هر چند به اذعان کارشناسان حوزه شهری و اجتماعی هنوز تا دستیابی به استانداردهای موجود در تأمین فضاهای فوق فاصله وجود دارد و پراکندگی محلی فضاهای فرهنگی، تفریحی و سبز در پایتخت که با چالش بزرگ توسعه ارضی نامتوازن مواجه بوده و کاربری زمین در آن به‌طور مناسب تخصیص نیافته به‌گونه‌ای نیست که نیازهای همگانی را تأمین کند. اما ارزیابی‌های نهایی این کارشناسان از فرایند احداث و توسعه فضاهای فوق در سال‌های اخیر بر عملکرد مثبت مدیریت شهری در این زمینه صحه می‌گذارد به‌گونه‌ای که برخی آن را در مقایسه تطبیقی با دوره‌های قبل یک تحول می‌دانند؛ کمااینکه تغییر رویکرد مدیریت شهری از سازمانی خدماتی به نهادی اجتماعی، خود مستلزم ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی اجتماعی نیز بوده است.
با این‌همه بازخوانی پرونده این نهاد در ایجاد زیرساخت‌های فوق نشان می‌دهد که مدیریت شهری گام‌های بلندی را در این زمینه برداشته است به‌گونه‌ای که امروزه سرانه فضای سبز به 5 /13 درصد رسیده که پیش از این، رقم پایین‌تری را به‌خود اختصاص می‌داد و به‌رغم معضل آلودگی هوا در پایتخت که توسعه کمی آن را ایجاب می‌کرد شهر با فقر جدی در این زمینه مواجه بود که اعتراض کارشناسان را برمی‌انگیخت. در بخش تأمین سرانه فضاهای فرهنگی نیز مدیریت شهری در اقدامی زیربنایی، سطح وسیعی از اراضی عباس‌آباد را که مدیریت‌های پیشین کاربری اداری را برای آن برگزیده بودند به ایجاد فضاهای فرهنگی اختصاص داده که باغ کتاب، موزه دفاع مقدس و تهرانسرای قرآن از شاخص‌ترین این پروژه‌ها به حساب می‌آید. تنها پروژه باغ کتاب درصد
قابل توجهی از نیازهای فرهنگی شهروندان را پاسخ می‌دهد. در زمینه توسعه فضاهای تفریحی نیز مدیریت شهری طرح‌ها و پروژه‌های متعددی را اجرایی و برنامه‌ریزی کرده که در نوع خود قابل توجه است.
خلأ اماکن تفریحی در کلانشهر 12 میلیون نفری از یک سو و افزایش سفرهای تفریحی به کشورهای همسایه از سوی دیگر دلایلی بوده‌اند که مدیریت شهری را بر آن داشت تا در کنار توسعه فضاهای فرهنگی اجتماعی به ایجاد اماکن تفریحی اقدام کند؛ اماکنی که بتواند در ابعاد مختلف نیازهای تفریحی شهروندان را برآورده ساخته و از این نظر جاذبه‌هایی شبیه جاذبه‌های تفریحی کشورهای مقصد داشته باشد که در این ارتباط می‌توان از بوستان نهج‌البلاغه و بوستان آب و آتش نام برد که در سال‌های اخیر تعداد زیادی از شهروندان را به این اماکن کشانده و این در حالی است که مدیریت شهری طرح ساخت دریاچه مصنوعی چیتگر را - که امکان تفریحات آبی را برای شهروندان تهرانی که در محدوده اطراف شهر دسترسی به دریا ندارند- فراهم می‌کند در دست اجرا دارد و به موازات آن مقدمات احداث مجموعه تفریحی تهران‌لند که تمامی تفریحات را در مجموعه‌ای کامل گردآورده و از این حیث بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی کشور محسوب می‌شود را فراهم می‌سازد.
