روزگار ناگوار زریوار

در این اطلاعیه که هفته گذشته صادر شد، آمده است که به علت پوشیده شدن حاشیه تالاب زریوار از برف و یخ، تغذیه پرندگان مهاجر و بومی و سایر حیوانات با مشکل مواجه شده تا آنجا که حیات پرندگان و حیوانات تالاب در معرض خطر قرار گرفته است.

اما آنچه این تالاب را تهدید می‌کند، تنها سرما و یخبندان نیست، بلکه رفتار و عوامل ناخواسته‌ای است که به علت سیاستگذاری‌های غلط به این تالاب وارد می‌شود و باعث به‌هم زدن تعادل شرایط محیطی آن می‌شود.

دکتر برهان ریاضی، عضو هیأت علمی دانشگاه در این باره به همشهری گفت: ما از پروسه‌های طبیعی نباید بترسیم، یخ‌زدن زریوار هم یک پروسه طبیعی است؛ چرا که دریاچه زریوار در واقع محصول فعل و انفعالات و فرایندهای طبیعی طی یک تاریخ چند صد هزار ساله است و از این‌رو، قابل تصور است که یخبندان‌های شدیدتری از یخبندان فعلی را هم پشت‌سر گذاشته باشد.

با این همه، این دریاچه تا به امروز باقی مانده است؛ چرا که یک محیط تا به وضعیت امروزی برسد، مراحل متعددی را پشت‌سر می‌گذارد و به عبارت دیگر، محصول توالی اکولوژیکی  است و بر این اساس، طبیعت با شرایط طبیعی خودش آبدیده می‌شود. بنابراین چیزی که باید نگران آن بود، تخریب ناشی از فعالیت و کارهای بی‌رویه انسانی است.

وی می‌افزاید: طبیعت با همه مواردی که ناملایمات طبیعی نامیده می‌شود، سازگاری طبیعی پیدا می‌کند، ولی چیزی که با آن ناسازگار است، رفتار و عوامل ناخواسته‌ای است که از سوی انسانها به آن تحمیل می‌شود.

برای نمونه، آنچه تالاب زریوار را تهدید می‌کند از یک‌سو، پساب‌ها و فاضلاب‌هایی است که به این تالاب می‌ریزد و از سوی دیگر، گشت‌زنی‌های قایق‌های موتوری و زباله‌های متعددی است که بازدیدکنندگان در این دریاچه‌ رها می‌کنند؛ این عوامل بر روی هم تعادل مجموعه اکوسیستم زریوار را به‌هم زده و از همین‌روست که شمار پرندگان مهاجر در این منطقه کاهش یافته و این پرندگان کمتر مشاهده می‌شوند.

این مدرس محیط‌زیست می‌گوید: عمده‌ترین مشکلی که تقریباً از 20 سال پیش این اکوسیستم را در معرض نابودی قرار داده، ریختن ماهی‌های غیربومی در این دریاچه بوده است.

این کار که سابقه آن به پیش از انقلاب باز می‌گردد، بعد از انقلاب شدت گرفت. این اقدام در حال حاضر سبب شده ماهی‌های این دریاچه مبتلا به انگل‌های متعددی شوند.

با این همه همچنان ماهی‌های گوناگون به منظور صید و بهره‌برداری در این دریاچه‌ رها می‌شوند و این روند ادامه دارد.

از سوی دیگر، در اواخر فصل تابستان بوی تعفنی در اراضی حاشیه این دریاچه استشمام می‌شود که این بوی ناخوشایند ناشی از تعفن گیاهانی است که عمق کانی دارند و به دلیل آلودگی‌های فراوان دریاچه متعفن شده‌اند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا یخ بستن سطح دریاچه مشکلی برای آبزیان آن ایجاد می‌کند گفت: آبزیان در لایه زیرین به صورت خفیف زندگی می‌کنند و خطری متوجه آنها نیست و وقتی شرایط مساعد شود به حیات خود ادامه خواهند داد؛ چرا که در این دریاچه مقدار زیادی گیاه و مواد آلی وجود دارد که فرایند پوسیدن در آن صورت می‌گیرد و از آنجایی که اینها در بستر قرار دارند، این فرایند بی‌هوازی حرارت ایجاد می‌کند. بر این اساس، قابل تصور است که آب با دمای 4 درجه یا کمتر در پایین وجود داشته باشد.

ریاضی با تاکید بر این نکته که پدیده‌های طبیعی نظیر یخبندان و سرما، تهدید جدی برای تالاب و دیگر اکوسیستم‌ها تلقی نمی‌شود، گفت: فاضلاب مریوان سالهاست به این دریاچه می‌ریزد، اما برای آن چاره‌اندیشی نمی‌شود.

گردشگری بی رویه

بلای دیگری که به شدت مجموعه اکوسیستم زریوار را در معرض خطر جدی قرار داده، گردشگری بدون رعایت اصول و استانداردهای جهانی است.

وی می‌گوید: با توجه به قابلیت‌های متعدد کشورمان، توسعه گردشگری و رونق صنعت توریسم، امری ضروری است که می‌تواند پیامدهای مطلوبی اعم از اشتغالزایی و درآمدزایی داشته باشد، اما متاسفانه در کشور ما بی‌توجهی به اصول و ضوابط گردشگری سبب شده در هر کجا که پای انسان به عنوان گردشگر به طبیعت باز شده، شاهد تخریب طبیعیت باشیم و این کار خوب تبدیل به یک کار منفی شود.

نمونه بارز آن همین تالاب زریوار است که گردشگران آن را در وضعیت بحرانی قرار داده‌اند، در این منطقه فاضلاب رستورانها و دیگر مکانهایی که برای تفرج و پذیرایی ساخته شده، به دریاچه می‌ریزد؛ بی‌آن‌که در این زمینه کنترلی وجود داشته باشد.

گردشگران نیز از ریختن زباله به داخل دریاچه دریغ نمی‌کنند. البته وقتی فاضلاب شهر به این دریاچه می‌ریزد و مسئولان برای آن چاره‌ای نمی‌اندیشند، نباید وضعیتی بهتر از این را انتظار داشته باشیم.

این استاد دانشگاه می‌گوید: باید با پرهیز از شعار دادن، حساسیت مجموعه انسانها را نسبت به محیط‌زیست برانگیخت و ضرورت حفظ طبیعت را به آنان نشان داد. افزون بر این مسئولان با سیاستگذاری بنیادی و اصولی زمینه صیانت از محیط‌زیست را ایجاد کنند، در غیر این صورت محیط پایدار نخواهد ماند و نسل آینده، ما را به تخریب و نابودی این محیط باارزش متهم خواهد کرد.