ریکاردو سلواتیکو، شهردار ونیز در 19 آوریل سال 1893 طرح ایجاد نمایشگاه دوسالانه هنر ایتالیا را در انجمن شهر تصویب کرد و یک سال بعد در 22 آوریل سال 1894 نخستین دوره این نمایشگاه با آثار هنرمندان ایتالیا آغاز شد، اما چندی بعد از شروع نمایشگاه، انجمن شهر تصمیم گرفت که بخشی از نمایشگاه به آثار هنرمندان خارجی اختصاص پیدا کند. در سال 1895 طرح ساخت نمایشگاه در باغ سلطنتی ونیز به اجرا گذاشته شد و نخستین دوره جشنواره بین‌المللی هنر ونیز گشایش یافت که با استقبال بسیاری مواجه شد و حدود 224 هزار نفر از این نمایشگاه دیدن کردند.
در سال‌های بعد بی‌ینال‌ونیز تحولات و تغییراتی داشت و کشورهای مختلف در آن غرفه‌های ملی برای خود ایجاد کردند و هنرمندان مشهور جهان نیز در دوره‌هایی از بی‌ینال شرکت کردند که امروز با بیش از یک قرن سابقه مهم‌ترین بی‌ینال و سازمان هنری دنیاست که نقش مؤثری در افزایش گرایش‌های هنر جدید و سامان دادن به جریان‌های بین‌المللی هنر معاصر داشته است. این بی‌ینال تاکنون در هر بخش زمینه‌ای را برای ابتکارات و نوآوری‌ها فراهم کرده است که یکی از آنها مستندات تاریخی بی‌ینال است که در مرکز آرشیو هنرهای معاصر حفظ می‌شود.
از ژوئن سال 2004 مصوبه‌ای قانونی و تغییراساسنامه موجب شد در بی‌ینال تغییرات بنیادین ایجاد شود و براساس این تغییر شرکت‌کنندگان توانستند در گالری‌های دائمی ساکن شوند؛ به گونه‌ای که این گالری‌ها می‌توانند محلی برای نمایشگاه‌های دائمی نیز باشند. این شیوه به لحاظ مالی و افزایش سرمایه به بی‌ینال کمک می‌کند. ایران برای نخستین بار قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در بی‌ینال ونیز شرکت کرد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۲۰۰۳ میلادی (سال 1382) حسین خسروجردی، بهروز دارش و احمد نادعلیان در پنجاهمین دوره این دوسالانه حاضر شدند. در پنجاه‌ویکمین دوره بی‌ینال ونیز (سال 1384) دو هنرمند ایرانی ماندانا مقدم و بیتا فیاضی نیز با 2اثر اینستالیشن شرکت کردند اما متأسفانه در پنجاه و دومین دوره بی‌ینال ونیز (سال 1386) ایران شرکت نداشت.
پنجاه و سومین بی‌ینال ونیز با عنوان ساختن دنیاها به ریاست دانیل بیربام سال 2009 (سال 1388) برگزار شد که موزه هنرهای معاصر تهران در این دوره، گالری دائمی را به‌عنوان گالری هنر ایران در اختیار گرفت که حمیدرضا آویشی با 3مجسمه سیمرغ، گفت‌وگوی تمدن‌ها و آدم و حوا، صداقت جباری با 5اثر نقاشی خط و ایرج اسکندری با 8تابلوی نقاشی با عنوان رزوانگ در این دوره بی‌ینال شرکت کردند. در سال 89 نیز با راه‌اندازی گالری هنر ایران در ونیز مسئولان بی‌ینال برای نخستین بار از موزه هنرهای معاصر تهران دعوت رسمی کردند تا در بی‌ینال معماری ونیز هم شرکت کند و کشورمان برای نخستین بار در دوازدهمین بی‌ینال معماری ونیز با عنوان نمایشگاه باغ ایرانی در سال 2010(خرداد تا شهریور 1389) که شامل تصاویر، عکس‌ها و نقشه‌هایی از 5باغ شاهزاده ماهان کرمان، دولت آباد یزد، فین کاشان، نارنجستان قوام شیراز و چهلستون اصفهان و اثر چیدمان باغ ایرانی در این دوره بی‌ینال معماری ونیز حضور یافت که این نمایشگاه مورد استقبال بازدید‌کنندگان قرارگرفت.
