زباله همانند موریانهای به جان و تن جنگل و محیط زیبای مازندران افتاده و از درون، آن را میخورد. این معضل بزرگ اگرچه در تمام طول سال وجود دارد و مردم و مسئولین استان را به چالش میطلبد اما فصل تابستان و افزایش ورود و حضور گردشگران از تمام نقاط کشور به تشدید این معضل کمک میکند.
براساس آمارهای رسمی و غیررسمی سالانه در حدود یکمیلیون و 500هزار تن زباله در استان مازندران تولید میشود که بخش اعظم آن به ناچار درون جنگلهای سرسبز دفن میشود. مسئله دفن این میزان زباله در مازندران مشکلی که پس از گذشت سالها همچنان مسئولان ارشد استان را در چگونگی دفع بهداشتی، سوزاندن، گرفتن انرژی برق و ساخت کارخانه کمپوست سردرگم نگهداشته و این طلای کثیف را بلای جان طبیعت کرده است.
مشکل از جایی ناشی میشود که بیشتر مناطق این استان از شمال به دریا و از جنوب به جنگل در فاصله بسیار کم وصل میشوند و سطح خاک این مناطق بسیار مرطوب و جلگهای است به همین علت جایی برای دفن زبالهها باقی نمیماند و باید از مناطق جنگلی استفاده کرد. از طرفی انباشت زبالههای تر در این مناطق موجب میشود شیرآبه تولید و به سطح رودخانهها و سفرههای آب زیرزمینی وارد شود و تعفن آزاردهندهای را بهدنبال داشته باشد.
به گفته استاندار مازندران مسئله زباله یکی از مهمترین دغدغههای مسئولان و مردم استان است چراکه انباشت زباله مشکلات و معضلات فراوانی را برای مردم و محیطزیست ایجاد کردهاست.
طاهایی با اشاره به آغاز مسافرتهای تابستانی به این استان گفت:
در حالی که ورود میلیونی مسافران به این استان موجبات رونق اقتصادی را فراهم میآورد به حادتر شدن معضل زباله در مازندران نیز میانجامد.
وی اضافه کرد با بهرهگیری از امکانات و تجهیزات و دانش روز میتوان این معضل را بر طرف کرد و از این طلای کثیف بهرههای مناسب برد.
معاون محیطزیست انسانی مازندران هم به همشهری میگوید: وضعیت دفع زباله در مازندران در حالت بحران قرار دارد.
محمود علی رکنی میافزاید: در مازندران روزانه 3150تن زباله تولید میشود که از این میزان 1450تن زبالههای روستایی و 1700تن زبالههای شهری است.
وی با بیان اینکه 80درصد زبالههای استانهای شمالی شامل مواد فسادپذیر است ادامه میدهد با رونق گرفتن صنعت کمپوستسازی میتوان به خوبی از آن بهره گرفت.
وی یکی از عوارض انباشت زباله در جنگل را افزایش حشرات و بروز آلودگی در محیطزیست میداند و میگوید جانورانی نظیر گوزن و آهو ممکن است از زباله تغذیه کنند که نتیجه آن تجمع مواد سمی در کبد جانور است که ممکن است این جانوران را با خطر انقراض قرار دهد.
رکنی اصلاح الگوی مصرف از طریق آموزش و تنویر افکارعمومی در راستای کاهش سرانه زباله تولیدی، تسریع در اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا در کلیه شهرهای استان جهت کاهش حجم زباله تولیدی و استفاده مجدد از مواد قابل بازیافت، اتخاذ راهکارهای مناسب از سوی عوامل و ارگانهای اجرایی، مدیریت پسماند جهت جلوگیری از دپوی زباله در مکانهای غیرمجاز (حاشیه و حریم راهها و رودخانهها) و ایجاد تسهیلات ویژه برای سرمایهگذاری در احداث کارخانههای بازیافتی را ازجمله راهکارهای مدیریت جمعآوری، حمل و دفع بهداشتی زباله میداند.
هرچند موضوع رهاسازی زبالهها بهطور کاملا غیربهداشتی در عرصههای طبیعی موضوع جدیدی نیست بهویژه آنکه هر روز شاهد فاجعه جدیدتری در این زمینه هستیم، رهاسازی فاضلاب و ریختن زباله در این عرصهها و نفوذ آن به داخل آب، نهر و رودخانههای منطقه نیز سلامت محیطزیست جامعه انسانی و حیات وحش را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد.
