امروزه جنگل‌های زاگرس به‌علت قطع بی‌رویه و چرای مفرط دام غالبا به حالت مخروبه درآمده‌اند و بیشتر فرم شاخه‌زاد را تشکیل می‌دهند.

جنگل بلوط

جنگل‌های دانه‌زاد بلوط در بعضی از مناطق کردستان و یاسوج یافت می‌شود. توده‌های جنگلی اغلب تنک با تاج پوشش کمتر از 0/5 و حجم سر‌پای توده‌های جنگلی در هر هکتار به‌طور متوسط بین 30 تا 50‌متر‌مکعب است. میزان رویش در هکتار از یک متر مکعب در سال تجاوز نمی‌کند. درختان به‌علت قطع سر‌شاخه‌ها شکل اصلی و طبیعی خود را از دست داده‌اند و معمولا دارای ارتفاع کم و قطر زیاد هستند. فاصله درختان از یکدیگر زیاد است و به جز بعضی از قسمت‌ها که به‌علت شاخه زاد بودن دارای تعداد پایه کافی در هکتار هستند، تراکم توده‌های جنگلی بسیار کم است. تجدید حیات طبیعی این جنگل‌ها به‌دلیل شرایط ایجاد شده عملا غیرممکن است وخاک جنگلی در اثر فرسایش در اکثر مناطق به‌طور کلی از بین رفته است.

درختان به‌علت صدمات وارده، از بذردهی خوبی برخوردار نیستند و اکثر بذور تشکیل شده فاقد قوه نامیه بوده یا توسط حشرات و سایر حیوانات از بین می‌روند. مقدار کمی از بذور سالم یا توسط روستاییان و عشایر جمع‌آوری و یا توسط وحوش مصرف می‌شود. تعداد قلیلی از بذور که تمام خطرات و صدمات را پشت سر گذاشته و بستر لازم (‌خاک جنگلی) پیدا می‌کنند، پس از سبز شدن توسط چرای دام از بین می‌روند.

به‌طورکلی سه گونه بلوط در جنگل‌های زاگرس مشاهده می‌شود که عبارتند از: بلوط ایرانی، دارمازو و ویول.
از لحاظ پراکنش و وسعت، بلوط ایرانی رتبه اول را داراست که از شمال غربی تا جنوب شرقی زاگرس پراکنش دارد. همچنین این‌گونه مقاوم و بردبارتر از دوگونه دیگر از لحاظ خشکی‌پسندی و سازگاری با شرایط رویشگاه است. همچنین قدرت جست دهی این‌گونه از دو گونه دیگر بیشتر است. از میوه بلوط ایرانی نان تهیه می‌کنند و همچنین در تعلیف دام نیز کاربرد فراوان دارد.
اهمیت دارمازو به‌دلیل تولید گال‌های ارزشمندی است که تولید می‌کند و یکی از درآمد‌های روستاییان از طریق جمع‌آوری این گال‌ها و فروش آنهاست. به همین دلیل این‌گونه نسبت به‌گونه‌های دیگر کمتر دستخوش تخریب قرار گرفته است. از ویول به‌دلیل برگ‌های خوش‌خوراک و همچنین تنه صاف، در تعلیف دام و ساخت خانه‌های روستایی استفاده می‌شود.

پراکنش جنگل‌های زاگرس

جنگل‌های زاگرس از پیرانشهر در آذربایجان غربی شروع و در امتداد رشته‌کوه زاگرس و بختیاری تا اطراف جهرم و فسا در استان فارس ادامه می‌یابد. طول این نوار جنگلی بیش از 1000 و عرض آن 50 تا 100‌کیلو‌متر است که معمولا منقطع بوده و فقط در قسمت کوه‌های بختیاری از پیوستگی بیشتری برخوردار است.

مساحت جنگل‌های زاگرس در گذشته بیش از 10 ‌میلیون هکتار بوده ولی به‌دلیل بهره‌برداری بی‌رویه طی سالیان دراز، مساحت این جنگل‌ها دائما سیر نزولی را پیموده است و متأسفانه این روند هنوز ادامه دارد. مساحت فعلی این جنگل‌ها در حال حاضر در حدود 5‌میلیون هکتار است که گونه غالب آن بلوط ایرانی است و همراه با سایر گونه‌های بلوط، جنس غالب این جنگل‌ها را تشکیل می‌دهد و به‌همین دلیل نیز به جنگل‌های بلوط غرب مشهور است.

میزان بارش سالانه در مناطق جنگلی زاگرس به‌طور متوسط بین 400 تا 600‌ میلی‌متر است که بیشتر در بهار و پاییز می‌بارد. حداکثر میزان بارندگی سالانه در ارتفاعات زرد‌کوه و تونل کوهرنگ تا 1000‌میلی‌متر در سال گزارش شده است.
درجه حرارت متوسط بین 12‌تا 18‌درجه سانتی‌گراد است. در قسمت‌های شمالی زاگرس فصل یخبندان وجود دارد و در ارتفاعات در زمستان برف می‌بارد. اقلیم کلی منطقه زاگرس یک نوع آب و هوای مدیترانه‌ای با زمستان‌های سرد است. در تابستان‌ها هوا خشک است و در اکثر نقاط این هوای تابستانی تا 4‌ماه در سال هم می‌رسد.

سنگ مادر اغلب آهکی کرتاسه است و خاک این مناطق بیشتر شامل تیپ‌های راندزین، قهوه‌ای جنگلی و لیتوسل است.در بعضی از نقاط به‌دلیل تخریب شدید، سنگ مادر نمایان شده و درختان نمی‌توانند در این قسمت‌ها به خوبی زادآوری داشته باشند. تعداد و تنوع گونه‌های بلوط در قسمت‌های شمالی زاگرس مخصوصا کردستان بیشتر از سایر نقاط است، درصورتی که در قسمت‌های جنوبی و جنوب‌شرقی زاگرس فقط بلوط ایرانی ظاهر می‌شود؛ بدین جهت جنگل‌های زاگرس را می‌توان جنگل‌هایی غنی از بلوط توصیف کرد. جامعه بلوط غرب 5/3‌میلیون هکتار از 5‌میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس را تشکیل می‌دهد. بدیهی است که به‌دلیل شرایط رویشگاهی و دخالت انسان وضعیت این جامعه در همه نقاط یکسان نیست.

کد خبر 146022

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار محیط زیست

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز