نشت نفت به دریا حادثه است که هر از گاهی در گوشه‌ای از کره زمین تکرار و اغلب به فاجعه‌ای زیست محیطی تبدیل می‌شود. غرق شدن نفت‌کش عظیم "پرستیژ" در سواحل اسپانیا، انفجار در سکوی نفتی شرکت بی‌پی در خلیج مکزیک یا حادثه سکوی نفتی در دریای شمال اروپا که چند هفته پیش رخ داد، جملگی از فاجعه‌های زیست‌محیطی سال‌های اخیر به شمار می‌آیند.
فاجعه نشت نفت در خلیج فارس
لورنتس اشوارک، کارشناس ژئوشیمی در دانشگاه برمن آلمان معتقد است بزرگ‌ترین فاجعه نشت نفت در سال ۱۹۹۱ در جنگ نخست خلیج فارس رخ داد.
پس از حمله عراق به کویت و آغاز جنگ نخست خلیج فارس، شماری از چاه‌های نفت عراق دچار این سانحه شدند.
آقای اشوارک می‌گوید: «حدود یک میلیون تن نفت وارد آب‌های خلیج فارس شد. شرایط آبزیان این خلیج تا حدی بحرانی بود که کارشناسان تصور می‌کردند همه آنها خواهند مرد و در این منطقه تا ۲۰۰ سال دیگر شاهد هیچ نشانی از حیات نخواهیم بود.»
این فاجعه تأثیر عمیقی بر گونه‌های مختلف آبزیان خلیج فارس گذاشت. اما شرایط سه سال بعد از حالت بحرانی خارج شد. دلیل آنهم این بود که باکتری‌های نفت‌خوار بخش اعظم نفت شناور در آب را تجزیه کرده بودند.
تفاوت نفت سبک و نفت سنگین
به گزارش دویچه‌وله، گرهارد دالمن، متخصص آلودگی‌های نفتی در سازمان کشتیرانی دولت آلمان می‌گوید، نوع نفت در تجزیه آن نقش بسیار مهمی بازی می‌کند. او می‌گوید: «نفت سبک اگر وارد دریا شود به سرعت پخش می‌شود و در مدت کوتاهی، بخش عمده آن بخار می‌شود. اما نفت سنگین بخار نمی‌‌شود و زمانی بسیار طولانی در آب دریا می‌ماند. نفت سنگین در سطح آب لایه‌های چسبناکی تشکیل می‌دهد که باکتری‌های نفت‌خوار به زحمت می‌توانند آن را تجزیه کنند.»
باکتری‌های نفت‌خوار میکروارگانیسم‌های ارزشمندی هستند که گونه‌های فراوانی دارند. هر گونه از این باکتری‌ها خود را با شرایط یک منطقه از آب‌های کره زمین هماهنگ کرده است.
برای مثال گونه باکتری‌های نفت‌خوار آب‌های سرد که در سواحل آلاسکا زندگی می‌کند با گونه باکتری‌های نفت‌خوار مناطق سواحل استوایی تفاوت دارد. اما هر دو دسته یک کار انجام می‌دهند که آنهم هم تجزیه نفت است.
تجزیه نفت به دی‌اکسید کربن و آب
لورنتس اشوارک، کارشناس ژئوشیمی‌توضیح می‌دهد که اگر نفت سبک وارد دریا شود باکتری‌های نفت‌خوار امکان بهتری برای تجزیه آن دارند.
نفت سبک به قطرات کوچک‌تر تبدیل می‌شود و در نتیجه سطح بیشتری برای فعالیت باکتری‌های نفت‌خوار به وجود می‌آید.
او می‌گوید: «این باکتری‌ها درون نفت نیستند، بلکه در سطح لکه‌های نفتی و در تماس با آب زندگی می‌کنند. در نتیجه هر چه این سطح بیشتر باشد، چون باکتری‌ها خوراک بیشتری در اختیار دارند، با سرعت بیشتری هم تکثیر می‌شوند و در مدت کوتاهی انبوهی از باکتری‌های نفت‌خوار به‌وجود می‌آید.»
اشوارک در ادامه توضیح می‌دهد که این باکتری‌ها، نفت را به گونه‌ا‌ی تغییر می‌دهند که یا به دی‌اکسید کربن و آب تجزیه می‌شود یا به ملکول‌های کوچک استات، پروپیونات و اسیدی‌های چرب که هر سه غیرسمی هستند و توسط میکروارگانیسم‌ها خورده می‌شوند. در نتیجه تقریبأ هیچ‌چیز باقی نمی‌ماند.
این کارشناس ژئوشیمی البته تأکید می‌کند که اگر میزان نفت سبک از حد مشخصی بیشتر باشد فعالیت باکتری‌های نفت‌خوار محیط اطراف آنها را برای سایر آبزیان سمی می‌کند. وی می‌افزاید: «این باکتری‌ها هنگام تجزیه نفت، نیتروژن آزاد می‌کنند. نتیروژن در آب حل می‌شود و در مقیاس زیاد به حیات سایر آبزیان آسیب می‌‌رساند.»
