در ایران،روز 28اردیبهشت ماه بازدید از موزه‌ها و اماکن تاریخی رایگان است و برنامه‌های ویژه زیادی برای بزرگداشت این روز و همین طور هفته میراث فرهنگی برگزار می‌شود. گاهی هم مراسم بازگشایی و افتتاحیه‌ها به همین هفته میراث فرهنگی موکول می‌شود. به‌رغم این موارد، خسارات و آسیب‌هایی که به آثار تاریخی و ملی ایران وارد می‌شود هیچ‌گاه نمی‌تواند پشت نقاب برنامه‌های هفته میراث فرهنگی پنهان بماند. این گزارش مرور کوتاهی بر اتفاقات حوزه میراث فرهنگی در یکسال اخیر است که همزمان با شروع هفته میراث فرهنگی منتشر می‌شود؛ آن‌هم در شرایطی که این سازمان پس از یکسال پرتلاطم هنوز به ساحل آرامش نرسیده و رئیس جدید خود را نشناخته است.
از ســال 1316 که اداره جـلب سیاحان خارجی و تبلیغات شکل گرفت تا اینکه طی بیش از 70 سال این اداره به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبدیل شد، هیچ‌گاه همچون اقدام تیرماه سال گذشته به بدنه کارشناسی و اداری این سازمان لطمه وارد نشد؛ به دنبال دستور رئیس‌جمهور مبنی بر خروج اداره‌های دولتی از تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که نامش در فهرست سازمان‌ها و شرکت‌هایی که موظف به انتقال به استان‌ها بودند به چشم نمی‌خورد، ناگاه و تنها در مدت زمان یک هفته برخی معاونت‌های خود را در اقدامی ضربتی به شهرستان‌ها منتقل کرد.
با این تصمیم معاونت میراث فرهنگی به شیراز و معاونت صنایع‌دستی به استان اصفهان منتقل شدند.
در پی این انتقال تعداد زیادی از کارمندان سازمان به دلیل مسائل خانوادگی شغل خود را از دست دادند، تعداد دیگری از جمله راهنمایان موزه‌ها دورکار شدند و تعداد دیگری نیز شانس آوردند و شغلی دیگر در اداره و سازمانی که منتقل نمی‌شد پیدا کردند. این اقدام ناگهانی سازمان میراث فرهنگی حتی موجب تحصن و اعتراض عده‌ای از کارمندان شد که البته اعتراض‌شان راه به‌جایی نبرد. حال سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری یک پازل چند تکه است که مدیران پروازی آن به طور مداوم بین تهران و شهرستان‌ها در تردد هستند و اصولا وجود یا حذف بخش‌های دیگری همچون کتابخانه و مرکز اسناد با داشتن منابع مکتوب کمیاب و نایاب، پژوهشکده حفاظت و مرمت که شامل بخش‌های حفاظت و مرمت از کاغذ، سفال، نقاشی و اشیای فلزی می‌شد، پژوهشکده زبان و گویش، پژوهشکده مردم‌شناسی و پژوهشکده هنرهای سنتی، در هاله‌ای از ابهام است.
بنا به گفته برخی کارکنان میراث فرهنگی در مدت اندکی که کارمندان سازمان ملزم به ترک ساختمان مرکزی و انتقال به شهرستان بودند هرج و مرج در این سازمان حاکم بود. این روزها ساختمان مرکزی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در خیابان آزادی به عنوان ارگ آزادی معرفی شده است و اشیای برخی موزه‌ها از جمله اشیای موزه نقاشی پشت شیشه و موزه هنرهای ملی به عنوان موزه در آن مستقر شده است؛ یعنی در جایی که امکان پارکینگ و سایر تسهیلات رفاهی برای بازدیدکنندگان ندارد.
نامه اساتید به مقام معظم رهبری
سال گذشته همچنین جمعی از استادان باستان‌شناسی، فلسفه و تاریخ و صاحب‌نظران دانشگاهی کشور در نامه‌ای به مقام معظم رهبری خواستار آن شدند تا مسئولان و مدیران میراث فرهنگی با عنایت به‌نظرات ایشان درخصوص حساس بودن مسائل فرهنگی، از فروپاشی سازمان میراث فرهنگی و وضعیت چندپاره آن جلوگیری به عمل آورده و نسبت به سنگر تاریخ و فرهنگ تمدن ایرانی- اسلامی با مسئولیت و حساسیت برخورد کنند.
منشور کوروش به ایران آمد
منشور حقوق بشر کوروش که در تفاهمنامه محمدرضا کارگر، رئیس اسبق موزه ملی ایران با موزه بریتانیا قرار بود به همراه تعداد دیگری از اشیای ایرانی در سال 1385 به‌مدت 2سال به ایران بیاید، سرانجام شهریورماه پارسال به‌مدت 4ماه به ایران امانت داده شد که با پیگیری‌های مسئولان مربوطه این مهلت تا 18 فروردین سال 1390 تمدید شد. این استوانه گلی در حدود سال ۱۲۸۵ خورشیدی (۱۸۷۹-۱۸۸۲) هنگام کاوش‌های باستان‌شناسی در بابل در میان‌رودان عراق توسط هورمزد رسام، باستان‌شناس بریتانیایی آسوری‌تبار، کشف و به موزه بریتانیا منتقل شد.
حراج اشیای تاریخی در کیش و قشم
مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی- تاریخی سازمان میراث فرهنگی نیز همان روزها از تنظیم دستورالعمل مربوط به مرکز حراج اشیای تاریخی - فرهنگی در جزیره کیش خبر داد. وی با اشاره به خرید و فروش بسیاری از آثار تاریخی- فرهنگی ایران در مراکز خرید و فروش اشیای فرهنــگی - تاریـخــی کشــورهای حــاشیه خلیج‌فارس گفته بود که بهتر است این کار در مراکز خرید و فروش کشور خودمان انجام شود. علاقه‌مندان به میراث فرهنگی و تاریخی کشور مخالفت خود را با راه‌اندازی این مرکز اعلام کردند ولی مسعود علویان‌صدر، معاون سازمان میراث فرهنگی، در نشست خبری خود به مناسبت هفته میراث فرهنگی که همین چند روز پیش برگزار شد بار دیگر اعلام کرد: مرکز خرید و فروش اشیای تاریخی- فرهنگی مجاز که از حفاری‌های غیرمجاز به‌دست نیامده و ناشی از تولید انسان باشند، براساس گفته‌های آقای بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، ایجاد می‌شود.
به گفته او نخستین مرکز درمنطقه آزاد قشم ایجاد می‌شود. علویان صدر همچنین گفته است: 3منطقه کیش، قشم و تهران برای ایجاد این دفتر پیش‌بینی شده‌اند ولی تاکنون مقدمات در قشم بهتر آماده شده و فضای مناسبی به آن اختصاص یافته است که براساس ضوابط دولت به محض ابلاغ، این موضوع اجرایی می‌شود.
ثبت‌های جهانی
در سی و چهارمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که سال گذشته در برازیلیا آغاز به کار کرد، 15مکان تاریخی از گوشه و کنار دنیا، به فهرست میراث جهانی افزوده شدند که در این میان دواثر از ایران شامل بقعه منسوب به شیخ صفی‌الدین اردبیلی در شهر اردبیل و بازار تاریخی شهر تبریز به این فهرست پیوستند.
با ثبت این آثار، ایران دارای 12اثر تاریخی در فهرست جهانی یونسکو شد که قدیمی‌ترین آنها تخت‌جمشید، میدان نقش‌جهان اصفهان و چغازنبیل هستند که هر سه این آثار در سال 1979 به این فهرست افزوده شدند. جدای از این، 39 اثر جدید نیز در فهرست میراث معنوی ملی قرار گرفتند.
میراث جهانی فروریخت
پل گرگر یکی از آثار مجموعه سازه‌های آبی شوشتر که سال 88 همراه این مجموعه در فهرست میراث جهانی قرار‌گرفت به دلیل بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی در حفظ و نگهداری آن، بهمن‌ماه سال گذشته فرو ریخت.
ایجاد شکاف‌های گسترده و درنهایت ریزش بخش شمالی پل گرگر به 2سال پیش و زمانی بازمی‌گردد که قرار شد 4فارغ‌التحصیل رشته مرمت که گفته می‌شد تجربه کافی در این امر نداشتند مرمت بخشی از سازه را انجام بدهند؛ نتیجه آن شد که به دلیل پر‌کردن غیراصولی که منجر به انباشت رسوبات شده بود، بخش شمالی پل گرگر تخریب شد.