بی‌ینال ونیز که در دوره پنجاه و سوم با موضوع ساختن دنیاها با حضور هنرمندان 72کشور کلید خورده بود، امسال در پنجاه و چهارمین دوره با موضوع روشنایی با شرکت 89کشور در حال برگزاری است که کشورهایی مانند عربستان، بحرین، بنگلادش و هائیتی برای نخستین بار امسال به بی‌ینال ونیز آمده‌اند وکشورهای هند، عراق، آفریقای جنوبی، کوبا، زیمبابوه، کاستاریکا و کنگو پس از چند دوره غیبت در این دوره حضور دوباره دارند. در بی‌ینال ونیز برنامه‌های آموزشی نیز برای سطوح مختلف هنرمندان، دانشجویان و علاقه‌مندان هنر طراحی شده که گروه‌های مختلف در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند و به همراه راهنما از نمایشگاه آثار بی‌ینال بازدید می‌کنند و تجربه‌های آموزشگاهی نیز به دست می‌آورند. نشست‌ها و جلساتی هم با حضور هنرمندان، موزه‌داران و استادان اوایل پاییز در بی‌ینال برای ایجاد روحیه تحقیق و پژوهش برگزار می‌شود.
این بی‌ینال همچنین برای مؤسسات تحقیقاتی امکان بازدید از نمایشگاه و برگزاری نشست‌های پژوهشی را فراهم کرده است. مسابقات اینترنتی هم از دیگر بخش‌های جنبی این دوره است که از طریق وب‌سایت بی‌ینال به نشانی www.labiennalechannl.org برگزار می‌شود. علاوه بر اینها، مسابقه عکاسی و مقاله نویسی درباره نمایشگاه با نگاه انتقادی با موضوع نور و روشنایی برگزار شده تا بهترین عکس و مقاله انتخاب شود. همچنین مسابقه ساخت ویدئوکلیپ از بی‌ینال، از دیگر برنامه‌های جنبی است که برای این دوره در نظر گرفته شده است.
مجید فروغی
مدیر روابط عمومی مرکز هنرهای تجسمی
تاریخچه بی‌ینال ونیز از آغاز تاکنون
شکل‌گیری بی‌ینال ونیز حاصل تفکر شهردار شهر ونیز، ریکاردو سِلواتیکو بود. او توانست طرح ایجاد «نمایشگاه دوسالانه هنر ایتالیا» را در انجمن شهر ونیز در تاریخ 19 آوریل 1893 به تصویب برساند.
سال 1894
اولین نمایشگاه هنر ایتالیا که تنها شامل آثار هنرمندان ایتالیایی می‌شد، در 22آوریل 1894 رسما آغاز به کار کرد. چندی بعد، انجمن شهر ونیز تصمیم گرفت که بخشی از نمایشگاه را به آثار هنرمندان خارجی اختصاص دهد، همچنین یک هیأت گزینش و داوری نیز برای انتخاب و ارزیابی آثار تشکیل شد.
سال1895
در زمستان 1895، طرح ساخت نمایشگاه ونیز در باغ سلطنتی به اجرا گذاشته شد. طراح ساختمان نمایشگاه، معمار انجمن شهر، انریکو ترویساناتو و نمای نئوکلاسیک ساختمان کار هنرمند ونیزی، ماریوس دِماریا بود. در 30 آوریل، نخستین دوره جشنواره بین‌المللی هنر ونیز، در حضور پادشاه، اومبرتوی اول و ملکه مارگریتا دی ساویو افتتاح شد. این نمایشگاه با اقبال عمومی مواجه شد و در حدود 224 هزار نفر از این نمایشگاه بازدید کردند.
سال 1902
در 18می1902 «گالری هنر مدرن» افتتاح شد. مدیریت این گالری به دبیر بی‌ینال ونیز سپرده شد.
سال 1907
اولین غرفه ملی در سال1907 که مربوط به کشور بلژیک بود، در باغ سلطنتی افتتاح شد. طراح این غرفه لئون اِسنیرس بود.
