کلافگی‌ات وقتی بیشتر خواهد شد که مسجد، تاریک و سقفش کوتاه باشد، تهویه و فرش مناسب نداشته باشد و مجبور باشی برای برخورداری از ثواب جماعت پله‌های زیادی را پشت سر بگذاری تا به بالکن برسی. آن‌وقت تازه متوجه می‌شوی به‌دلیل کمبود جا و مساحت کم مسجد باید روی پله در کنار کفش‌هایت که در پلاستیک مشکی چند بار مصرف گذاشته‌ای، نماز بخوانی و با پروردگارت نیایش کنی.
در همدان گاهی اگر در مسجد جای کافی برای عبادت مردان وجود نداشته باشد، زنان را بیرون از مسجد جای می‌دهند و در غیراین صورت اگر بخت یار آنان باشد حاشیه شبستان یا بخش کوچکی از قسمت عقب مسجد سهم بانوان نمازگزار می‌شود. در این میان زنان مسن هم با وجود محدودیت‌های حرکتی و مشکلات ناشی از کهولت سن، مجبورند این وضع را تحمل کنند و در حالی که برای مردان مسن نمازگزار امکاناتی مانند صندلی و میز نماز درنظر گرفته می‌شود، قسمت زنانه اغلب مساجد شهر، خالی از چنین تسهیلاتی است.
حتی وضع مسجد جامع همدان نیز که بزرگ‌‌ترین مسجد این شهر به‌شمار می‌رود، برای زنان نمازگزار چندان خوشایند نیست. جدا از اینکه قسمت زنانه این مسجد،3 سطح دارد که با پله از هم جدا شده‌اند، معمولا برخی نمازگزاران مجبورند به‌علت کمبود جا روی پله‌ها نماز بخوانند. یکی از قسمت‌هایی که در این مسجد برای بانوان فرش شده است هیچ حفاظی ندارد به‌طوری که درصورت شلوغ بودن مسجد و پر شدن این قسمت احتمال سقوط از ارتفاع تقریبا 2متری وجود دارد. با این وجود قسمت مردان در این مسجد با مساحت زیاد و امکانات و نور مناسب و تزئینات اسلیمی فضای آرامش‌بخشی را برای ادای نماز جماعت ایجاد می‌کند.
موفق، یکی از مبلغان زن فعال در همدان است که صبح‌ها در برخی مساجد همدان به سؤالات شرعی خانم‌ها پاسخ می‌دهد. وی دراین باره میگوید:«در اکثر مواقع مکان‌های گرم، تنگ، تاریک و پله‌دار مسجد و حتی گاهی سطح خیابان برای زنان در نظر گرفته می‌شود، البته این فقط مختص مساجد استان همدان نیست.»
به گفته وی، خانم‌های مسن با وجود مشکلات جسمی مانند پادرد و کمردرد باز هم از نماز جماعت در مسجد استقبال می‌کنند اما این وضع روی بانوان جوانی که بعدها نقش مادری و همسری خواهند داشت، اثر سوء می‌گذارد و آنان را از فضای مساجد زده می‌کند، درحالی که اگر مسائل دینی برای مادر خانواده کمرنگ باشد اعتقادات دینی فرزندان خانواده و همسران نیز ضعیف خواهد شد.
کم‌کاری از هیأت امناست
حجت‌الاسلام مسلم اسدی، مدرس حوزه علمیه همدان معتقد است این مشکلات را باید به متمکنین شهر گفت که در گسترش فضای دینی کم‌لطفند.
وی که در مسجد حاج‌احمد همدان به‌عنوان امام‌جماعت حضور می‌یابد، میگوید:«مشکلاتی که خانم‌ها هنگام حضور در مساجد با آنها مواجه هستند به‌دلیل کم‌کاری هیأت امنا و اهمیت ندادن مسئولان مسجد ایجاد شده است در حالی که در خیلی موارد از جمله برای فراهم کردن تهویه و امکانات سرمایشی و گرمایشی باید درباره خانم‌ها با توجه به نوع پوششی که دارند، حساس‌تر بود.»
وی مشکلات قسمت زنانه مساجد همدان را در کاهش حضور زنان در مساجد مؤثر می‌داند و میگوید:«حضور نداشتن زنان در مسجد باعث کمرنگ شدن امور دینی و فرهنگی در زندگی شخصی و فردی خانم‌ها خواهد شد.»
