گورباچف معمار اصلاحات موسوم به پرستروئیکا بود که بسیاری معتقدند زمینه را برای فروپاشی شوروی مهیا کرد. او به تازگی انتقادهای تندی علیه ولادیمیر پوتین مطرح کرده‌است. نشریه آلمانی اشپیگل درباره تحولات آن سال‌ها و روسیه امروز با گورباچف 80 ساله، گفت‌وگویی کرده‌است که خلاصه آن را می‌خوانید.
- به‌نظر می‌رسد به سیاست بازگشته‌اید و دوباره خبرساز شده‌اید. چرا کنار نمی‌نشینید و استراحت نمی‌کنید؟
سیاست عشق دوم من است. بعد از همسر مرحومم سیاست به من انرژی می‌دهد.
- می‌گویند رهبری شما یا خشن بود یا با بی‌تصمیمی همراه بود، نظرتان چیست؟
حکومت همراه با خشونت مانند الگوی چینی غیرقابل‌قبول است. اما سختگیر و خشن نبودن هم نشانه ضعف تلقی می‌شود. من هیچ کدام از این توصیف‌ها را قبول ندارم باید تا آخر به‌دنبال گفت‌وگو بود.
- این روزها بسیاری از جمله آمریکایی‌ها و آلمانی‌ها می‌گویند آن زمان از حفظ اتحاد شوروی حمایت می‌کردند.
به خاطر اینکه نمی‌دانستند بعد از این فروپاشی چه خواهد شد. البته عده‌ای در واشنگتن از این موضوع ذوق می‌کردند و حتی در خفا برای فروپاشی شوروی تلاش هم می‌کردند. در جولای 1991 من در اجلاس گروه 7 خواستار دریافت وام برای بهبود وضعیت اقتصاد شدم. آمریکایی‌ها و ژاپنی‌ها مخالفت کردند. فقط فرانسوا میتران رئیس‌جمهور وقت فرانسه و کمیسیون اروپا از من حمایت کرد.
- اما آمریکایی‌ها 2 ماه قبل از وقوع کودتا علیه شما به شما اطلاع دادند. آنها حتی اسم افراد را هم گفتند. درست است؟
بوش (پدر) به من تلفن زد و اطلاعاتی داد. محافظه‌کاران چندین بار علنا گفته‌بودند می‌خواهند از شر گورباچف خلاص شوند و در چند مورد در این زمینه تلاش هم کردند. واقعیت این بود که مخالفان اصلاحات شکست خورده بودند و دست به کودتا زدند.
- اگر اتحاد شوروی هنوز وجود داشت اوضاع بهتر بود؟
نمی‌توانید ببینید؟ همه چیز در سال‌های گذشته با هم رشد داشته. فرهنگ، آموزش، زبان، اقتصاد، همه چیز. ما امروز هم نمی‌توانیم بدون هم دوام بیاوریم.
- به زمان حال روسیه برسیم. شما از پوتین هنگام به قدرت رسیدن حمایت کردید. اکنون اما از او انتقاد می‌کنید.
آنچه پوتین و حزبش انجام می‌دهند من را نگران می‌کند. آنها به‌دنبال حفظ وضع موجود هستند و این روسیه را به عقب می‌برد. ما در این کشور به احزاب جدید و نیروهای جدید نیاز داریم.
- در گذشته پوتین را باهوش می‌دانستید. اما اکنون می‌گویید او روسیه را به یک کشور آفریقایی شبیه می‌کند جایی که دیکتاتورها 20 سال در آن حکومت می‌کنند.
مراقب حرف‌زدنتان باشید. من اسمی از دیکتاتور نبردم. من هنوز هم از پوتین در بسیاری زمینه‌ها حمایت می‌کنم.
- مدودف لیبرال را با شما مقایسه می‌کنند. مقایسه درستی است؟
این مقایسه‌ها فریبکاری است. او مرد بادانشی است و دارد تجربه کسب می‌کند.
- روندی که شما در سال 1985 آغاز کردید به کجا ختم می‌شود؟ دمکراسی؟ ناسیونالیسم یا کمونیسم؟
این روندی دشوار است و در نهایت دمکراسی مستقر خواهد شد. دیکتاتوری درکار نخواهد بود. اگرچه بازگشت به تمامیت‌خواهی ممکن است. ما نیمی از راه را طی کرده‌ایم.