سال 1910
در 27 آوریل سال 1910، فیلیپو مارینتی یک «ضدجشنواره» (antibiennale) را در میدان سان مارکو برگزار کرد. برای نخستین‌بار در این دوره از نمایشگاه، هنرمندان مشهور جهان شرکت داشتند.
سال 1914
رونمای ساختمان نمایشگاه بازسازی شد. در این سال با گشایش غرفه ملی روسیه، تعداد غرفه‌های ملی به 7عدد رسید. بین سال‌های 1916 تا 1918، جشنواره به علت بروز جنگ جهانی اول تعطیل شد.
سال 1920
در این سال مسئولیت مدیریت جشنواره از شهرداری جدا شد و هیأت دولت، جیووانی بوردیگا را به‌عنوان رئیس جشنواره معرفی کرد. همچنین ویتوریو پیکا به‌عنوان دبیرکل جشنواره منصوب شد. با انتصاب پیکا، زمینه نخستین حضور جدی هنرمندان پیشگام امپرسیونیست و پساامپرسیونیست مهیا شد، چراکه پیکا زمانی از فعالان و طرفداران جنبش امپرسیونیسم بود.
سال 1922
در این دوره مروری بر آثار مدیلیانی برگزار شد، همچنین نمایشگاهی از تندیس‌های هنرمندان آفریقایی تشکیل شد.
سال 1927
پیکا یک محل مستقل برای جشنواره در طبقه همکف ساختمان «کاخ دوآکل» (Palazzo Ducale) تأسیس کرد.
سال 1928
در تاریخ 8 نوامبر، «مؤسسه تاریخ‌نگاری هنر معاصر» که نخستین مرکز بایگانی رویدادهای جشنواره محسوب می‌شد، گشایش یافت. در سال1930 نام این مؤسسه به «دفتر بایگانی تاریخ هنر معاصر» تغییر یافت.
سال 1930
با تصویب قانون شماره33 در تاریخ 13/1/1930 جشنواره به صورت یک نهاد مستقل درآمد.
با این دگرگونی، نظارت بر جشنواره از دست انجمن شهر خارج و بر عهده دولت فاشیست ایتالیا گذاشته شد؛ با این تغییر و تحول جشنواره وسعت یافت، همچنین بخش‌هایی چون موسیقی، سینما و تئاتر. در این سال، نخستین «جشنواره بین‌المللی موسیقی معاصر» برگزار شد.
سال‌های 1945-1939
همه گیرشدن جنگ جهانی دوم آغاز فعالیت جشنواره در سپتامبر 1942 را با وقفه همراه کرد.
بعد از جنگ جهانی دوم
سال 1948
در این تاریخ، نمایشگاه بین‌المللی هنر بازگشایی شد. این نخستین دوره نمایشگاه پس از جنگ و سقوط فاشیسم در ایتالیا بود. دبیرکل جشنواره، مورخ هنر، رودولفو پالوچینی، فعالیت خودش را با ارائه آثار هنرمندان امپرسیونیست، آغاز کرد.
سال 1957
در 28 اکتبر1957، سرپرست هیأت‌مدیره جشنواره، در پی اعتراضات اعضای انجمن شهرداری تغییر کرد.
سال1968
اعتراضات دانشجویی نسبت به نحوه برگزاری جشنواره مانع از افتتاح جشنواره در این سال شد.
سال1972
در این سال برای نخستین‌بار بخش نمایشگاه هنر به صورت موضوعی برگزار شد. این شیوه در سال‌های بعد نیز ادامه داشت. نخستین نمایشگاه موضوعی، با موضوع «اثر یا کردار» برگزار شد.
سال1974
این سال مصادف بود با شروع به‌‌کار رئیس‌جمهور، کارلو دیپا دی‌منا (78-1974). در این سال «نمایشگاه بین‌المللی هنر» برگزار نشد.
سال1976
در جولای، سازمان بایگانی تاریخی هنر معاصر (ASAC)تأسیس شد.