تردد در تخت‌جمشید ممنوع
مسئولان تخت جمشید سال گذشته برای بازدیدکنندگان محدودیت‌هایی به‌وجود آوردند که شامل محدودیت در بازدید از 4کاخ هخامنشی، 3دروازه (مرکزی)، تچر، هدیش و بقایای کاخ موسوم به کاخ (ج) بود. همــچنین دستــرسی گردشگران به ایوان غربی کاخ آپادانا نیز با ایجاد مانع فلزی ناممکن شد. بارندگی روزهای آخر سال در استان فارس، موجب آبگرفتگی بخش‌های وسیعی از تخت‌جمشید شــد و کتیــبه‌ها و سنگ‌نگاره‌های تاریخی آن از گزند باد و باران در امان نماندند. فرسایش مداوم، رشد گلسنگ‌ها و ترک‌خوردگی و شکستگی از عوارض به‌وجود آمده در این آثار یگانه ارزشمند تاریخی کشورمان است. این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی تاکنون هیچ طرحی برای جلوگیری از آبگرفتگی محوطه‌های باز تخت‌جمشید و آسیب به سازه‌های سنگی آن نداشته است.
مسئولان سازمان میراث فرهنگی به جای اتخاذ تمهیدات مناسب برای جلوگیری از تخریب و خوردگی سنگ‌های تخت‌جمشید تصاویر منتشر‌شده را کلک‌های فتوشاپی رسانه‌ها خواندند.
رای به نفع الواح گلی
یازدهم فروردین امسال پس از 5سال کش‌وقوس و بیش از نیم میلیون دلار هزینه مالی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین تلاش‌های وزارت‌خارجه، سرانجام دادگاهی در آمریکا رأی به بازگشت الواح گلی هخامنشی به ایران داد. این رای، باتوجه به قانونی در ایالات متحده و به نفع ایران صادر شد که به موجب آن توقیف اموال فرهنگی در مجادلات سیاسی را مجاز نمی‌دانست. الواح گلی هخامنشی در سال 1316 در حفاری مشترک ایران و مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در تخت‌جمشید به دست آمده و برای مطالعه به دانشگاه شیکاگو فرستاده شده بودند.
در سال 1385 وکلای 9 نفر از اتباع ایالات متحده آمریکا با طرح ادعای حمایت ایران از انفجار در مرکز یهودیان که در سال 1997 به وقوع پیوسته بود، در یکی از محاکم ایالت شیکاگو در آمریکا اقامه دعوا کرده و توانسته بودند در غیاب ایران به عنوان طرف دعوی، موفق به اخذ حکم محکومیت ایران به پرداخت غرامت به شاکیان پرونده شوند. برای اجرای این حکم، وکلای شاکیان پرونده درصدد توقیف و صدور حکم حراج اموال فرهنگی- تاریخی ایران که در موزه‌ها و مؤسسات آمریکایی از جمله مؤسسه شرق شناسی شیکاگو نگهداری می‌شدند برآمدند تا مبلغ حاصل از حراج اشیای تاریخی ایران تحویل آنها شود.
قطع رابطه با موزه لوور
چیزی از شروع سال جدید نگذشته بود که سازمان میراث فرهنگی به طور رسمی رابطه فرهنگی خود با موزه لوور فرانسه را قطع کرد. حمید بقایی، رئیس وقت این سازمان گفته بود که سازمان میراث فرهنگی فعالیت‌های خود را به این دلیل به‌طور کامل با موزه لوور فرانسه متوقف می‌کند که آنها از نظر ما به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. ایران تاکنون 2 نمایشگاه در فرانسه برگزار کرده بود و مسئولان موزه لوور نیز می‌بایست در اقدامی متقابل نمایشگاهی در ایران برگزار می‌کردند. بدین ترتیب ایران اعلام کرد که حتی همکاری‌های باستان‌شناسی را نیز با موزه لوور قطع کرده است.
پایان مدیریت بقایی
نخستین انتصاب دولتی در سال جدید به رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مربوط می‌شود. او در بیستم فروردین‌ماه به عنوان معاون امور اجرایی رئیس‌جمهور و سرپرست نهاد ریاست جمهوری برگزیده شد.
از آن تاریخ تاکنون هنوز رئیس جدیدی برای این سازمان معرفی نشده و گفته می‌شود که رئیس سابق همچنان سرپرستی سازمان میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری کشور را برعهده دارد.
