برخی از منتقدان سینمایی انتقاداتی را به گزینش 25فیلم بخش مسابقه وارد می‌کنند و از سوی دیگر اعضای هیأت انتخاب فیلم‌ها نوید چشم‌اندازی امیدوارکننده را در جشنواره امسال می‌دهند.
تنوع مضمونی و ساختاری
یدالله صمدی – فیلم‌ساز و عضو هیأت انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره- در مورد کیفیت این دوره از جشنواره می‌گوید: خوشبختانه امسال تنوع موضوعی و ساختاری امیدوارکننده بود؛ مخصوصا جوان‌تر‌ها و فیلم‌اولی‌ها امسال مضامین متنوعی را دستمایه کار خود قرار داده بودند و البته متاسفانه بعضی هم به کپی‌کاری روی آورده‌اند؛ به عنوان مثال کپی‌کاری از آثار عباس کیارستمی بسیار به چشم می‌خورد که من آنها را نمی‌پسندیدم.
این کارگردان معتقد است هیأت داوران به دور از غرض‌ورزی آثار این دوره را داوری کرده‌اند و می‌گوید: فقط کسانی که فیلم‌ها را دیده باشند می‌توانند در این مورد قضاوت کنند. هیأت انتخاب، 99فیلم را دیده‌اند و مطئمن باشید فیلم‌ها انتخاب شده‌اند، نه اسامی. این عادلانه نیست که گفته شود هیأت انتخاب، آثار کارگردان‌های شناخته‌شده را بدون تماشای فیلم در لیست کارهای منتخب گذاشته‌اند.
در مورد فیلم‌هایی که هنوز مراحل نهایی آماده‌سازی برای نمایش را پشت سر نگذاشته‌اند نیز می‌توانم بگویم در این دسته، ما قطعاً بین 30 تا 50 دقیقه از فیلم را دیده‌ایم. مطمئن باشید در همین مدت‌زمان می‌توان فهمید فیلم از موضوع و ساختار محکمی برخوردار است یا نه. به هر حال فیلم‌های خوب به رونق جشنواره کمک می‌کنند. اگر فیلم‌ها آماده نشوند طی جلسات دیگری، فیلم‌هایی که در رده بعدی انتخاب هیأت داوران قرار داشتند، جایگزین این دسته می‌شوند.
صمدی در مقایسه با ترکیب فیلم‌های این دوره با دوره قبلی می‌گوید: به نظرم یک وجه اشتراکی بین این دو دوره وجود دارد؛ این‌که جای فیلم‌هایی که طنز واقعی و فاخر دارند خالی و سوژه‌ها اغلب تلخ و تاریک و سیاه است. البته منظور من، فیلم‌های راه‌یافته به این دوره است؛ چون اگر اینها را کنار بگذاریم، در مجموع فیلم‌هایی با موضوع طنز و هزل و البته ملودرام‌های آبکی، زیاد به چشم می‌خورد. فیلم‌هایی که در همان مراحل اولیه کنار گذاشته می‌شد قابل توجه بود.
ترکیب مناسبی از نسل‌های مختلف
احمد امینی یکی دیگر از اعضای هیأت انتخاب نیز تماشای یکباره تولیدات یک سال سینمای ایران را فرصت مغتنمی دانسته و می‌گوید: من از اولین دوره‌ها به عنوان منتقد و بعدها به عنوان فیلم‌ساز در این جشنواره حضور داشتم و کم‌وبیش فیلم‌ها را می‌دیدم اما امسال فرصت دیگری نصیبم شد تا حتی فیلم‌هایی را که به دلیل کیفیت پایین به بخش‌های رسمی جشنواره راه پیدا نمی‌کردند را هم ببینم.
امسال منظری که از سینمای ایران داشتم کامل‌تر، جذاب‌تر و جالب‌تر بود و نکته مهم این‌که ما در روزهای آخر جمع‌بندی، کم‌وبیش متفق‌القول بودیم. انتخاب 25فیلم برای بخش مسابقه کار دشواری نبود؛ ما از بین 99فیلم، 25فیلم با کیفیت ممتاز را انتخاب کردیم و این نشان می‌دهد تلاش یکماهه ما بی‌نتیجه نبوده است. امسال به طور کلی سال امیدوارکننده‌ای بود؛ یعنی آنهایی که با علاقه فیلم‌ها را دنبال می‌کنند می‌توانند آثار قابل تعمق با مضامین متنوع و چشمگیری شاهد باشند.