سال1978
تفکر کاندینسکی پیرامون انتزاع‌گرایی و ارتباط آن با واقعیت‌گرایی زمینه‌ساز برگزاری نمایشگاه هنر با موضوع «از طبیعت به سوی هنر، از هنر به سوی طبیعت» شد.
سال1980
در این دوره، برای نخستین بار، بخش معماری به مدیریت پائولو پورتوگسی افتتاح شد. سی‌ونهمین نمایشگاه هنر نیز به مدیریت لوئیجی کارلوچیو برگزار شد.
سال1984
نمایشگاه هنر با موضوع «هنر و هنرها» زیر نظر مدیر بخش، موریزو کالوِسی برگزار شد.
سال1986
کالوسی، مدیر بخش هنرهای تجسمی جشنواره، جایزه بزرگ بین‌المللی را که از سال 1968، اهدا نشده بود، احیاکرد. در این دوره نمایشگاه مباحثی پیرامون ارتباط «هنر و علم» را مورد بررسی و گفتمان قرار داد.
سال1989
در این سال بخش سینمایی جشنواره اقدام به برگزاری نمایشگاهی از آثار ژان کوکتو در غرفه ایتالیا کرد.
سال1993
چهل‌وپنجمین دوره نمایشگاه هنر مقارن بود با سالگرد 100سالگی جشنواره، اما برگزاری این سالگرد به نمایشگاه بعد موکول شد.
سال1995
در این دوره جشن 100سالگی جشنواره برگزار شد.
سال1997
ساختار تشکیلات جشنواره تغییر کرد و استاد تاریخ و منتقد سینما، لینو میچیکه، به‌عنوان رئیس جشنواره انتخاب شد، همچنین جیان فرانکو پونتل نیز به سمت دبیرکلی جشنواره منصوب شد.
سال1999
جشنواره با ساختاری جدید آغاز شد. در این دوره چهل‌وهشتمین نمایشگاه هنر برگزار شد.
سال2001
در این دوره، چهل‌ونهمین نمایشگاه هنر در تاریخ 9 ژوئن به صورت رسمی افتتاح شد.
سال2003
برای نخستین‌بار پس‌از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران در این دوره از نمایشگاه هنر، که پنجاهمین دوره این بی‌ینال بود،به‌طور رسمی شرکت کرد. هنرمندان غرفه ایران عبارت بودند از احمد نادعلیان، حسین‌خسروجردی و بهروز دارش. جایزه اثر برتر به آویشن خبرزاده که در غرفه ایتالیا شرکت کرده بود، تعلق گرفت.
سال2005
در این دوره از نمایشگاه هنر، در سال 1384، پنجاه‌ویکمین دوره بی‌ینال برگزار شد که دومین و آخرین پاویون ایران در ونیز برپا شد و 2هنرمند جوان ایرانی، بیتا فیاضی و ماندانا مقدم در این دوسالانه حاضر شدند.
سال2007
در پنجاه‌ودومین دوره این بی‌ینال در سال 1386 به دلایل متعددی جای غرفه ایران در این دوسالانه خالی ماند و فرصت مغتنمی برای ارائه آثار ایرانیان در کنار آثار دیگر هنرمندان جهان در یک دوسالانه معتبر جهانی از دست رفت و انتقادات بسیاری را نیز به همراه داشت.
سال 2009
در این دوره از نمایشگاه در سال 1388، ایران نه تنها موفق به حضور در پنجاه و سومین دوره بی‌ینال ونیز شد، بلکه غرفه‌ای را به مدت 4سال در این دوسالانه جهانی اجاره کرد که به این ترتیب مقدمات حضور ایران در پنجاه و چهارمین بی‌ینال ونیز نیز فراهم شد.
سال 2011
ایران در پنجاه‌وچهارمین دوره که امسال از 14 خردادماه (4ژوئن) برای 6ماه در شهر ونیز ایتالیا آغاز به کار کرده و روی مفهوم نور و روشنایی‌ها تمرکز دارد، با اعزام هنرمندان کشورمان مرتضی دره‌باغی، محمد مهدی، منیر قان‌بیگی و محسن راستانی در این رویداد جهانی حضور فعالی دارد.
