باغ گیاه‌شناسی نوشهر که در فهرست آثار ملی کشور هم به ثبت رسیده، در سال1335 در عرصه‌ای به وسعت 35هکتار تأسیس شد. این باغ در حال حاضر 800 گونه از انواع گونه‌های گیاهی داخلی و خارجی را در خود جای داده است.
این‌گونه‌ها که بسیاری از آنها جزو گونه‌های گیاهی نادر جهان محسوب می‌شوند طی 55 سال با تغییرات شرایط محیطی سازگار شده و به بذر نشسته‌اند و اکنون به گنجینه‌ای بی‌جایگزین تبدیل شده‌اند، به‌طوری که از یکسو، پشتوانه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کشور و از سوی دیگر پشتوانه تولید نهال و احیای گونه‌های در حال انقراض محسوب می‌شوند. همچنین این باغ 6گونه گیاهی جدید را به جامعه جهانی گیاه‌شناسی معرفی کرده است. علاوه براین، 20 هزار گونه گیاهی خشک شده در این مرکز تحقیقاتی نگهداری می‌شود. این قابلیت‌ها که حاصل نیم‌قرن خون دل خوردن محققان برجسته کشور است باغ نوشهر را به مرکز تحقیقات گیاه‌شناسی با شهرت جهانی تبدیل کرده است.
ماجرا چیست؟
همه ماجرا این است که اداره کل بنادر و دریانوردی مازندران می‌خواهد جاده‌ای برای دسترسی بندر نوشهر به کمربندی شهر احداث کند. این اداره کل برای آنکه هزینه‌ای برای تملک اراضی غیردولتی پرداخت نکند بی‌توجه به همه معیارهای زیست محیطی گزینه عبور جاده از باغ گیاه‌شناسی را انتخاب کرده است.
پیشینه طرح
طرح عبور راه دسترسی کمربندی نوشهر از میان باغ گیاه‌شناسی نوشهر، نخستین بار در سال1382 از سوی اداره کل بنادر و دریانوردی مازندران مطرح شد اما وزارت جهاد کشاورزی و سایر نهادهای مرتبط از همان آغاز با این طرح به‌شدت مخالفت کردند. با وجود این، مسئولان بنادر و دریانوردی استان مازندران ساعت 7:30 روز شنبه، هشتم آبان ماه سال گذشته بدون اخذ مجوز از مبادی ذی‌صلاح با بیل مکانیکی و لودر وارد باغ شده و از 2جهت شمال و جنوب‌شرق، دیوار این باغ را خراب کردند. طی این اقدام، درختان باارزش ریشه‌کن و بخشی از پوشش گیاهی و خاک تخریب شد اما کارکنان دلسوز و اعضای هیأت علمی باغ در مقابل مهاجمان ایستادند و در پی آن با حکم دادستان، عملیات تخریب متوقف شد. با این همه، مسئولان اداره کل بنادر و دریانوردی طی 15ماه گذشته با پافشاری بر خواسته خود، کار را به کمیسیون زیربنایی دولت کشاندند تا شاید از این طریق بتوانند خواسته خود را عملی کنند. اکنون کارگروهی که از سوی کمیسیون زیربنایی دولت تعیین شده، قرار است امروز با حضور در باغ گیاه‌شناسی نوشهر در این باره تصمیم‌گیری کند.
اداره کل بنادر و دریانوردی در‌حالی بر تخریب باغ گیاه‌شناسی نوشهر اصرار می‌کند که می‌توانست در مکانیابی بندر شهرستان نوشهر و توسعه آن به‌گونه‌ای عمل کند که نیازی به تخریب باغ گیاه‌شناسی نباشد، کما اینکه کارشناسان توصیه کرده بودند مسئولان بنادر و دریانوردی با استفاده از سیستم ریلی و ایجاد بارانداز در جنوب کمربندی نوشهر، عملیات مرتبط با حمل کالا به بندر و از بندر به نقاط دیگر را همانجا ساماندهی کنند یا برای دسترسی به جاده کمربندی با تعریض خیابان‌های موجود به‌ویژه خیابان‌های دو طرف باغ گیاه‌شناسی مسیر مورد نظر را ایجاد کنند. اما اداره کل بنادر و دریانوردی بی‌توجه به گزینه‌های متعدد، گزینه‌ای را انتخاب کرد که به قیمت تخریب باغ گیاه‌شناسی تمام می‌شود. نکته در خور تأمل اینکه علاوه بر وزارت جهاد‌کشاورزی و نهادهای زیرمجموعه آن، وزارت راه و شهرسازی و سازمان حفاظت محیط‌زیست هم با تخریب باغ گیاه‌شناسی قاطعانه مخالفت کرده‌اند.
حرف آخر
طی 15ماه گذشته، شمار قابل‌توجهی از نخبگان، استادان و صاحب‌نظران منابع طبیعی، محیط‌زیست و کشاورزی کشور با صدور بیانیه‌های متعدد نسبت به تخریب این باغ ارزشمند هشدار داده و بر حفظ وصیانت آن تأکید کرده‌اند اما این تقاضاهای مشفقانه که جز مصالح کشور هدف دیگری را دنبال نمی‌کند مورد توجه واقع نشد. با این حال، با وجود همه این بی‌مهری‌ها انتظار می‌رود کسانی که سرنوشت این باغ در دست آنهاست امروز به درخواست جامعه دانشگاهی و نخبگان منابع طبیعی و محیط‌زیست پاسخ مثبت دهند و مانع تخریب باغ گیاه‌شناسی نوشهر شوند. آنچه مسلم است نام مدافعان این باغ در کنار نام تخریب‌کنندگان آن در تاریخ منابع طبیعی به یادگار می‌ماند.
