تهدید، واقعیت اجتناب‌ناپذیر کشورهایی است که نسبت به سیاست خارجی آمریکا و محافظه‌کاری منطقه‌ای رویکرد انتقادی دارند. چنین کشورهای عموماً در معرض شکل‌های مختلفی از تهدید سیاسی، امنیتی و راهبردی قرار می‌گیرند. روسیه در اوایل سال 2011 هیچگاه احساس نمی‌کرد که دوران ماه‌عسل زمامداران آن کشور با آمریکا به‌زودی پایان یابد. هیلاری کلینتون در سال 2009 هدیه زرد رنگ رئیس‌جمهور اوباما را به سرگئی لاوروف تقدیم کرد.
چنین نشانه‌هایی از بازسازی روابط را آمریکایی‌ها در سال 2009 در ارتباط با ایران به آزمون گذاشتند. در شرایط بحران و تهدید، قربانی کردن کشورهایی همانند ایران نمی‌تواند مطلوبیت‌های راهبردی برای روسیه ایجاد کند. روسیه صرفاً در شرایطی قادر خواهد بود تا نسبت به منافع و مطلوبیت‌های راهبردی خود اطمینان حاصل نماید که چنین فرایندی را از طریق ائتلاف‌های نسبتاً پایدار پیگیری نماید.
همکاری با ایران بخشی از ضرورت منافع راهبردی برای بازیگرانی است که تلاش دارند تا در زمره قدرت‌های بزرگ ایفای نقش کنند. بازی با کارت ایران برای تمامی کشورها سودمند خواهد بود، مشروط بر آنکه هزینه‌های استفاده از کارت مورد توجه قرار گیرد. روسیه از ژانویه 2009 تا اکتبر 2011 نسبت به واقعیت‌های تهدید آمریکا برای منافع راهبردی آن کشور وقوف چندانی نداشت. به همین دلیل در مذاکره با مقامات آمریکایی بخش قابل توجهی از پیشنهادهای آنان در مقابله با ایران را مورد پذیرش قرار می‌داد.
دوگانگی در سیاست خارجی روسیه، صرفاً منجر به ایجاد مازاد راهبردی برای آمریکا شد. امروز روسیه به این جمع بندی رسیده است که تهدیدات سیاسی در حال ظهوری علیه منافع و امنیت آن کشور درحال شکل‌گیری است. انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه در مارس 2012 را می‌توان نقطه تشدیدیابنده تضادهای دو کشور دانست. آمریکا ترجیح می‌دهد حکومتی در روسیه به قدرت برسد که خاطرات دوران یلتسین - کوزیروف اعاده شود. در این دوران فرایند غرب‌گرایی در روسیه گسترش یافته بود، فرایندی که آثار خود را در حوزه اجتماعی و اقتصادی روسیه نیز به جا می‌گذاشت.
هرگاه اقتدار دولت مرکزی در کشورهایی همانند روسیه و ایران کاهش یابد نیروهای گریز از مرکز از جایگاه مؤثر و مطلوب تری برخوردار خواهند شد. در چنین شرایطی روسیه می‌تواند بار دیگر همانند دهه 1990 در وضعیت آشوب، درهم ریختگی و اقتدارگریزی قرار گیرد، فرایندی که امنیت ملی هر کشوری را تهدید کرده و با مخاطره روبه‌رو خواهد ساخت.
در شرایطی که تهدیدات امنیتی آمریکا فراروی کشورهایی همانند ایران و روسیه قرار گرفته، طبیعی است که دو کشور نیاز بیشتری به موازنه تهدید داشته باشند. موازنه تهدید، ضرورت اجتناب ناپذیر سیاست خارجی ایران در شرایط تهدیدات امنیتی آمریکا محسوب می‌شود. سفر دکتر حسین امیرعبداللهیان، معاون وزیر امور خارجه به مسکو را می‌توان دومین گام در پیگیری رایزنی موضوعی ایران با روسیه دانست.
دیپلماسی ایران در راستای برجسته‌سازی تهدیدات مشترک سیاست منطقه‌ای آمریکا برای ایران و روسیه محسوب می‌شود. برای مقابله با تهدید، ائتلاف تاکتیکی اجتناب ناپذیر است. اگرچه روسیه هیچگاه از سیاست ائتلاف راهبردی با ایران حمایت نکرده اما در شرایطی که موضوعات جدید امنیتی فراروی سیاست خارجی روسیه و آمریکا قرار گرفته، همکاری راهبردی با ایران ضرورتی اجتناب ناپذیر خواهد بود.
* استاد دانشگاه تهران