در عین حال که در ایجاد و توسعه تمام این زیرساخت‌ها، فضاهایی را برای شهروندانی با انواع معلولیت‌های جسمی در نظر گرفته و مناسب‌سازی‌‌هایی را در این ارتباط انجام می‌دهد و تمام این اقدامات در شرایطی صورت می‌گیرد که آمارها از کمبود این فضاها در سال‌های گذشته خبر می‌دهند. مطالعات و آمار سال ۱۳۴۵ می‌گویند که فقط ۱/۱۸۱ درصد از سطح شهر تهران به فضاهای سبز و تفریحی و ورزشی اختصاص داشته است. طرح جامع مصوب ۱۳۴۷ که با نگاه تبدیل تهران به یک شهر مدرن تهیه شده است، بر مبنای توجه به تمامی شرایط محیطی سرانه‌ای معادل ۱۷/۷۱ مترمربع را برای سطوح سبز و تفریحی و ورزشی در افق ۱۳۷۰ پیش‌بینی می‌کند که انتظار می‌رفت40 سال پس از تهیه طرح جامع اول یا ۱۵ سال پس از‌گذار از افق طرح فوق، تهران از کمیت و کیفیت بهینه‌ای از نظر داشتن فضاهای سبز و تفریحی برخوردار شود اما آمار سطوح و سرانه موجود و واقعیات کیفیات محیطی خلاف آن را نشان می‌دهد و در نهایت مطالعاتی که طی سال‌های 81 و 85 صورت گرفت سرانه فضای سبز را ۱۰/۹۲ مترمربع و سرانه ورزشی تفریحی را ۱/۳۶ متر مربع برآورد کرد.
ایجاد مرکزیت برای فرهنگ
همسو با دیگر اقدامات مدیریت شهری در بخش توسعه فضاهای تفریحی و سبز، فضاهای فرهنگی نیز توسعه یافته و اماکن متعددی در این رابطه احداث شده است که در این ارتباط می‌توان به موزه دفاع‌مقدس و باغ کتاب اشاره کرد که در آستانه بهره‌برداری هستند و تهرانسرای قرآن که مقدمات ساخت آن فراهم می‌شود. سید محمدهادی ایازی، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران توسعه اینگونه فضاها را از اولویت‌های مدیریت شهری می‌داند و معتقد است جامعه تهران جامعه جوانی بوده و این مسئله ایجاب می‌کند فضاهای فرهنگی توسعه بیشتری داشته باشد.
او می‌گوید: مهم‌ترین نیاز جامعه امروزی ما فضاهای فرهنگی است و شهرداری تهران نیز هرچه فضاهای فرهنگی شهر را گسترش دهد، باز هم با کمبود فضا مواجه خواهد بود چرا که از دیدگاه این مقام شهری امروز باید متناسب با مقتضیات جوان بودن جامعه، فضاهایی که جوانان در آن شرکت می‌کنند را فراهم کنیم اما در سوی دیگر باید خودمان را برای شرایط کهنسالی جامعه نیز آماده کنیم و بر این اساس مدیریت شهری تپه‌های عباس‌آباد را به‌عنوان ریه‌های فرهنگی شهر در نظر گرفته و در برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، این اراضی مرکزیت فرهنگی شهر را پیدا می‌کنند که مجموعه‌های متعددی را در حوزه فرهنگی در برمی‌گیرند.
فضای سبز
بر مبنای مطالعات 1381-1385 سرانه فضای سبز تهران ۱۰/۹۲ مترمربع بوده که امروزه این رقم به گفته مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران به 5 /13مترمربع رسیده که قرار است تا آخر امسال به 15مترمربع افزایش یابد.
علی محمد مختاری در این رابطه می‌گوید: حداقل سرانه فضای سبز 15متر و حداکثر آن 25متر مربع باید باشد که براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته این هدف محقق می‌شود.
او در این رابطه پروژه بزرگ بوستان ولایت را مثال می‌آورد که 70 درصد آن به فضای سبز اختصاص پیدا کرده و 9مترمربع به سرانه فضای سبز جنوب تهران اضافه می‌کند که اتفاق مهمی در افزایش سرانه فضای‌سبز است و پروژه‌های دیگری نیز در این رابطه اجرایی می‌شود که حجم قابل توجهی به سرانه فضای سبز تهران اضافه می‌کند که احداث باغ‌راه‌ها در حاشیه بزرگراه‌ها از جمله این اقدامات است. علاوه بر این ایجاد کلینیک‌های گل و گیاه از دیگر برنامه‌های مدیریت شهری است که با هدف مشارکت شهروندی برای ایجاد فضای سبز و توسعه آن اجرایی می‌شود و 130 واحد در پارک‌های مختلف شهر پیش‌بینی شده است.
