شهر تهران در شمال ایران به فاصله 90 کیلومتری جنوب دریای خزر و در کوهپایه‌های جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده است.
ارتفاع شهر در مرتفع‌ترین نقاط شمال به 2هزار متر و در جنوبی‌ترین نقاط به هزار و50 متر از سطح دریا می‌رسد. تهران از شمال به نواحی کوهستانی و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده است؛ در نتیجه، جنوب و شمال پایتخت آب و هوایی متفاوت دارند.
نواحی شمالی از آب و هوای سرد و خشک و نواحی جنوبی از آب و هوای گرم و خشک برخوردارند. تهران در حد فاصل منطقه کوهستانی و دشت قرار گرفته و همین موضوع باعث می‌شود که 3عامل در اقلیم پایتخت نقش مؤثری داشته باشد؛ رشته کوه البرز، بادهای مرطوب غربی و وسعت استان تهران، عواملی هستند که در اقلیم این شهر خاص نقش مهمی ایفا می‌کنند. در پهنه چنین شهری که البته سالیان سال شاهد مهم‌ترین اتفاقات و وقایع بوده است، درختان چنار سر به آسمان کشیدند و درختان انارش معروف شدند. شهری که زمستان و تابستانش در شمال و جنوب چشم‌نواز، میزان بارش در زمستان‌هایش بالا و فصل سردش از ماه آذر آغاز می‌شد اما وقتی درباره آب و هوای پایتخت حرف می‌زنیم و از درختان چنار و گل انار صحبت می‌کنیم حتما باید از افعالی همچون «بود، داشت، این‌طور بود یا آن‌طور بود» استفاده کنیم چرا که این روزها، اصلا بهتر است بگوییم این سال‌ها تهران نه باران دارد، نه چنار و نه انار!
آنچه در دسترس نیست
فصل سرد در تهران از ماه آذر شروع می‌شود اما در نقاط کوهستانی کمی زودتر فرامی‌رسد. فصول سرد 3 یا 4ماه طول می‌کشد. در اسفند ماه از سرمای هوا رفته‌رفته کاسته می‌شود و در اواخر فروردین هوا با سرعت بیشتری گرم می‌شود و در اوایل خرداد هوا نسبتا گرم است. اقلیم استان تهران در نواحی کویری و جنوب، گرم و خشک، در نواحی کوهپایه‌ای، سرد و نیمه‌مرطوب و در نواحی مرتفع، سرد همراه با زمستان‌های طولانی است. گرم‌ترین ماه‌های سال مرداد و شهریور با دمای متوسط 28 تا 30 درجه و سردترین ماه سال، دی ماه با دمای متوسط یک درجه سانتی‌گراد گزارش می‌شد اما ظاهرا تغییرات زیست‌محیطی تأثیرات خود را بر تهران گذاشته و آمار و ارقامی که پیش از این گزارش می‌شد، دیگر با آمار امروز منطبق نیست.
آنچه در تاریخ آمده است
در یک دوره 45ساله بیشترین دمای تهران 43درجه سلسیوس و کمترین دمای آن 15- درجه سلسیوس گزارش شده و میانگین رطوبت نسبی هوا در تهران 40درصد و در شمیران 46درصد بوده است. باد غالب تهران غربی (270درجه) و متوسط سرعت آن 5/5 متر بر ثانیه است. شب‌ها نسیم خنکی موسوم به نسیم توچال از کوه به پایین (باد کوه) و روزها برعکس نسیمی از سمت دشت می‌وزید (باد دشت). ظاهرا اینجا هم باید از افعال گذشته استفاده کرد چرا که تمام تغییرات آب و هوایی باعث شده است که میزان گرمای هوا به‌خصوص در تابستان حتی در بعضی از روزها به 50 درجه هم برسد.
