عمارت کلاه‌فرنگی در پارکی به نام باغ محتشم رشت با مساحت 15هزار و 700مترمربع که حدود 1800اصله درخت در آن موجود است، بنا شده و در کنار رودخانه گوهررود که از داخل پارک عبور می‌کند قرار دارد.
نحوه خیابان‌بندی و رعایت فواصل درختان و دقت در محوطه‌سازی و بهره‌گیری از روش‌های علمی در احداث این پارک موجب شده تا این مکان به یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین پارک‌های ایران از زمان احداث آن یعنی اواخر قرن13 تاکنون تبدیل شود. پژوهشگران، بانی این باغ و عمارت را محمد صادق‌خان اکبر محتشم‌الملک، ملقب به سردار معتمد از مالکان و حکمرانان قدیمی گیلان در زمان مشروطیت (1327هـ.ق) می‌دانند.
عمارت کلاه فرنگی بنایی دوطبقه است که شکل ظاهری آن به‌صورت 8ضلعی بوده که از یک‌سمت بنای مربعی هم به آن متصل شده است. روی این دو طبقه نیز اتاقکی چوبی قرار گرفته و یک‌نیم طبقه دیگر را تشکیل می‌دهد. نام این عمارت هم به‌خاطر شباهت طبقه بالایی آن به کلاه سیلندری (فرنگی) انتخاب شده است. هر طبقه در دور تا دور عمارت دارای بالکن بوده و 68 ستون در طبقه‌های اول و دوم بار سقف بنا را به زمین منتقل می‌کند. مساحت بنا در طبقه‌های اول و دوم 162مترمربع، در قسمت کلاه‌فرنگی 25مترمربع و زیر اتاقک فوقانی 13مترمربع است. طبقات اول و دوم هر یک دارای 2اتاق است. این اتاق‌ها هر یک به وسیله پنجره‌هایی نورگیری داخلی و تهویه مناسب هوا را در فصل گرم سال ممکن می‌سازد.
پارک و بنای کلاه فرنگی در گذشته نه‌چندان دور در یکی از محلات کم‌تردد و ساکت رشت قرار داشت و محلی برای سکونت تابستانی حکمرانان و فرمانداران بود ولی توسعه شهر و افزایش جمعیت از یک‌سو و احداث بناهای گوناگونی مانند شهر بازی کودکان در جوار آن از سوی دیگر سبب شده تا آرامش و سکوت از این مکان رخت بربندد. مصالح به کار رفته در این بنا آجر، چوب و گچ است و از سفال‌های خمره‌ای قرمز رنگ نیز برای پوشش بام استفاده شده است. عمارت کلاه‌فرنگی مدت‌ها محل سکونت حاکمان و فرمانداران شهر رشت بوده و بارها به دست تعمیر و مرمت سپرده شده است. این در حالی است که بی‌توجهی به این عمارت باارزش در سال‌های اخیر، این دل‌نگرانی را به وجود آورده که هر آن یکی از طبقاتش فرو بریزد و یکی از بناهای تاریخی استان گیلان که می‌تواند محلی برای جذب گردشگر باشد، به‌راحتی از بین برود.
واگذاری عمارت به میراث فرهنگی
در سال1374 این عمارت به مدیریت میراث فرهنگی استان گیلان واگذار شد تا در حفظ و نگهداری آن تلاش بیشتری صورت بگیرد اما به‌طور حتم زمانی که به این عمارت سر بزنید از وضعیت آن متأسف خواهید شد. وقتی که از نزدیک این عمارت را ببینید و به‌ویژه اگر به پشت ساختمان آن بروید عده‌ای کارتن‌خواب را مشاهده می‌کنید که این مکان را به مسافرخانه صحرایی تبدیل کرده‌اند و شبانه روز در پشت دیوار ساختمان به استراحت می‌پردازند. دیوار این ساختمان هم‌اکنون به‌خاطر آتش‌افروزی بی‌خانمان‌ها در طول فصل سرما سیاه و سوخته و ایوان جلوی عمارت نیز تخریب شده است. این در حالی است که نگهبانی برای حراست از این باغ وجود ندارد که تذکری به این افراد بدهد.
میراث فرهنگی استان تا چه حد به فکر این باغ و بنا بوده است؟ تا چه حد در جذب گردشگر یا توریست کوشیده است؟ آیا حق این اثر تاریخی و گرانبها این نیست که به مانند بقیه آثار تاریخی دارای شناسنامه‌ای باشد تا گردشگران عزیز از ویژگی‌های این بنا اطلاع کامل کسب کنند؟ ولی با این حال هنوز هم دیر نشده و میراث فرهنگی استان گیلان می‌تواند با یک اقدام اساسی جلوی تخریب این بنای گرانبها را هر چه زودتر بگیرد و اطراف این عمارت را خلوت کند تا از این وضع زشت خارج شود.