جاکفشی نداریم، چه رسد به آینه
منصوره معبدی، یکی از نمازگزاران، درباره امکانات مسجد محل زندگی خود که در یکی از مناطق حاشیه شهر همدان قرار دارد، میگوید: «بالکن ساختمان، قسمت زنانه مسجد شده است که کولر و تهویه مناسب ندارد و ما به دلیل گرما و وضع بد محیط مجبوریم به محض اینکه نماز تمام می‌شود به خانه برگردیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در ورودی مسجد آینه‌ای برای اینکه بانوان مطابق معمول حجاب خود را وارسی کنند، وجود دارد، می‌افزاید:«ورودی حتی جاکفشی هم ندارد چه برسد به آینه. زنان در مسجد نایلون یا ساک برای گذاشتن کفش‌ها ندارند به همین دلیل معمولا بوی کفش در قسمت زنانه می‌پیچد و زیرانداز‌های قسمت زنانه مسجد خاکی می‌شود در حالی که قسمت مردانه از امکاناتی مانند سرویس بهداشتی، زیرانداز مناسب، جاکفشی، وسایل تهویه و سرمایشی و گرمایشی برخوردار است و در ایام جشن و سرور نیز تزئین می‌شود.»
این شهروند همدانی تصریح می‌کند:
« مسجد خانه خداست و رسیدگی می‌خواهد. این وضع توهین به خانه خداست و گناه دارد.»
تلنگر لازم است
مسئول امور فرهنگی مسجد مهدیه همدان با بیان اینکه چنین مشکلاتی در بیشتر مساجد وجود دارد، میگوید: «مساجد را طوری نساخته‌اند که خانم‌ها از فضای بهتری برای عبادت بهره‌مند باشند و با توجه به برخی احکام از جمله اینکه خانم‌ها باید پشت سر آقایان نماز بخوانند و در غیراین صورت باید حائلی بیان آنها باشد، معمولا قسمت‌های عقب مسجد به بانوان اختصاص می‌یابد، این در حالی است که با کمی تدبیر در بعضی مساجد می‌توان این مشکلات را حل کرد.»
غلامرضا فریدونی با اعلام اینکه جمعیت خانم‌های نمازگزار به‌مراتب بیشتر از آقایان است، درباره علت بی‌توجهی متولیان مساجد به این موضوع تصریح می‌کند: «هیأت‌های امنای مساجد تاکنون در این باره با اعتراضی مواجه نشده‌اند و تلنگری به آنها نخورده است.»
وی با تأکید بر اینکه باید در آینده نزدیک این ایراد برطرف شود، اضافه می‌کند:
«در مساجد جدید طراحان می‌توانند فضای مناسبی برای خانم‌ها در نظر بگیرند تا‌شأن خواهران مؤمن حفظ شود. در مورد مساجد فعلی نیز هیأت امنا می‌تواند با تدبیر، امکانات مسجد را بین خانم‌ها و آقایان به‌طور مساوی تقسیم کند و با تقسیم راه، بخشی از فضای داخلی مسجد را به خانم‌ها اختصاص دهد تا بالکن‌ها که معمولا امکانات ندارند به امور دیگری اختصاص یابد.»
پیشنهادهایی برای رونق حضور زنان
حسن کرمی نور در مقاله‌ای تحقیقی که در سایت ستاد اقامه نماز استان همدان منتشر شده است، در این‌باره می‌نویسد: «متأسفانه در اکثر مساجد حضور زنان چندان جدی گرفته نمی‌شود و اراده‌ای نیز برای مانع‌زدایی از حضور آنان و جذبشان وجود ندارد.»
وی پیشنهاد می‌کند:«برای رونق حضور زنان در مسجد لازم است در هیأت امنای مسجد و مشاوران امام جماعت، یک زن وجود داشته باشد، همچنین سعی شود در راست و چپ مسجد برای زنان جا در نظر گرفته شود نه پشت سر مردان و امکانات مسجد ( فرش، نور، وسایل سرمایشی و گرمایشی و...) باید عادلانه بین زنان و مردان تقسیم شود.»
کرمی نور می‌افزاید: «بهتر است تا حد امکان بالکن و جاهایی که پله دارد برای نماز و حضور زنان اختصاص داده نشود در خطابه‌ها زنان هم مورد خطاب قرار گیرند و مباحثی نیز مربوط به آنان ارائه شود، اداره قسمت زنان از نظر هزینه و نگهداری با خود زنان باشد و حائل بین زنان و مردان نیز زیبا طراحی شود.»
وی در این مقاله تأکید می‌کند که زنان در ارتقای فرهنگ دینی در خانه و زندگی و نشر احکام اثرگذارتر از مردانند و از سوی دیگر تهاجم فرهنگی از زنان شروع می‌شود، بنابراین سلامت جامعه تابع سلامت زنان است و اگر زن در جامعه ارزش نداشته باشد، هیچ‌چیزی ارزش نخواهد داشت.
