیمیایی در دنیا شناسایی شده است، گفت: از این تعداد ماده شیمیایی 75هزار ماده شیمیایی در صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند و به نوعی عوامل تهدید‌کننده محیط کار محسوب می‌شوند.
13درصد کارگاه‌ها در کشور دارای عوامل زیان‌آور هستند که 11درصد عوامل زیان‌آور مایعات خطرناک هستند. همچنین 25هزار نفر در کشور در معرض آزبست و سرطان قرار دارند.
رئیس سلامت محیط کار وزارت بهداشت نیز در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند که بیشترین خطر متوجه سلامت کارگران در کارگاه‌های کوچک (زیر ۵۰ نفر) است چراکه نظارت وزارت بهداشت بر آنها کاملا حداقلی است.وی با بیان اینکه مسئولیت اولیه بهداشت کار و ارائه خدمات بهداشت حرفه‌ای به‌عهده کارفرماست، می‌گوید: چالش جدی نظام سلامت در بحث کارگران، نظارت بر کارگاه‌های کوچک است که به‌دلیل زیادبودن تعداد آنها، پراکندگی و همچنین ثابت نبودن نیروی کار، نظارت بر آنها مشکل است و کارگران شاغل در این کارگاه‌ها بعضا با بیماری‌های شغلی مواجه‌اند اما بسیاری از آنها به‌دلیل ترس از دست دادن شغلشان هیچگونه اعتراضی به کارفرمای خود ندارند، بنابر این اولویت برنامه‌های مراقبتی ما بیشتر روی این کارگاه‌های کوچک است.
به گفته رئیس مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت، در بحث کارگران، بخش ایمنی محیط کار مربوط به وزارت کار، و بخش بهداشت حرفه‌ای مربوط به وزارت بهداشت است و به این ترتیب کارفرما موظف است تجهیزات محیط کار و مواد را در حد ایمن و بدون داشتن خطر تأمین کند.
کارشناسان می‌گویند که در محیط کار عوامل زیان‌آور به ۴ گروه تقسیم می‌شوند: عوامل فیزیکی یا شیمیایی شامل صدا، ارتعاش، گرما و سرما، نور، فشار و نیز آلاینده‌های شیمیایی، گازها، گردوغبار؛ عوامل بیولوژیکی شامل پاتوژن‌ها و بیماری‌زاهای میکروبی، باکتریایی، ویروسی، قارچ‌ها و انگل‌ها؛ عوامل ارگونومیکی شامل ناهنجاری‌های اسکلتی و عضلانی و دسته آخر، عوامل روانی و اجتماعی شامل استرس‌های کاری. از آنجا که امروزه بسیاری از افراد، بیش از یک سوم زندگی خود را در محیط‌های کار می‌گذرانند، به همین دلیل باید فرهنگ بهداشت حرفه‌ای و سلامت شغلی در سازمان‌ها، اداره‌ها، واحدهای دولتی و خصوصی و همه کارگاه‌ها و کارخانه‌ها مورد توجه جدی قرار گیرد.
در حال حاضر تنها فعالیتی که در زمینه طب کار برای کارگران کشور انجام می‌گیرد، محدود به معاینات ادواری است که از سوی پزشکان عمومی تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کارخانه‌ها و صنایع بالای ۵۰ کارگر انجام می‌شود و حجم وسیعی از کارگران که در کارگاه‌های کوچک مشغول به کار هستند، از این معاینه ناچیز نیز بی‌نصیب هستند.
براساس قانون، هر کارگر براساس مخاطرات گروه شغلی که با آن روبه‌روست، باید مورد معاینات ادواری قرار گیرد اما در مورد اینکه نتایج معاینات آنالیز شود و مشکلات کارگران کارخانه‌های خاص بررسی شود، وظیفه‌ای بر عهده کارفرما گذاشته نشده است.