این کارگردان معتقد است امسال ترکیب خوبی از نسل‌های مختلف فیلمسازان در جشنواره فجر حضور دارند و می‌گوید: هیأت داوران با توجه به کیفیت فیلم‌ها آثاری را انتخاب کردند و هر سال رقم حضور طیف‌های مختلف سینماگران بالا و پایین می‌شود، به گونه‌ای که نمی‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد یا نظم و قاعده‌ای برای آن مشخص کرد. در بحبوحه برگزاری جشنواره همیشه اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد؛ برخی می‌گویند جای بزرگان خالی است و برخی می‌گویند فیلمسازان جوان را نادیده گرفته‌اند. فیلم‌هایی که حذف شده‌اند قطعاً قابل قبول نبوده‌اند؛ حالا تفاوتی نمی‌کند کارگردان آنها چه کسی هستند.
در مورد برخی فیلم‌هایی که شایعه شده به جشنواره نمی‌رسند نیز اعلام کردند بسیاری از آنها در مراحل پایانی کار قرار دارند و برخی نیز شامل مورد اصلاحی شده‌اند و کمابیش مطمئنیم همه فیلم‌های اعلام‌شده به جشنواره می‌رسند مگر این‌که اتفاقا غیرمنتظره‌ای از قبیل مشکل صدا و لابراتوار و... پیش بیاید.
به هر حال تعدادی از فیلم‌ها ویدئویی هستند و باید یک روند پیچیده فنی را تا آماده‌شدن طی کنند.
پرهیز از پیری زودرس
رضا درستکار – منتقد- در مورد کیفیت فیلم‌های این دوره از جشنواره می‌گوید: من تعدادی از این 25فیلم را سر میز تدوین دیده‌ام؛ به نظرم هیچ‌کدام چنگی به دل نمی‌زد. از انتخاب‌های صورت‌گرفته معلوم است که وضعیت فیلم‌های ایرانی این دوره، چندان جالب نیست.
حذف تمامی فیلمسازان جوان از جشنواره، معنایی جز خراب‌شدن وضع و پیری زودرس جشنواره ندارد. وقتی هیأت انتخاب تنها به نام‌های بزرگ توجه می‌کنند حاصل، چیزی جز این نمی‌شود؛ نام‌هایی که اتفاقاً فیلمسازان متوسطی هستند. اگر با اغماض به آثار این فیلمسازان در دوره بیست‌وپنجم جشنواره نگاه کنید، متوجه می‌شوید که آثار متوسطی هستند.
این منتقد که نگاه امیدوارانه‌ای به این دوره ندارد، در ادامه می‌گوید: وقتی هیأت انتخاب ترکیب خوبی ندارد، نتیجه همین می‌شود. در بقیه دوره‌ها، معمولا فیلمسازان ترجیح می‌دادند فیلم‌های خوب خود را در جشنواره نمایش دهند اما در این دوره، چنین چیزی به چشم نمی‌خورد؛ چون جشنواره برای‌شان دیگر اهمیت سابق را ندارد.
من مطمئنم تعدادی از فیلم‌های این دوره بدون این‌که توسط هیأت انتخاب دیده شوند به بخش مسابقه راه یافته‌اند!مطمئن باشید تعدادی از این فیلم‌ها هرگز به این دوره نمی‌رسند. چطور ممکن است فیلمی که در مرحله فیلمبرداری است تا کمتر از 20 روز دیگر آماده شود؟
پایان آزمون و خطا
جواد طوسی–منتقد- در ارزیــابــی کیفـیت بیست‌وپنجمین دوره جشنواره فیلم فجر می‌گوید: تا فیلم‌ها دیده نشود نمی‌توان داوری کرد اما در این دوره ترکیبی از فیلمسازان نسل قدیم همچون مهرجویی و کیمیایی و تعدادی از فیلمسازان برخاسته از دوران جدید را در ترکیب بیست‌وپنج فیلم می‌بینیم. تا به حال هم مطالبی که از طرف هیأت انتخاب مطرح شده نشان می‌دهد به لحاظ کیفی و ساختاری فیلم‌های متفاوتی داریم و ظاهراً آزمون و خطاها کم‌کم به نتیجه می‌رسند.
اما گذشته از اینها باید در سیاستگذاری کلی جشنواره، دستور کاری قرار بگیرد که با نگاه متنوع و متکثری مواجه شویم؛ یعنی در همه گونه‌های جنگ، اجتماعی، ملودرام، حادثه‌ای و قصه‌پرداز، همیشه آثاری حضور داشته باشند. اگر انتخاب‌ها به این گونه حرفه‌ای شوند و کارگردان‌های تثبیت‌شده نیز در جشنواره حضور داشته باشند، این جشنواره شمایل واقعی و ماندگارتری به خود می‌گیرد. لازم است سقف تولید سالانه پس از مخاطب‌شناسی و آسیب‌شناسی سینما پیش‌بینی و در بخش‌های مختلف سرمایه‌گذاری شود.
