دکتر غلامعلی حداد عادل در هفتمین جلسه از سلسله سخنرانی‌های فرهنگ ایران که 6 دی 1390 در تالار حنانه دانشکده مطالعات جهان برگزار شد، کتاب را مهم ترین شاخص یک تمدن توصیف کرد.
دکتر حداد عادل با توصیف کتاب به عنوان مهم ترین شاخص یک تمدن گفت: از جوهر و عصاره وجود انسان در طول تاریخ کتاب به یادگار مانده است؛ چیزی که هم مولود فرهنگ و هم مولد آن و هم مهم ترین مجرای انتقال فرهنگ است و تمدن، دین و زندگی یک مردم در طول تاریخ در آن انعکاس می یابد.
وی افزود: گرچه آگاهی از دوران قبل از اسلام کتاب در ایران اندک است اما نشانه هایی وجود دارد که دلالت بر علاقه دیرین ایرانیان به کتاب و دانش را نشان می دهد. مثلا ابن ندیم در اثر مشهور خود «الفهرست» از وجود کتاب در ایران قبل از اسلام خبر می دهد؛ یا پیدا شدن حدود 3000 لوح گلی در تخت جمشید، وجود دانشگاه جندی شاپور و اهتمام فردی چون برزویه طبیب به آوردن کلیله و دمنه به ایران و سپس ترجمه آن نمونه هایی از این دست است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی‌در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت کتاب در ایران بعد از اسلام اشاره کرد و اظهار داشت: با ظهور و ورود اسلام به ایران افق گسترده و تازه ای برای ایرانیان گشوده شد و آن رابطه خوب اسلام با کتاب بود به گونه ای که باید این دو را همزاد دانست زیرا اولین سخن وحی به پیامبر اسلام (ص) «اقرأ» به معنای «بخوان» بوده است یا در سوره بقره صحبت از «ذَلِکَ الْکِتَابُ» شده و معجزه این دین کتاب است.
دکتر حداد عادل سپس به مصداق هایی از ارزش کتاب در ایران پرداخت و خاطرنشان کرد: اگر تاریخ را بررسی کنیم در بسیاری از شهرهای بزرگ اسلامی کتابخانه های مهمی وجود داشته است که از این میان می توان به ری، توس، تبریز، اصفهان، شیراز، کرمان و سایر شهرها اشاره کرد.
وی روستاها، بقاع متبرکه، مقبره امامزاده ها، مساجد را از جمله مکان های دارای کتابخانه برشمرد و اضافه کرد: کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از نمونه های کهن و بارز است که بیش از 1200 سال قدمت دارد و در اسناد موجود در آن بسیاری از دقایق تاریخی ایران را می توان مشاهده و مطالعه کرد.
این استاد دانشگاه یکی از نقاط قوت فرهنگ کتاب ایران را نسخه های خطی موجود در سراسر دنیا توصیف و تاکید کرد: گذشته ما در جهان اسلام یک فصل دلپذیر و افتخارآمیز دارد که تاریخ و تعداد نسخه های خطی است که قدیمی ترین نسخه خطی تاریخ دار ما متعلق به یک هزار سال پیش و کتابی علمی به زبان فارسی در کتابخانه شهر وین در کشور اتریش است.
وی با اشاره به فراوانی نسخه های خطی و نیز تنوع موضوعی کتاب ایرانی در سراسر دنیا خاطر نشان کرد: هم اکنون بیش از یک میلیون نسخه خطی از آثار ایرانی در سراسر دنیا وجود دارد که چند ده برابر آنها در طول تاریخ و در اثر حمله مهاجمان از میان رفته است.
دکتر حداد عادل در پایان با برشمردن انواع کتاب در ایران یکی از ویژگی های فرهنگ اقتصادی کتاب را مشاغل مرتبط با آن بیان کرد و گفت: اصنافی چون صحافان، وراقان، تذهیب گران، مصوران، کاتبان و ... در کنار کتاب کسب معاش کرده، زندگی خود را با این کارها تامین می کردند.
