توسعه فضاهای مجازی و الکترونیک به شدت بر حوزه کتاب و کتابخوانی اثر گذاشته است اما هنوز کتاب با همان شکل و شمایل قبلی برای گروه کثیری از شهروندان جذابیت دارد و همچنان مهم‌ترین روش جذب اطلاعات و دانش است. در ایران باوجود تلاش‌های متعدد از جمله برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در استان‌ها هنوز محور جنوب‌شرقی میدان انقلاب مکان نمایش و عرضه کتاب است. مدیریت محتوا، حمایت از چاپ و نشر و سامانه‌های توزیع و دسترسی به کتاب برای شهروندان هنوز یکی از موارد پرمناقشه است. از زمان برنامه سوم قرار بر این بود که جهت تحقق ارتقای بهره‌وری در امور فرهنگی، اجتماعی و خدماتی از یک طرف و جهت تحقق مدیریت یکپارچه فرهنگی با محوریت شهرداری‌ها، دولت بخش‌های عمده‌ای از تصدی‌ها را به مدیریت‌های محلی واگذار کند.
این موضوع در ماده 136قانون برنامه سوم و همچنین در بند ب ماده 137 قانون برنامه چهارم توسعه درج شد و جهت اجراشدن این رویکرد در شورای عالی اداری در تاریخ 1382/2/27 و جلسات بعدی آن مصوب شد 22وظیفه از پیکره دولت کنده و به مدیریت شهری واگذار شود. در صدر این واگذاری‌ها امور فرهنگی و اجتماعی وجود داشت و در حوزه کتابخانه‌ها و اداره آنها نیز مشخصا روتین شد که بایستی به شهرداری‌ها واگذار شوند. نکته دیگر آنکه در مصوبه مجلس شورای اسلامی سال‌ها قبل تکلیف شده بود که حداقل نیم‌درصد از درآمد شهرداری‌ها به منظور اداره امور کتابخانه‌ها تخصیص داده شود. بنابراین سال‌هاست که مقوله چاپ، نشر، توزیع و امور دیگر مرتبط با فعالیت کتاب و کتابخوانی با مقوله مدیریت شهری گره خورده است؛ به عبارت روشن مدیریت شهری در این خصوص تکالیف روشن و مشخصی دارد. اما به دلیل روحیه تمرکزگرایی در ساختار اجرایی متاسفانه مقوله مدیریت یکپارچه فرهنگی با محوریت مدیریت شهری هیچ‌گاه محقق نشده است. این در حالی است که مستند به اسناد بالادستی مدیریت شهری از جمله قانون اساسی «فصل هفتم که قانون برنامه سوم و چهارم» مصوبات شورای عالی اداری چشم‌انداز تهران، طرح جامع و در نهایت برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران، لازم است سازمان‌ها و نهادهای مختلف در برنامه و بودجه وحدت رویه و هماهنگی داشته باشند.
مقوله دیگر و مرتبط این است که مدیریت شهری تهران مستند به قوانین مصوبات ذکرشده چندسالی است در پی تحول ساختاری، جهت تحقق شهرداری به مثابه نهادی اجتماعی بوده است؛ خاستگاهی که به طور مشخص در برنامه‌ها و بودجه‌ها پیگیری شده است و لازمه تحقق کامل آن یاری رساندن دیگر ساختارهای دولتی مدیریت اجرایی است. نمایشگاه «یاد یار مهربان» و دیگر نمایشگاه‌های مشابه چون «عطر سیب» و... ضمن توجه به رویکرد «شهرداری به مثابه نهادی اجتماعی» در پی ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، اجرای اهداف و رویه‌های قانونی، تجهیز کتابخانه‌های مدارس و مراکز آموزشی و حوزه‌های علمیه و کتابخانه‌های عمومی و درنهایت ارائه آخرین دستاوردهای آموزشی و پرورشی است. نمایشگاه یادیارمهربان گام کوچکی در تحقق رویکرد فرهنگی، اجتماعی شهرداری تهران و شورای اسلامی شهر تهران است اما لازم است توجه شود که در این نمایشگاه و دیگر نمایشگاه‌های مشابه، روحیه آموزشی تکالیف شهروندی و آموزش فرهنگ شهروندی بایستی محوریت داشته باشد و این اقدامات در نهایت باید ضمن دستیابی به اهداف ذکرشده منجر به آموزش فرهنگ شهروندی شود.
* رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست‌شهری شورای اسلامی شهر تهران