استانهای شمالی کشور همواره بهدلیل دارا بودن طبیعتی زیبا انتخاب اول بسیاری از هموطنان برای سفر هستند همنشینی کوه، جنگل و دریا بهگونهای است که مازندران را به بهشت روی زمین تبدیل کرده و همین ویژگی شرایطی را فراهم آورده تا در تمام فصول سال این استان میزبان هموطنان از گوشه و کنار کشور باشد. ورود میلیونی مسافران در طول سال به این استان شمالی و متعاقب آن تولید زباله در حد بسیار انبوه، عدمجمعآوری به موقع، دفع غیربهداشتی آنها و در نهایت انباشت زباله در سواحل و مراتع و عرصههای جنگلی موجب شده تا شرایط زیستمحیطی استانهای شمالی با تهدید جدی روبهرو شود.
به گفته مسئولان محیطزیست معضل زباله و پسماند پس از ترک مناطق توسط مسافران و گردشگران بیشتر نمایان میشود. آمارها نشان میدهد در مازندران روزانه بیش از 3هزارتن زباله تولید میشود این در حالی است که متوسط تولید زباله در سراسر کشور 45هزار تن است بر این اساس سهم هرفرد در تولید زباله در مازندران بین 700تا750گرم است. این در حالی است که در مازندران فقط 7درصد زباله مدیریت میشود و مابقی زباله تولیدی استان تلنبار میشود در حالی که میتواند در خدمت حیات بشری باشد، برای انسان خطرزا و خطرآفرین میشود.75درصد زباله استان مازندران از نوعتر است و تنها 20تا25درصد زبالهها خشک است که باید با فرهنگسازی در این زمینه الگوی مصرف نیز تغییر یابد و زبالههای تر کمتر شود.
در حال حاضر بیش از 90درصد محلهای رهاسازی فاضلابها و تخلیه زبالهها در شهرهای شمالی کشور در جنگلهای باستانی هیرکانی و میراثطبیعی دنیا قرار دارد بهطوری که انباشت زباله بدون هیچگونه عمل جداسازی از مبداء در داخل و حاشیههای جنگل و در بهترین مکانهای توریستی و طبیعی و نزدیک به مراکز مسکونی شهری یا روستایی با ارزانترین هزینه انجام میشود.
کارشناسان منشأ بسیاری از بیماریهای ناعلاج در این مناطق را آلودگی آبهای زیرزمینی و چرای دام در مراتع آلوده به شیرآبه زباله میدانند. به گفته همین کارشناسان یکی از مهمترین عوامل تخریب عرصههای جنگلی تخلیه و دفن غیراصولی زباله و فاضلاب در این عرصههاست.
اگر چه در این استان خبر از ساخت کارخانههای کمپوست در بسیاری از شهرها داده میشود اما همچنان مازندران با انباشت زباله در تمام نقاط خود مواجه است و چنانچه این وضعیت ادامه یابد دیگر زیبایی جنگل، کوه و دریا در این استان به چشم نخواهد آمد.به گفته کارشناسان محیطزیست ایجاد کارخانههای کمپوست یکی از روشهای بازیافت زباله است که مراحل تفکیک زباله و تبدیل شدن به مواد آلی را شامل میشود و با فرهنگ جداسازی زباله ارتباط مستقیم دارد.
همین کارشناسان معتقدند که نفوذ شیرآبههای ناشی از زباله به سفرههای زیرزمینی که آب شرب شهروندان را تأمین میکند بهمراتب خطرناکتر از فاضلاب است. گفتنی است در استان مازندران بهطور تقریبی روزانه بیش از 753هزار لیتر شیرآبه تولید میشود.
برای رفع مشکلات، زبالهها باید ساماندهی شود و در این زمینه با اعمال مدیریت اصولی نسبت به دفع صحیح آن اقدام شود و در جهت بازیافت و استفاده از زباله اقدام شود که ضمن کسب درآمدهای اقتصادی از محل بازیافت، از ایجاد آلودگی ناشی از شیرآبهها و آلودگیهای چشمانداز طبیعی که زمینه گردشگری است جلوگیری به عمل آید.
بهنظر میرسد برای رسیدن به نقطه مطلوب در این زمینه باید اراده جدی و همگانی برای کنترل و نجات محیطزیست مازندران از این بلیه بهوجود آید.