تاکنون مطالب زیادی در باره گرمایش زمین و تأثیر آن برمناطق سردتر سیاره از جمله مناطق شمالی و قطبی، کوه‌های یخی و کوه‌های آلپ گفته و نوشته شده است اما بعضی از مناطق گرم سیاره زمین نیز نظیر جنگل‌های باران‌زای مناطق حاره از این قاعده مستثنا نبوده و تحت‌تأثیر تغییرات آب و هوا قرار گرفته‌اند. این جنگل‌ها با آنکه فقط حدود 6درصد از سطح کره زمین را پوشش می‌دهند اما تقریبا نیمی از گونه‌های گیاهی و جانوری را در خود جای داده‌اند؛ از همین رو، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند؛ با این همه، روز به روز از وسعت آنها کاسته می‌شود. آنچه در پی می‌آید نتایج پژوهش‌هایی است که اخیرا توسط ویلیام لورنس، استاد دانشگاه جیمزکوک در استرالیا و تیم همکارش انجام شده است. این پژوهش تمام مناطق حاره جهان را تحت پوشش قرار داده است؛ از آمازون گرفته تا آفریقا و جنگل‌های استوایی در استرالیا.
بررسی‌ها نشان می‌دهد هر چه جهان گرم‌تر می‌شود میزان تلفات گونه‌های مختلف جنگل‌های استوایی نیز افزایش می‌یابد. افزایش امواج گرم باعث گسترش بیماری در بین بسیاری از موجودات شده و به خشک شدن بعضی از گونه‌های گیاهی و در نهایت آتش‌سوزی در جنگل‌ها منجر می‌شود. جنگل‌های باران‌زای استوایی از نظر زیست‌شناختی غنی‌ترین مناطق سیاره زمین به شمار می‌روند.
ویلیام لورنس می‌گوید: ما مطالب زیادی در باره گرمایش جهان می‌دانیم اما هنوز هم مسائل ناشناخته بسیاری وجود دارد که دانشمندان به‌شدت آنها را تعقیب می‌کنند.
ما مطمئن هستیم که طی یکصد سال اخیر، به‌طور متوسط یک‌‌درجه سانتیگراد بر شدت گرمای مناطق حاره افزوده شده است. این افزایش دما روی آب و هوای منطقه تأثیر داشته که نتیجه آن شدت یافتن امواج گرم و تکرار شدن آنهاست.
تلاش گونه‌ها برای سازگاری با افزایش دما
اغلب مردم نمی‌دانند که بیشتر گونه‌های مناطق استوا نسبت به افزایش دما حساس بوده و از خود عکس‌العمل نشان می‌دهند. دمای هوای این مناطق در طول سال افزایش کمی داشته و بسیاری از گونه‌های گیاهی با آن شرایط سازگار شده‌اند اما در مقابل گونه‌هایی نیز وجود دارند که در مقابل افزایش دما مقاومت کمتری داشته و دچار مشکلات شده‌اند.
فرار به ارتفاعات
براساس اخبار منتشر شده، بیشترین قربانیان تغییرات آب و هوا در مناطق سردسیر قطبی، خرس‌ها هستند. این حیوانات بر اثر گرم شدن هوا و ذوب‌شدن یخ‌ها، شکارگاه‌های خود را از دست داده و به‌تدریج بر اثر گرسنگی می‌میرند. در مناطق استوایی، افزایش یا کاهش دما به ارتفاع آن منطقه از سطح دریا بستگی دارد. به ازای هر 1000متری که از سطح منطقه بالا رویم، دمای هوا به‌طور متوسط حدود 6درجه سانتیگراد افت می‌کند. به همین علت بسیاری از گونه‌های استوایی ترجیح می‌دهند که با افزایش دما خود را به ارتفاعات نزدیک‌تر کنند. بعضی از گونه‌های استوایی در سرزمین‌های پست محصور و گرفتار شده‌اند اما تعداد دیگری در ارتفاعات میانه زندگی می‌کنند. گونه‌هایی نیز وجود دارند که با مناطق سردسیر و ابری قلل کوه‌ها سازگار شده‌اند.