نباید در یک دوره مخاطب خاص مورد نظر قرار بگیرد و در یک دوره به سراغ سینمای قصه‌پرداز برویم.این منتقد معتقد است سیاست‌های جشنواره نباید به دور از وضعیت کنونی سینما رقم زده شود و می‌گوید: باید با نگاه کارشناسانه، تعداد قابل توجهی از فیلم‌ها، مخاطب عام را مد نظر داشته باشند؛ البته سینمای روشنفکرانه هم می‌تواند سقف و ظرفیت خاص خود را داشته باشد.
انتخاب‌ها غرض‌ورزانه نبود
مهدی کرم‌پور- فیلم‌ساز جوانی که در این دوره از جشنواره در ترکیب هیأت داوران فیلم‌های کوتاه و مستند حضور داشت نیز در مورد جشنواره امسال می‌گوید: امسال در زمینه فیلم‌های مستند، آثار بسیار شاخصی به چشم می‌خورد. خوشبختانه فیلم‌ها از درجه کیفی مطلوبی برخوردار بودند و عنصر پژوهش و تحقیق در آنها به‌خوبی جلوه‌گراست.
فکر می‌کنم هر فیلم مستندی به خودی خود، دارای ارزش‌های ویژه‌ای است، چون با تماشای یک فیلم مستند، ما می‌توانیم در مورد مسائل مختلف، اطلاعات تازه‌ای به دست آوریم؛ مسائلی که شاید زمانی به‌سادگی از کنار آن می‌گذشتیم یا اطلاعی از آن نداشتیم.
سطح تکنیکی آثار این دوره نیز از درجه قابل قبولی برخوردار است و فکر می‌کنم سینمای مستند ایران از سایر زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی جدا نیست. البته این‌که در این زمینه رشد چشمگیری وجود ندارد را باید در سایر زمینه‌ها جست‌وجو کنیم؛ این‌که فیلم‌ساز چقدر حس دارد وارد حوزه‌های نقادانه شود و چقدر اجازه دارد تحلیل جامعه‌شناختی خود را به تصویر بکشد.
البته سینمای ایران به لحاظ تکنیکی در همه عرصه‌ها همچون فیلم‌های انیمیشن، کوتاه، بلند و مستند به یک اندازه پیشرفت کرده است و در هیچ کجا جهش خاصی به چشم نمی‌خورد. این دوره هم مثل سایر دوره‌هاست.
کرم‌پور معتقد است فیلم‌های کوتاه داستانی در این دوره افت کیفی شدیدی داشته‌اند و می‌گوید: آثار برتری که انتخاب کردیم قابل قبولند اما اینها بهترین‌هایی است که با توجه به دانش اندک خود انتخاب کردیم. مستندها در این دوره قوی‌تر بودند. در جمع هیأت انتخاب، من بیشتر از بقیه به مقوله فیلم کوتاه داستانی علاقه داشتم و البته با بقیه تقریباً هم‌عقیده بودیم.
ما یک دوره طلایی فیلم کوتاه را پشت سر گذاشتیم که حالا نسل سوم سینماگران را ساخته‌اند اما این اتفاق، متأسفانه رشد چندانی نکرد؛ شاید سرمایه‌گذاری و مدیریت متمرکزی در این زمینه وجود نداشت یا آزادی عملی که در همان مقطع خاص به این دسته از فیلمسازان داده شد، دیگر وجود ندارد.
کرم‌پور در مورد کیفیت فیلم‌های بخش مسابقه نیز می‌گوید: فیلم‌های بلند سینمای ایران، از فیلم کوتاه و مستند جدا نیستند. متأسفانه تعدد مراکز تصمیم‌گیری در این حوزه تبدیل به آفتی شده که امنیت شغلی سینماگران را تهدید می‌کند؛ بحث نظارت‌های سلیقه‌ای و این‌که هر مدیری از منظر شخصی خود سینما را می‌بیند هیأت انتخاب، امسال بسیار بهتر از سال گذشته عمل کرد و انتخاب‌ها غرض‌ورزانه نبوده است.
فیلم‌ها به صورت حرفه‌ای‌تری انتخاب شده‌اند. با نتایج به‌دست‌آمده مشخص می‌شود این هیأت بهترین‌ها را به زعم خود انتخاب کرده اما مجموعه تولیدی که سال گذشته در سینمای ایران اتفاق افتاده نتیجه یک محافظه‌کاری بسیار عجیب است که از تعدد مراکز تصمیم‌گیری ناشی می‌شود. نباید از نگاه‌های نقادانه و اجتماعی به دور باشیم.