آن هم در شرایطی که مطالعات نشان می‌دهد سرانه فضای سبز همانند فضاهای فرهنگی و ورزشی وضعیت خوبی نداشته است به‌گونه‌ای که دکتر مصطفی بهزادفر، مشاور طرح جامع این موضوع را یکی از دلایلی می‌داند که او و همکارانش در تهیه طرح جامع تهران فضای‌سبز را مورد توجه جدی قرار می‌دهند. او می‌گوید: طبیعت ساختار اصلی شهر را تشکیل داده و از سوی دیگر جمعیت تهران رشد فزاینده‌ای داشته به‌گونه‌ای که از همان دوره‌های اول تهیه طرح جامع برای پایتخت، کارشناسان ارزیابی‌هایی را از تراکم جمعیتی به عمل آورده و بر این باور بودند این فرایند نیازمند پیش‌بینی‌های لازم برای توسعه فضای سبز است. چرا که بی‌توجهی به این موضوع پیامدهای منفی بسیاری را از نظر محیط‌زیست به‌دنبال دارد.
او معتقد است فضای سبز از مهم‌ترین پارامترها در تهیه طرح جامع بوده و در این ارتباط حریم شهر برای توسعه فضاهای سبز پیش‌بینی می‌شود و در شکل ساختاری پارک ملت، اراضی عباس آباد، پارک جنگلی چیتگر و پردیسان را داریم که در طرح جامع آمده و ساختار طبیعی شهر را حفظ می‌کند.
تفرجگاه‌ها
کمبود فضاهای تفرجگاهی که براساس آمار و ارقام رسمی پایین‌تر از حد متوسط بوده و در سال‌های اخیر افزایش سفرهای تفریحی به کشورهای همسایه را دامن زده بود در دوره مدیریت شهری فعلی مورد توجه قرار گرفته و برنامه‌ریزی‌های
همه جانبه‌ای برای ایجاد این فضاها صورت گرفت که در نخستین گام به احداث بوستان نهج‌البلاغه در دره فرحزاد انجامید که از آن به‌عنوان پروژه‌ای منطقه‌ای نام می‌برند. بوستان نهج‌البلاغه که بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی ورزشی در سطح تهران محسوب می‌شود و در غرب تهران امکانات بالای تفریحی را برای شهروندان فراهم آورده، آذر ماه 88 مورد بهره برداری قرار گرفت و مطابق آمار روزانه 15 هزار شهروند از آن استفاده می‌کنند.یکی از ویژگی‌های این مجموعه تفریحی ورزشی که 32 هزار هکتار مترمربع مساحت دارد پیست دوچرخه‌سواری آن است. زمین‌های اسکیت، والیبال، پارک ورزش‌های آبی سرپوشیده، آبشار سنگی و زمین بازی برای کودکان از دیگر امکانات آن است که درصد قابل توجهی از وسعت آن نیز به فضای سبز اختصاص یافته است.
بوستان آب و آتش دیگر فضای تفریحی است که مدیریت شهری در دوره فعلی آن را احداث کرده است. این بوستان در شمال اراضی عباس‌آباد که سطح وسیعی از فضاهای فرهنگی را در برمی‌گیرد مجموعه بزرگی از امکانات تفریحی را فراهم آورده که بخشی از کمبودهای موجود در این زمینه را جبران می‌کند. بوستان آب و آتش 24 هزار مترمربع مساحت دارد و برج‌های آتش آن‌که هجمه‌هایی از آتش را تا ارتفاع 6 و 8 متری شعله‌ور می‌سازد زمینه‌های تفریح هزاران شهروند را فراهم می‌سازد و این تنها بخشی از اقدامات شهرداری در احداث فضاهای تفریحی است. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مدیریت شهری در این زمینه ساخت دریاچه مصنوعی چیتگر است که مهرماه 89 کلنگ آن زمین خورده و امروزه عملیات عمرانی متعددی در آن صورت می‌گیرد. این مجموعه تفریحی از دیدگاه کارشناسان در شهری که فاقد تفریحات آبی است یک اتفاق خوب محسوب می‌شود که شهروندان زیادی را برای استفاده از آن به غرب پایتخت خواهد کشاند و بسیاری از نیازهای شهروندان از نظر امکانات تفریحی را پاسخ خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود با احداث دریاچه مصنوعی چیتگر در منطقه 22 هوای این منطقه به‌شدت تلطیف شده و پایتخت در غرب از شرایط زیست‌محیطی خوبی برخوردار شود.