گونه‌های آسیب‌پذیر
گونه‌های مرتفع‌نشین بر اثر گرمایش جهان ممکن است دچار مشکلات عمیقی شوند چون این گونه‌ها در قلل کوه‌ها یا به عبارتی در جزایر آسمانی زندگی می‌کنند و از نظر ژنتیک با گونه‌های دیگر متفاوتند. در حقیقت کوه‌های مناطق استوایی از گونه‌هایی حفاظت می‌کنند که منحصر به فرد بوده و بومی آن منطقه‌اند و در هیچ جای دیگر کره زمین یافت نمی‌شوند. زمانی که دمای هوا افزایش یابد این‌گونه‌های مرتفع‌نشین قلل کوه‌ها جای دیگری برای رفتن پیدا نمی‌کنند، بنابراین جمعیت آنها روز به روز پژمرده و منقبض شده و در نهایت به‌تدریج از سطح جهان محو می‌شوند. پژوهشگران می‌گویند اگر دمای هوا بیش از 3درجه سانتیگراد افزایش یابد گونه‌های زیادی منقرض می‌شوند و اگر این افزایش به 5تا 6درجه نزدیک شود بیشترین گونه‌های بومی از بین خواهند رفت.
اوضاع وخیم‌تر می‌شود
به اعتقاد لورنس، گرچه پژوهشگران در باره بعضی از اثرات گرمایش جهان بر جنگل‌های مناطق حاره اطمینان دارند اما هنوز هم مسائل نامعلوم و مبهمی وجود دارد. ما اطمینان کامل داریم که در آینده ریزش باران‌های شدید افزایش خواهد یافت زیرا هوای گرم نسبت به هوای سرد رطوبت بیشتری را در خود ذخیره می‌کند. اما در عین حال، هنوز با بهترین الگوهای کامپیوتری نمی‌توان دریافت که چنین سیلاب‌های سنگینی در کجا و چه وقت اتفاق می‌افتند.
پخش میلیاردها تن گازکربنیک در هوا
ما با تأنی خشکسالی‌های بیشتری را در جهانی گرم پیش‌بینی می‌کنیم. مناطقی از جنگل‌های آمازون در زمان پدیده «ال نینو» در فواصل معینی، از خشکسالی‌های حاصل از آن پدیده رنج برده‌اند، اما در سال‌های2005 و 2010 ما شاهد خشکسالی‌هایی بوده‌ایم که حتی بخش‌هایی از مرطوب‌ترین حوزه‌های جهان را در برگرفته بود؛ این نوع خشکسالی برای دانشمندان پدیده‌ای کاملا ناشناخته و مبهم است. نتیجه این خشکسالی‌ها مرگ میلیون‌ها درخت را در آمازون در پی داشت که در نتیجه آن میلیاردها تن گازکربنیک در هوا پخش شده است. در حقیقت، توانایی ما برای پیشگویی تغییرات آب و هوا در هر نقطه‌ای از مناطق استوایی به‌خصوص در مورد میزان ریزش باران کافی نیست. الگوهای مختلف آب و هوایی جهان که بهترین ابزار ما برای پیشگویی وضعیت آب و هوا در آینده هستند، اغلب با هم متفاوتند. دانشمندان هم در این ابهام هستند که آینده جنگل‌های باران‌زا به کجا ختم می‌شود! کسانی که فکر می‌کنند در آینده جنگل‌ها کاهش می‌یابند، بر این باورند که گرمایش جهان میزان سوخت‌وساز گیاهان را افزایش خواهد داد، در نتیجه انرژی بیشتری برای رشد آنها مصرف شده و گیاهان کمتری یارای مقاومت و سازگاری خواهند داشت. بدین طریق با گذشت زمان جنگل‌ها کوچک‌تر می‌شوند.
اگر جنگل‌های باران‌زا منقبض شوند، می‌توانند میلیاردها تن گازکربنیک را در جو زمین آزاد کرده و باعث وخیم‌تر شدن گرمایش جهان شوند. اما اگر جنگل‌های باران‌زا بزرگ‌تر شوند، حداقل برای مدتی به کند شدن گرمایش جهان کمک خواهند کرد؛ کاری که تاکنون هیچ‌گاه انجام نشده و دائما از وسعت آنها کاسته‌ایم. لورنس در پایان تأکید می‌کند: ما می‌دانیم که آب و هوا در گذشته زمین تغییرات زیادی را سبب شده و به همین دلیل گونه‌های قدیمی برای سازگاری با محیط تغییر مکان داده و به مکان‌های مرتفع‌تری رفته‌اند اما این را هم می‌دانیم که هیچ‌گاه حتی در وخیم‌ترین زمان‌ها، همانند امروز افزایش دما نداشته‌ایم.
Yale Environment
