روزانه حدود 10هزار لیتر خون به وسیله این تلمبه درون رگ‌ها هدایت می‌شود. در مدت عمر متوسط یک انسان شاید 250میلیون لیتر خون به وسیله قلب، پمپاژ می‌شود. طول مدت هر تپش قلب انسان، کمی بیش از هشت‌دهم ثانیه است. بنابراین، قلب روزی 100هزار بار میتپد و بعد از هر یک تپش در مدتی برابر با زمان یک تپش، به استراحت می‌پردازد. پس قلب روزانه حدود 6 ساعت نیز آرامش دارد. در حالت عادی ما اصلا متوجه کار قلب نمی‌شویم ولی وقتی به هر دلیلی این ضربان را احساس کنیم و به عبارتی صدای تاپ‌تاپ قلب را بشنویم یا گاهی اصطلاحا دلمان هری بریزد نشان‌دهنده این است که در ریتم این عضو دوست داشتنی اختلال ایجاد شده است. بعضی تپش‌ها هیجانی و زود گذرند ولی برخی به صورت مداومند که ما را اذیت می‌کنند.
برای اطلاع از مسائل مربوط به اختلال در ضربان قلب یا آریتمی، همشهری با دکتر مجید حق‌جو، متخصص بیماری‌های قلب و عروق و فلوشیپ الکتروفیزیولوژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران از مرکز آموزشی درمانی شهید رجایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
- آریتمی چیست؟
به تغییر ریتم ضربان قلب آریتمی می‌گویند که شامل ضربان سریع قلب بیش از 100بار در دقیقه(تاکی‌کاردی) و ضربان آهسته قلب که کمتر از 60 بار در دقیقه (برادی کاردی) و ضربان نامنظم قلب (حذف یک ضربان یا ضربان اضافه) است. برخی اوقات، بعضی از افراد احساس می‌کنند که قلبشان یک لحظه سریع می‌زند یا یک ضربان را حذف می‌کند. این تغییرات هنگام ورزش یا فشارهای عاطفی، بیشتر ایجاد می‌شوندو معمولا ناشی از یک مشکل جدی نیستند. ممکن است فرد در حالت استراحت متوجه شود قلبش تند می‌زند، گاهی احساس می‌شود ضربان قلب نامرتب است و حتی گاهی ضربان قلب ایست کوتاهی می‌کند همچنین ممکن است ضربان بسیار کند شود و فرد را دچار سرگیجه، سنکوپ(غش و ضعف) یا حتی ایست قلبی کند. بنابراین برخی آریتمی‌ها ممکن است بسیار خطرناک باشند و باید درمان شوند.
- چه عــواملی باعث ایجاد آریتمی‌های قلبی میشوند.
هر بیمای‌ای که روی قلب تأثیر بگذارد می‌تواند کانون آریتمی ایجاد کند. مثل بیماری‌های قلبی - عروقی، ماهیچه قلب، دریچه قلب و بیماری‌های قلبی که روی ساختمان قلب تأثیری ندارند یعنی قلب سالم به نظر می‌رسد ولی آریتمی ایجاد می‌کنند. در آریتمی اخیر حتی اگر از قلب نوار هم گرفته شود بی‌نظمی و اختلال دیده نمی‌شود ولی قلب این افراد آریتمی دارد که ممکن است مشکلات ژنتیک و فرم‌های ارثی باعث ایجاد آن شده باشد. یکسری اشکال آریتمی هم هست که بسیار شایع است و افراد زیادی به این دلیل به درمانگاه‌ها مراجعه می‌کنند که با آمپول و دارو رفع می‌شود. عموما، آریتمی‌هایی که در حفره‌های پایین قلب (بطن‌ها) شروع میشوند خطرناک‌تر از آریتمی‌هایی هستند که در حفره‌های بالای قلب (دهلیزها) شروع میشوند.
- درمان آریتمی‌ها به چه صورت انجام می‌گیرد؟
ابتدا باید علت آریتمی مشخص شود بنابراین شرح حال بیمار، معاینه و گرفتن نوار قلب لازم است. گاهی مواقع برای تشخیص لازم است نوار‌های طولانی مدت 24ساعته و 48ساعته و حتی یک هفته‌ای و بیشتر از بیمار گرفته شود. گاهی با آنژیوگرافی و تست ورزش آریتمی مشخص می‌شود. بعد از تشخیص، درمان مربوط با نوع آریتمی انجام می‌شود. بخش قابل توجهی از آریتمی‌ها با یکسری درمان‌های ساده بهبود می‌یابند. مثلا درصورتی که سیگار باعث آریتمی باشد، ترک سیگار سبب درمان آن می‌شود یا رفع استرس‌های ایجاد شده در اثر تغییر محل زندگی، تغییر شغل، بیکاری، مشکلات مالی یا مسائل روحی - روانی، رفع آریتمی را درپی خواهد داشت.آریتمی‌های دیگری هستند که نیاز به درمان‌های قطعی دارند مثل تاکی‌کاردی‌های بطنی و فوق‌بطنی. این نوع از آریتمی‌ها را با دارو معالجه می‌کنند که درصورت جواب ندادن از طریق آبلیشن که کاری شبیه آنژیوگرافی است درمان می‌شود. به این صورت که کاتی‌ترهایی از طریق سیاهرگ‌ها یا حتی سرخرگ‌ها وارد عروق قلبی و قلب می‌شود و پس از نقشه‌برداری از کل قلب از نظر بی‌نظمی، کانون آریتمی مشخص می‌شود و سپس پزشک با توجه به محل این کانون و درمان مؤثر با انرژی‌گرمایی یا سرمایی برای همیشه مشکل را از بین می‌برد. به‌عنوان مثال وجود یکسری اعصاب فرعی مادرزادی در قلب عاملی برای ایجاد آریتمی است که از همین طریق قابل درمان است.
