فرم شهر ماهیتی ترکیبی و سه بعدی دارد که نه تنها در سطح، بلکه در حجم نیز تجسم می‌یابد. کوچکترین اجزا و عناصر این ترکیب در چارچوب عناصر مصنوع انسان، ساختمان ها، شبکه راه ها، فضاهای باز و تاسیسات شهری هستند.
طرح موضوع شکل یا فرم شهری پایدار، عمدتا مربوط به دهه 1990 و زمان برگزاری کنفرانس ریو در برزیل در سال 1992 است که به تدوین و تصویب قطعنامه زمین انجامید.
هدف شهرهای پایدار فراهم کردن خدمات موثر تر و کارامدتر، رفاه و سلامت عمومی بیشتر است.
برخی از مشخصات شهرهای پایدار:
- سازمانی کارامد دارند
- به مردمی با دید وسیع نیاز دارند
- پاسخ گوی نیاز های مردم هستند
- بخشی از یک متن پایدار وسیع تر هستند
- جایگزین هایی را با اینده نگری بیشتری ارائه می دهند
- نیاز به شهروندی فعال و اداره و حکومت خوب دارند
- ظرفیت تشخیص مشکلات و تولید راه حل‌های واقعی دارند
- به صحبت کودکان، سالمندان و اقلیت‌ها گوش می‌دهند
- خودشان را بازیافت و احیا می کنند
- مکان های لذت بخش وشادی اوری برای زندگی هستند
- بر اساس احساس مالکیت و مسئولیت شهروندان بنا نهاده شده‌اند
شهرهایی چون رم، بارسلون، پاریس، آمستردام، لندن و... که بیشترین سرزندگی و روحیه فعالیت شهری و تعاملات اجتماعی و جذب توریست را دارند و در عین حال کمترین مصرف سوخت‌های فسیلی برای مصارف وسایط نقلیه موتوری و حمل و نقل را دارا هستند، از نمونه شهرهای فشرده‌اند.
شهرهای حومه گسترده آمریکا و استرالیا از جمله شهرهای گسترده هستند زیرا که در این کشورها زمین و استفاده از آن با محدودیتی روبه رو نیست.
اما وقتی از شهرهای سبز، پایدار یا پیشرو صحبت می‌شود، معمولاً همه نگاه‌ها به پورتلند، آمستردام یا سان فرانسیسکو یا شهرهایی که به فناوری اطلاعات اهمیت زیادی می‌دهند مانند ابوظبی دوخته می‌شود.
در حالی که امروزه همه شهرها توجه به محیط زیست را برای بهبود وضعیت اقتصادی یا حتی توریسم شهرهای خود سرلوحه کارهای خود قرار داده اند، اما بعضی از آنها از بقیه جلوترند.
امروزه شهرداران سعی می‌کنند در موضوعات مربوط به مبحث پایداری از یکدیگر پیشی بگیرند. در سراسر جهان شهرهای زیادی هستند که توسط دولت‌های محلی مسئولیت پذیر اداره می‌شوند. این دولت‌ها به چیزهایی مانند فضای سبز یا دوچرخه سواری و حتی سیستم‌های حمل و نقل دوستدار محیط زیست توجه می‌کنند.
در ادامه برای تکمیل مطلب فوق، به چند شهر جدیدی که می‌توان مدیریت آینده نگرانه و توجه فعالان اجتماعی آنها را به موضوع پایداری مشاهده کرد، اشاره شده است:
آدلاید - استرالیا
سال 2011 با سیلاب‌ها و خشکسالی‌هایش سال سختی برای استرالیا بود. اما آدلاید توانست در این سال تبدیل به بستر ساختمان‌سازی سبز و انرژی پاک شود.
این شهر نزدیک به 30 سال است که برنامه‌ای برای بهبود کیفیت شهروندانش دارد. آدلاید می‌خواهد با برگزاری کنفرانس دوچرخه‌سواری نشان دهد که به حمل و نقل پاک توجه خاصی دارد.
همچنین آنها استراتژی طراحی یکپارچه خود را از ماه ژوئن سال جاری بهره برداری خواهند کرد.
بلگراد - صربستان
پایتخت صربستان معروف به برخورداری از پرنشاط‌‌ترین زندگی‌های شبانه در میان شهرهای اروپا است، اما در حالی که این کشور برای یکپارچه شدن با اتحادیه اروپا تلاش می‌کند فعالان اجتماعی این شهر به دنبال تلاش برای پیدا کردن روش‌هایی برای کنترل زباله ها و ملزم کردن دولت به پیگیری روش‌های کشاورزی پایدار هستند.
همچنین آنها تلاش می‌کنند تا وضع ساختمان‌های این شهر را که اکثر آنها پیش از سال 1980 بنا شده‌اند را ساماندهی کنند.
برازیلیا - برزیل
در حالی که برزیل تلاش می‌کند تا به جایگاه ششمین قدرت اقتصادی دنیا دست پیدا کند، برازیلیا با آن ساختمان‌های ناهمگون و بلند مرتبه‌اش در حال تبدیل شدن به جایی بهتر برای زندگی است.
دیگر شهروندان مجبور نیستند آخر هفته‌ها از ازدحام و شلوغی به ریودژانیرو پناه ببرند و این شهر با وجود سازمان‌هایی مانند (URBENVIRON) و پروژه‌های کوچک و بزرگ در سراسر شهر که ساختمان‌سازی سبز را الگوی فعالیت خود قرار داده‌اند، به یک شهر پیشرو تبدیل شده است.
ناپل - ایتالیا
در حالی که رم پایتخت کشور ایتالیا در سال 2011 در آتش سیاست می‌سوخت، ناپل با بحران زباله‌ها مواجه شده بود.
فعالان اجتماعی این شهر ابزارهای رسانه‌ای جدید و سیستم‌های هماهنگی اجتماعی قدیمی را برای پاکسازی شهرهای خود توسط شهروندان و اشتغال‌زایی به کار گرفتند.
اجتماعات عظیم شهروندان داوطلب برای کمک به پاکسازی شهر و ایجاد گروه‌هایی کوچک اما تاثیرگذار که می‌خواهند آبروی شهر را بازگردانند، مثال زدنی است.
به پاس موفقیت این تلاش‌ها آنها سال 2012 میزبان چندین برنامه بزرگ بین‌المللی مانند نشست شهروندی سازمان ملل هستند.
آکرا - غنا
آکرا پایتخت غنا مانند دیگر همتایان آفریقایی‌اش به دنبال ایجاد توازن در رشد اقتصادی و توسعه پایدار است، اکرا سال 2011 توانست جذاب‌ترین شهر فعال در زمینه پایداری در میان شهرهای آفریقایی باشد.
این شهر با بکار گرفتن فناوری‌های نوین ارتباطی و اجرای راهکارهای جدید اقتصادی حالا در قله مراکز اقتصادی آفریقا به عنوان شهری سبز است.
اکرا این موفقیت خود را با کمک سازمان‌های مردم نهاد محلی و دفاتر منطقه ای وابسته به سازمان‌های بین‌المللی و شرکت‌های بزرگ مخابراتی کسب کرده است که توانستند بهترین مسئولیت پذیری را در بین جامعه مردمی این شهر ایجاد کنند.