بارانم آرزوست
میزان بارندگی در سطح شهر تهران معمولا بسیار پایین گزارش شده‌است! و به مقدار 8/245میلی‌متر طی سال اندازه‌گیری و تعداد روزهای یخبندان (با دمای زیر صفر) آن نیز 36 روز در سال ثبت شده است. تغییر وضعیت بارندگی در منطقه، افزایش دمای هوا، بالا رفتن سطح زیرکشت، برداشت بیش از حد آب‌های زیرسطحی، افزایش نیازهای آبی در صنعت و کشاورزی و در نمایی کلی اسراف آب در ایران باعث شده است که منابع آبی در تمامی دشت‌های ایران به پایین‌ترین سطح در 50سال اخیر برسد. هر چند تعداد روزهای بارانی چندان تغییری به نسبت 50سال اخیر نداشته است اما کارشناسان معتقدند که میزان بارش در تهران در مقایسه با 50سال اخیر به‌شدت کاهش یافته و همین موضوع تمام معادلات در رابطه با بحث درباره مسائل زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی تهران را به چالش می‌کشد. بارش باران و برف در سراسر کشور با تاخیری طولانی و مطابق پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور در میانه فصل‌های بارش یعنی از دی‌ماه و در اوج آن در بهمن و اسفند رخ می‌دهد، این در حالی است که کشورهای منطقه خاورمیانه در هفته‌های گذشته با تغییر الگوی بارش، وضعیت مناسب‌تری پیدا کرده‌اند.
چنارها به تاریخ می‌پیوندند؟
درخت عامل پاک‌کننده هوا از گردوغبار و سموم است، مانع گرم و خشک شدن محیط می‌شود و عاملی مهم در جهت لطافت هوا و کاهش آلودگی صوتی است، همچنین مانع برپا‌شدن توفان‌های سخت و ویرانگر و گرمای سوزان و خشکسالی‌های شدید می‌شود. در شهرها برخی مواقع درختانی را می‌بینیم که کف جوی‌ها کاشته می‌شوند و به‌دلیل اینکه کف خیابان‌ها را سنگفرش کرده‌اند، این سنگفرش سنگین و فلزات بر ریشه درختان تأثیر می‌گذارند و آنها را نابود می‌کنند. اما از بین رفتن چنارها که به نوعی سمبل پایتخت محسوب می‌شدند نه به‌دلیل ساختار ساخت‌و‌ساز خیابان‌ها و پیاده‌روهاست و نه هیچ دلیل مهندسی دیگر! ظاهرا اینجا هم تغییرات زیست‌محیطی کار خودش را کرده است. بهترین و سازگارترین درخت در تهران قدیم، درخت چنار بود، اما وضعیت کنونی هوای تهران و آلودگی شدید سبب شده است که درختان چنار به‌تدریج از بین بروند و محیط برای زیست این‌گونه زیبا که روزگاری سمبل تهران بود، نامساعد شود.
تهران انار دارد، انار ندارد
«فهم حیران شود از حقه یاقوت انار» (سعدی)
اینکه تهران در گذشته‌های دور به شهر انار معروف بوده است، خبر تازه‌ای نیست. در آن روزگار سبزی و صیفی مزارع و بساتین تهران، دیرگاهی سفره ساکنان آبادی‌های گستره و وسیع تهران را رنگین کرده و میوه باغ‌هایش سزاوارانه پای از حریم خانه برون و گام به دیگر دیار برده، آوازه خوش در اقصی نقاط ایران‌زمین به هم رسانده و گل سرسبد میوه‌هایش نیز «انار»، شهره آفاق شده است. نه اینکه به‌صورت رسمی اعلام کنیم تهران دیگر شهر انار نیست اما بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که با توجه به تغییرات زیست‌محیطی خاصی که در حال شکل‌گیری است، به درختان انار نیز صدمات جبران‌ناپذیری وارد خواهد شد و شاید بهتر است بگوییم تهران دیگر انار ندارد.
امان از گازهای گلخانه‌ای
در اجلاس تغییرات آب و هوایی کپنهاگ اسناد و مدارکی توسط دولت دانمارک ارائه شد که براساس این اسناد تنها کشورهای درحال‌توسعه و فقیر مسبب اصلی گرمایش بیش از حد زمین و انتشار زیاد گازهای گلخانه‌ای هستند و این در حالی است که در ورای این اسناد و مدارک که تنها به عملکرد در کشورهای در حال توسعه و فقیر درباره افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای تأکید دارد، باید به این موضوع اشاره کرد که آمریکا، چین و هند و اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا بیش از کشورهای در حال توسعه به انتشار گازهای مخرب جوی می‌پردازند، چرا که صنعت و تولید در این کشورها بر مبنای سوخت‌های فسیلی و به‌ویژه زغال سنگ است. آمریکا بعد از چین دومین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای است و تاکنون نه تنها حاضر به کنترل تولید این گازها براساس پروتکل کیوتو نشده بلکه کمک‌‌های مالی مورد نظر را نیز به کشورهای در حال توسعه، نپرداخته است.