دسته دیگری از آریتمی‌ها با تعبیه دستگاه‌های ویژه‌ای درمان می‌شود. این دستگاه‌ها با توجه به آریتمی‌ها سه دسته هستند؛ دسته اول تحت عنوان پیس‌میکر هستند که مردم اصطلاحا به آن باتری می‌گویند. این دستگاه الکترونیک برای درمان کندی‌های ضربان قلب به کار می‌رود که می‌توانند خطرناک باشند و باعث سنکوپ یا ایست قلبی شوند. دسته دیگری از این دستگاه‌های الکترونیک با نام ای‌سی‌دی شوک‌دهنده هستند که زیر‌پوست کاشته میشوند و برای درمان تپش‌های تند قلب به‌کار می‌روند.
این دستگاه هوشمند است و به محض رخ دادن بی‌نظمی با ایجاد شوک آریتمی را رفع کرده و جان فرد را نجات می‌دهد. سومین ++دستگاه، باتری سه حفره‌ای است که شکل کامل شده پیس‌میکر است و برای درمان نارسایی قلبی به‌کار می‌رود.30درصد از بیمارانی که دارای نارسایی قلبی پیشرفته هستند و باید پیوند قلب شوند با استفاده از این دستگاه خوشبختانه از لیست پیوند که بسیار پرهزینه است خارج میشوند و به زندگی طبیعی خود ادامه می‌دهند.
- قلب جنین چگونه شروع به تپش می‌کند؟
گره سینوسی در حقیقت پیس‌میکر طبیعی قلب است که در دهلیز راست قرار دارد و به محض شکل گرفتن شروع به فعالیت الکتریکی می‌کند و این فعالیت از طریق یک سری سیم‌کشی‌ها و اعصاب به سایر حفرات قلب می‌رسد و سبب می‌شود قلب به صورت ریتمیک شروع به‌کار کند. بنابراین برای اینکه قلب جنین شروع به کار کند باید سیستم هدایتی قلب یعنی گره سینوسی، اعصاب هدایتی و یک گره دهلیزی بطنی کامل باشد. گره اخیر مانند یک مبدل عمل می‌کند و زمان عبور جریان‌های الکتریکی را تنظیم می‌کند و باعث انقباض و انبساط قلب و پمپاژ خون می‌شود.
- آیا آریتمی و دیس ریتمی یکی است؟
بله در حقیقت دیس ریتمی که به معنای اختلال در ریتم است صحیح است ولی آریتمی اشتباه مصطلحی است که حتی در کتاب‌های علمی نیز دیده می‌شود.
- ای‌سی‌جی با ای‌کی‌جی چه تفاوتی دارد؟
تفاوتی ندارد و هر دو الکترو کاردیو گرام هستند. الکتروکاردیوگرافی یعنی ثبت فعالیت الکتریکی قلب به وسیله الکترودهایی که روی پوست بدن نصب میشوند و باعث تشخیص اختلالات میشوند.
- هیجـانات چگـونه بـاعث شنیده‌شدن صدای قلب توسط خود شخص می‌شود؟
در اثر هیجانات از طریق مغز و سیستم اعصاب مرکزی، غده فوق‌کلیوی تحریک شده و باعث ترشح هورمون آدرنالین و نورآدرنالین می‌شود که وقتی از طریق خون به قلب می‌رسند به همراه اعصاب خودکار قلب باعث میشوند گره ضربان‌ساز تند‌تر از معمول کار کند که همین مسئله گاهی سبب می‌شود شما صدای قلبتان را بشنوید. باید توجه داشت هر زمانی که شما متوجه کار کردن قلبتان شوید یعنی قلب شما دچار تپش شده است که البته با رفع هیجان این مسئله به خودی خود حل می‌شود.
- فشار خون بر ضربان قلب چه تأثیری دارد؟
ضربان قلب و فشار خون برون‌ده قلب را تعیین می‌کنند و به همین دلیل در راستا و هماهنگ با هم کار می‌کنند. یعنی با افزایش فشارخون، ضربان قلب افزایش می‌یابد و وقتی قلب تند می‌زند فشار خون نیز بالا می‌رود. اگر غیر از این باشد باید آن را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد.
