او در سن 23 سالگی نفر دوم کشوری شده و در نخستین مسابقه و نمایشگاه آثار هنری دانشجویان سراسر کشور در سال 71 دیپلم افتخار را کسب کرده است. در حال حاضر این هنرمند جوان ایرانی مشغول خلق بزرگ‌ترین تذهیب کشورمان است. برخی آثار این هنرمند را می‌توان دروب سایت رسمی او به آدرس www.Rohambabayan.comمشاهدکرد . به همین بهانه با وی در مورد هنر تذهیب به گفت‌وگو نشستیم.
- از چگونگی علاقه‌مندی به هنر تذهیب برایمان بگویید و اینکه چطور شد، از رشته شیمی و مهندسی محیط‌زیست سراغ تذهیب آمدید.
در زمینه هنر تذهیب این علقه و ذوق از کودکی در من ایجاد شد؛ چون مادرم نقاش بود و نقش قالی را انجام می‌داد و من هم همراه مادرم نقش‌های قالی را کپی می‌کردم. به همین دلیل تذهیب در ذهن من از همان زمان شکل گرفت، تا اینکه از 14 سالگی این هنر را به‌صورت حرفه‌ای نزد استاد علیرضا باقری در سال 63 شروع کردم. همزمان خطاطی را هم نزد آقای فتحعلی واشقانی یاد گرفتم. در 23 سالگی نفر دوم کشوری در رشته تذهیب شدم و به‌عنوان جوان‌ترین هنرمند مورد تشویق استاد باقری قرار گرفتم. البته علاقه‌مندی به هنر تذهیب باعث نشد که من درسم را رها کنم، بلکه رشته شیمی را که خیلی دوست داشتم ادامه دادم و بعد از اخذ لیسانس شیمی کاربردی، فوق لیسانس مهندسی محیط‌زیست را هم دریافت کردم و در حال حاضر هم مدرس دانشگاه هنر هستم.
- ظاهرا طرحی بزرگ از تذهیب دردست دارید، این طرح را از چند سال پیش شروع کردید و چه زمانی به اتمام خواهد رسید؟
من از همان ابتدا در ذهنم بود که کار بزرگی را باید در زمینه هنر اصیل ایرانی انجام بدهم، بنابراین از 5 سال قبل شروع کردم به طراحی این تابلو در ابعاد 70× 100 که در حال حاضر بزرگ‌ترین تابلوی تذهیب در ایران است؛ به‌گونه‌ای که مدت 6ماه فقط طراحی‌‌اش طول کشید. بعد از به‌دنیا آمدن فرزندم در ادامه کار وقفه‌ای به‌وجود آمد و این طراحی به تاخیر افتاد. خوشبختانه از 2سال قبل مجددا این طراحی را شروع کرده‌ام و فکر می‌کنم تا 3ماه دیگر کار را به اتمام برسانم که در اینجا لازم می‌دانم از زحمات و صبر و تحمل همسرم تشکر کنم. اصولا کار تذهیب یکی از مشکل‌ترین نقاشی‌هاست، چون طرح‌هایش با خطوط بسیار ظریف، نیاز به چشمان قوی دارد تا به اتمام برسد. یکی از مشکلات تذهیب در اندازه‌های بزرگ سالم نگه‌داشتن آن است. نگهداری یک کاغذ بزرگ به‌مدت 5/2 سال روی میز کار خیلی دشوار است، موضوع دیگر این است که در تذهیب بزرگ اگر بخواهی تقارنش را حفظ کنی، باید طراحی‌ات به‌گونه‌ای باشد که این گوشه تصویر با آن گوشه تصویر کمترین دوگانگی و نزدیک‌ترین حالت را از نظر یکنواختی داشته باشد و این کار از اصول تذهیب است. به همین دلیل تذهیب را هر کس می‌بیند می‌گوید زیباست، چون یک مفهومی دارد. وقتی می‌بینید یک تقارن ایجاد شده لذت می‌برید. نکته مهمی که برای علاقه‌مندان این هنر باید یادآوری کنم، اندیشه در هنر تذهیب است؛ یعنی هنرمند تذهیب‌کار وقتی کار را شروع می‌کند، حتی چیدمان رنگ‌هایش را هم در ذهنش تجسم می‌کند و همین شیوه اجرای مذهّب است که به اثر او هارمونی خوبی می‌دهد. به‌نظر من تذهیب بزرگ‌ترین چیزی که به انسان هدیه می‌دهد، صبر کردن است. یکی از مواهب هنر تذهیب در زندگی من تمرین صبر کردن بوده است.
- آیا درحال حاضر هم مثل قدیم رنگ‌هایی که در تذهیب استفاده می‌شود، ترکیبی است؟
در تذهیب کلا 2 جور رنگ استفاده می‌شود. در حال حاضر یکی رنگ گواش و دیگری آبرنگ است. با گواش ما رنگ‌های پایه را که اول طلا و نقره است و رنگ‌های دیگر را برای گل‌ها می‌گذاریم. بعد دور گل‌ها را یکی یکی قلم‌گیری می‌کنیم؛ زمینه را که کامل کردیم، به‌واسطه رنگ آبرنگ که به رنگ روحی معروف است و گواش که به رنگ جسمی مشهور است. بعد با آبرنگ سایه می‌زنیم و تک تک گل‌ها را انجام می‌دهیم که بعد پیدا کند. در حال حاضر برای سهولت کار، رنگ‌های آماده در بازار یافت می‌شوند که می‌توان با ترکیب آنها باهم، به رنگ‌های طبیعی نزدیک‌تر شد ولی رنگ‌های مورد استفاده در قدیم لاجورد، سفید‌آب، زرنیخ سیاه، زنگار مس، قرمزدانه و... بود، که همه آن رنگ‌ها از طبیعت استخراج می‌شدند و به‌دلیل طبیعی‌‌بودنشان،به انسان از لحاظ روحی آرامش می‌دهند. چون خود انسان وابسته به خالق و خالق، خلق‌‌کننده طبیعت و جهان هستی است، امروزه نیز سعی بر آن است تا از همان شیوه پیروی شود تا رنگ‌ها اصالت خود را حفظ کنند و چشم‌نوازی آن اثر، بیننده را جذب سازد.
- طرح‌های اسلیمی چه تعریف یا ویژگی‌هایی دارند؟
برخی معتقدند که اسلیمی از خط رمزی به‌نام سلمی گرفته شده که در دوران ساسانی هم بوده است. اسلیمی به معنی اسلام و کلمه‌ای عربی است. حرکات اسلیمی به‌صورت چرخش‌های حلزونی بوده و نقش- فرم‌های بدیع و زیبایی را به‌وجود می‌آورند. تلفیق آن با ختایی‌ها بسیار باشکوه می‌شود و جذابیت این طرح‌ها راچند برابر می‌کند. ختایی هم از ختن آمده و براساس یکسری گل و ساقه و برگ که در طبیعت وجود ندارد، طراحی شده است. این طرح‌ها (اسلیمی و ختایی) به‌صورت مجزا یا با هم روی گنبد و محراب و کتیبه‌ها و ستون‌ها و مناره‌های مساجد به کار می‌روند. طرح اسلیمی در تمامی آثار و رشته‌های هنری ایرانی نیز مورد توجه بوده و در سایر هنرها همچون کاشی‌کاری، گچبری اماکن مقدس و البته در قالیبافی، منبت‌کاری، معرق‌کاری و... استفاده می‌شود.
- این حرکات اسلیمی که بیان کردید، هنگام خلق تذهیب به چه ترتیبی است؟
ببینید، در هر کاری طراحی نقش اول را دارد. شما وقتی می‌خواهید تذهیب کار کنید آن اتودی را که می‌زنید، آن چیدمان اسلیمی و ختایی را که در کنار هم می‌چینید، به‌عنوان طرح اولیه، خیلی مهم است. به‌نظر من تذهیب، نامه اخلاص آدم‌هاست. البته هر هنری همین‌طور است؛ یعنی آدم می‌تواند تمام روحیاتش را در یک اثر هنری جلوه گرکند. یک تذهیب‌کار با عینک دیگری دنیا را می‌بیند. تذهیب این نیست که شما مثل امپرسیونیست‌ها بروید داخل طبیعت و هرچه را که می‌بینید در فضای باز همان را نقاشی کنید. هرچند تذهیب برگرفته از طبیعت است، ولی از فیلتر ذهن و با عینک مذهّب پیاده می‌شود. لذا این هنر، هنری بسیار سخت و طاقت‌فرساست، اما اگر به‌صورت مختصر و موجز بخواهیم مراحل اجرا و خلق یک اثر تذهیبی را نام ببریم به این ترتیب خواهد بود که طراحی با مداد روی کاغذ، قلم‌گیری
کم مایه، طلااندازی، آستراندازی گل‌ها، قلم‌گیری در خطوط طرح، پرداخت جهت گل‌ها، درصورت نیاز بسته به نوع طرح زمینه‌اندازی، جدول‌کشی و درصورت نیاز ترسیم گره‌چینی که آخرین مرحله کار است.
