با این که کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی بر حذف کنکور تا سال 1390 تأکید دارد، ولی معاون وزارت علوم و رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، سوابق تحصیلی دانش‌آموزان را معیار دقیقی برای گزینش دانشجو نمی‌داند و یکی از دلایل آن را عدم تصحیح یکسان اوراق سؤالات تشریحی می‌داند.
اکنون که معدل امتحانات نهایی می‌رود تا به عنوان سابقه تحصیلی در گزینش دانشجو نقش داشته باشد، اینجانب ضمن تأیید صحبت‌های رئیس سازمان سنجش، به عمده اشکالات و تخلفاتی که در تصحیح اوراق تشریحی طی سالیان متمادی شاهد بوده‌ام، اشاره می‌کنم و امیدوارم مسئولین امر در تصمیم‌گیری خود در این ارتباط تجدید نظر کنند.
در سال 1362 که کنکور سراسری توسط وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت، به صورت تشریحی برگزار شد، از دبیران با سابقه آموزش و پرورش نیز طی ابلاغی برای تصحیح اوراق کنکور دعوت به عمل آمد که در ضمن تصحیح، مسئولین حوزه تصحیح، علناً شاهد تصحیح سلیقه‌ای اوراق بودند.
زیرا پاسخ‌های داوطلبان بسیار بسیار متنوع‌تر از آن بود که انتظار می‌رفت و همیشه بحث بر سر تعلق گرفتن نمره به پاسخ‌ها بین دبیران و مسئولین حوزه وجود داشت. دیگر این که بد‌خط بودن و ناخوانا بودن خطوط بعضی از داوطلبان معضلی شده بود در خواندن پاسخ‌های داده شده و مشکلات عدیده‌ای را در تصحیح ایجاد کرده بود.
علاوه بر این چون در ابتدا حق‌الزحمه تصحیح اوراق براساس تعداد ورقه پرداخت می‌شد، هر یک از مصححین سعی می‌کردند تا با سرعت، اوراق بیشتری را تصحیح و آمار خود را بالا ببرند و چون این گونه تصحیح کردن موجب کاهش دقت عمل می‌شد، مسئولین جهت افزایش دقت، حق‌الزحمه را ساعتی در نظر گرفتند که این بار نیز متوجه شدند مصححین مشغول صحبت کردن با یکدیگر شده و در حقیقت منتظر گذشت زمان هستند.
از این رو از سال 63 سؤالات کنکور را مجدداً به صورت تستی طراحی و تصحیح آن را به ماشین واگذار کردند.
در امتحانات نهایی نیز اشتباهات و تخلفات در تصحیح اوراق، هماهنگی در تصحیح را از بین برده و در نتیجه معدل‌ها نشان دهنده استعداد واقعی دانش‌آموزان نخواهد بود. نکته مهم تصحیح سلیقه‌ای اوراق تشریحی است که در امتحانات نهایی نیز کاملاً مشهود است.
این جانب به عنوان ناظر امتحانات نهایی، چندین بار در استان‌ها و حوزه‌های مختلف از یک برگه امتحانی فتوکپی گرفته و در اختیار 4 نفر از مصححین قرار داده‌ام که با کمال تأسف و تعجب در هر بار با 4 نمره متفاوت روبه‌رو شده‌ام و جالب این که هر مصحح برای نمره خود دلایل خاص خود را داشته و از آن دفاع می‌نمود و به هیچ وجه حاضر به تغییر آن نبود.
معضل اصلی در تصحیح اوراق تشریحی، عدم توجه به دستورالعمل تصحیح اوراق است که می‌بایستی توسط دو نفر صورت بگیرد که متأسفانه در هیچ حوزه‌ای این دستورالعمل رعایت نمی‌شود و فرد دوم فقط با امضای خود نمره مصحح اول را تأیید می‌کند و نفر اول نیز بالعکس اوراق تصحیح شده نفر دوم را بدون تصحیح مجدد، مورد تأکید قرار می‌دهد.
معضل دیگر تخلفاتی است که در شهرها و حوزه‌های کوچک اتفاق می‌افتد. در کل کشور بیش از 550 حوزه امتحانات نهایی وجود دارد که تعداد انگشت شمار آنها مراکز استان بوده و بقیه جزء حوزه‌های کوچک به حساب می‌آیند.
در این گونه حوزه‌ها اولاً مشخص است اوراق امتحانی کدام دبیرستانها به حوزه تصحیح رسیده است و از طرفی داوطلبان با گذاشتن علامت به راحتی موجب شناسایی اوراق می‌شوند.ثانیاً اکثر افراد به نحوی با یکدیگر نسبت سببی یا نسبی و یا قومی دارند، ثالثاً رؤسای حوزه‌ها از دوستان و آشنایان خود جهت تصحیح و همکاری دعوت به عمل می‌آورند. رابعاً در حوزه‌های اجرا به سؤالات داوطلبان پاسخ داده می‌شود و گاهی با توضیح کامل آنها را راهنمایی می‌کنند.
و از طرفی مراقبین یا به علت بومی بودن و یا به علت حق‌الزحمه اندک مراقبت، وظیفه خود را به نحو احسن انجام نداده و در حقیقت خود را به خطر نمی‌اندازند. در این گونه حوزه‌ها و بخصوص حوزه متفرقه، مسئول تطبیق عکس به عمد یا به سهو عکس‌ها را دقیق تطبیق نمی‌کند و یا اختلاف عکس‌ها، امکان تطبیق دقیق را به آنها نمی‌دهد و در نتیجه داوطلبی به جای داوطلب دیگر در سر جلسه امتحانی حاضر می‌گردد.
معضل دیگر در تصحیح اوراق تشریحی به اصطلاح «گرد کردن» نمره است. بعضی از دبیران نمرات 25/9 ، 75/9 و 5/9 را با تغییر ریز بارم به عدد 10 می‌رسانند و برخی مخالف چنین عملی هستند.
البته اشکالات دیگری نیز به صورت‌های زیر وجود دارد:
* طراح در زیر ورقه کلید سؤالات، اجازه مانور در ریز بارم را به مصححین می‌دهد.
* دانش‌آموز خلاق و مبتکر در رشته ریاضی، مسئله‌ای را از راه دیگری غیر از نظر طراح حل می‌کند در نتیجه نمره‌ای برای او در نظر نمی‌گیرند.
* از دبیران غیرمتخصص دیگری جهت تصحیح اوراق دعوت به عمل می‌آورند که آشنایی چندانی با مطالب سؤالات آن درس ندارد.
* اشتباه در جمع نمرات به خصوص در دروسی مثل زبان، اشتباه در چسباندن سربرگ‌ها، اشتباه در انتقال نمره از ورقه به لیست‌ها، اشتباه در جمع نمرات کل دروس و معدل‌گیری نیز در نمرات اوراق تشریحی ایجاد خلل می‌کند.
لذا به نظر می‌رسد که تصحیح اوراق توسط ماشین که اگر بدون هیچ گونه دخل و تصرفی در پاسخنامه‌ها صورت بگیرد، عادلانه‌ترین راه جهت تشخیص نمره واقعی دانش‌آموزان است.
