درباره رضا میرکریمی؛ به همین سادگی

او این روزها به صندلی مدیرعاملی خانه سینما تکیه زده و همچنین در حال کارگردانی پنجمین فیلمش با عنوان «به همین سادگی» است. اکران دیرهنگام «کودک و سرباز» و «این جا چراغی روشن است» از ساخته‌های اولیه میرکریمی ، بهانه‌ای است به مرور بر این فیلم‌ها.
کودک و سرباز
میرکریمی بعد از تجربه مغتنم سریال «بچه‌های مدرسه همت»، «کودک و سرباز» را به عنوان اولین ساخته بلند سینمایی‌اش مقابل دوربین برد. فیلم در جشنواره هجدهم فجر به نمایش درآمد. در سالی که رویکرد سینمای ایران به سیاست بیش از هر چیز دیگر جلب توجه می‌کرد، میرکریمی در «کودک و سرباز» بنا را بر پرداختی مبتنی بر سادگی و صداقت گذاشته بود. خط داستانی «کودک و سرباز» به نوعی یادآور حال و هوای آثار موسوم به کانونی بود.  فیلم‌هایی که با مؤلفه‌های ساخته‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مقابل دوربین می‌رفتند. داستان فیلم براساس شکل‌گیری رابطه یک سرباز با نوجوانی بزهکار شکل می‌گرفت. در آستانه تحویل سال، سرباز قصد دارد هر چه سریع‌تر نوجوان را به کانون اصلاح و تربیت تهران تحویل بدهد و پیش خانواده‌اش برود. منتها در این مسیر اتفاقاتی می‌افتد. میر کریمی در پرداخت این داستان، با رعایت برخی ریزه‌کاری‌ها و جزئیات توانست فیلمی بسازد که بی‌شباهت به مؤلفه‌های سینمای کانونی مرسوم، به هویتی مستقل دست یابد. مهم‌ترین وجه تمایز «کودک و سرباز» از آثار کانونی را باید در نیمه اول فیلم جست‌وجو کرد. در فصل‌های زیبای داخل کلانتری ، طنزی عمیق و کم‌یاب، در اغلب نماها جریان دارد. چیزی که به سکانس‌های کلانتری جان بخشیده بازی خوب مهران رجبی است که با این فیلم به سینمای ایران معرفی شد. از لحظه‌ای که کودک و سرباز سفری را به قصد تهران آغاز  می‌کنند، لحن فیلم هم تغییر می‌کند. در طول این سفر، میرکریمی می‌کوشد تا تصویر کلیشه‌ای که از سرباز و کودک بزهکار در سینمای ایران وجود دارد را بشکند. این کوشش به خلق کاراکترهایی با شناسنامه انجامیده که خیلی زود حس همذا‌ت‌پنداری تماشاگر را برمی‌انگیزند.
«کودک و سرباز» با پرداخت ساده و  موجزش نوید ظهور فیلمسازی توانمندی را می‌داد، چنانکه در همان زمان جشنواره هجدهم فجر، برخی از منتقدان به ستایش از فیلم و سازنده‌اش پرداختند. میر کریمی با فیلم ارزشمند «زیر نور ماه» به انتظارات برآمده از «کودک و سرباز»، پاسخ مناسبی دارد.
اینجا چراغی روشن است
میرکریمی در حالی «اینجا چراغی روشن است» را مقابل دوربین برد که با فیلم «زیر نور ماه» به شهرت رسیده بود. مضمون چالش‌برانگیز «زیر نور ماه» با نگاه هوشمندانه و سلامت میرکریمی، ‌به اثری خوش‌ساخت و متفاوت در سینمای دینی انجامیده بود. با چنین پیشینه‌ای میرکریمی در زمستان سال 1380 «اینجا چراغی روشن است» را مقابل دوربین برد. فیلم در بخش مسابقه بیست و یکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و با وجود دریافت جایزه بهترین کارگردانی برای میرکریمی و سیمرغ‌های بهترین بازیگر مرد و فیلمبرداری نتوانست چندان مورد توجه دوستداران دو فیلم قبلی سازنده‌اش قرار بگیرد. آن هم در شرایطی که به نظر می‌رسید موضوع فیلم قابلیت ساخته شدن یک اثر فوق‌العاده را داشته است.
این‌که فردی ساده‌دل  بر حسب اتفاق متولی یک امامزاده می‌شود؛ امامزاده‌ای که مردم روستا مدتهاست پاسخ نذر و نیازهایشان را از آن نگرفته‌اند. مرد ساده‌دل با شیوه‌ای خارج از عرف و سنت، پاسخگوی نیازهای مردمی می‌شود که به امامزاده می‌آیند. چنان‌که در نهایت با مکانی بی‌سقف و در و پیکر مواجه می‌شویم. امامزاده دیگر شبیه ساختمانی که در اول فیلم دیده‌ایم نیست ولی در عوض به زخم بسیاری از مردم مرهم گذاشته شده است. فیلم موجد نوعی نواندیشی دینی در بستر سینماست. در واقع کارگردان می‌کوشد تا به نقد مفاهیمی بپردازد که بیشتر از دل سنت بیرون آمده‌اند. او در دل جامعه‌ای کوچک اما کاملاً تمثیلی، از تصویرکلیشه‌ای امامزاده آشنایی‌زدایی می‌کند.
با این همه ضعف‌های بنیادین فیلمنامه باعث شد تا تمام تلاش میرکریمی در پرداخت تصویری فیلم و فیلمبرداری هنرمندانه خضوعی ابیانه هم نتواند بر این مشکل بنیادین پوشش بگذارد. با وجود یک خط داستانی فوق‌العاده جذاب، فیلم در عمل مصالح داستانی چندانی را به‌کار نگرفته و همین به ملال‌آور شدنش انجامیده است. «اینجا چراغی روشن است» با چهار سال تاخیر به نمایش درآمده و حالا کاراکتر مرد ساده لوح که جزو عناصر ثابت آثار موسوم به معناگرا شده، بیشتر توی ذوق می‌زند.
میرکریمی شکست «اینجا چراغی روشن است» را با فیلم زیبای «خیلی دور، خیلی نزدیک» جبران کرد. او که به‌درستی متوجه ضعف‌های فیلمنامه اینجا... شده بود، بیش از هر چیز روی فیلمنامه «خیلی دور، خیلی نزدیک» کار کرد و توانست فصلی تازه در رویکرد سینما به معنویات بگشاید.