- در تذهیب، هر رنگ یا شکلی، نمادی از یک وجود است، ولی چرا عامه مردم تذهیب را صرفا به‌صورت تزئینی می‌شناسند؟
ببینید، در تذهیب تک‌تک طرح‌ها و گل‌ها همه برگرفته از طبیعت است. در تذهیب، اسلیمی و ختایی داریم؛ تزئین آنها با ساقه‌ها و برگ‌ها و پیچ‌های ریز و گل‌هایی که دور گیاه می‌پیچد، همه از طبیعت گرفته شده و زیبایی خاصی دارد که با ذوقی که ایرانی‌ها دارند در هر دوره‌ای آنها را کامل کرده‌اند. یک دوره‌ای فقط لاجورد بوده که خیلی ساده بوده و هر دوره و نسلی که روی تذهیب کار کرده، یک کار جدیدی به آن اضافه کرده است. مثلا خود من برای خودم یک شیوه دیگری را ابداع کرده‌ام. متأسفانه در باره هنر تذهیب فرهنگ‌سازی نشده است.
تذهیب با اینکه تنها هنر ایرانی است، ولی به جرات می‌توانم بگویم از هر هزار نفر شاید 2 نفر بدانند که تذهیب چیست. اصلا نقاشی سنتی ما مثل نقش کاشی و نقش قالی ما رو به زوال است. چند تا طرح کاشان و اصفهان و تبریز که داشتیم الان چین دارد اجرا می‌کند. تذهیب هم همین است. متأسفانه جایگاه و مدیریتی برای اینکه حفظ کنند هنر نقاش سنتی را در ایران هنوز صورت نگرفته است. در این زمینه هیچ فرهنگ‌سازی و حمایتی هم صورت نمی‌گیرد. تقاضا دارم مدیران فرهنگی در ارتباط با تذهیب که تنها هنر ایرانی است، کمک کنند و یک جوری فرهنگ‌سازی کنند، که البته اینجا به‌نظرم نقش رسانه‌ها خیلی مهم است.
توجه به فرهنگ اصیل ایرانی
زیبایی هنر به این است که چیزی را خلق کنید که نشأت گرفته از ذات باری‌تعالی است. به همین جهت هنر روح انسان را پالایش می‌دهد. اگر جوانی از من بپرسد سمت کدام هنر بروم، من می‌گویم هر هنری که با سرشت و ناخودآگاهش هماهنگی دارد.
توصیه‌ام به جوانان این است که بدانند، هنر سرشار از معنویت است. ما هنرهایی داریم که خاص ایرانیان است و هنرهای اصیل دینی و ملی ما به شمار می‌آیند و قدمت بسیاری دارند که نیازی نیست به تک‌تک آنها اشاره شود ولی تذهیب یکی از آنهاست. متأسفانه این هنرها و آفرینندگان آنها مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و شاید بسیاری از جوانان ما حتی با نام این هنرها مانند تذهیب آشنا نیستند. همه ما وظیفه حفظ و ادامه این هنرها را داریم و باید این هنرها نسل به نسل منتقل شوند که در این میان، وظیفه و نقش جوانان بیشتر و سنگین‌تر است. بهتر است جوانان ما با روی‌آوردن به فرهنگ و اصالت ایرانی، در رونق هنرهای اصیل ایرانی بکوشند و در یادگیری، ریشه‌یابی و نوآوری در این هنرها کوشا باشند.
