رامین طهماسبی:
فرمانده سابق نیروی انتظامی و شهردار حال حاضر تهران در 22 سالگی به فرماندهی لشکر 5 نصر خراسان برگزیده شد و در عملیات‌های مختلف دفاع مقدس نقش‌آفرینی کرد.وی در سال 1373 فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا شد و در سال ۱۳۷۶ به فرماندهی نیروی هوایی سپاه پاسداران منصوب شد.
قالیباف در طول مدت خدمت در نیروی هوایی سپاه، با شهید حسن‌تهرانی‌مقدم به عنوان فرمانده موشکی این نیرو همکاری می‌کرد. قالیباف در بخشی از این گفت‌وگو در خصوص اقدامات شهید مقدم در نیروی هوایی سپاه معتقد است که قدرت بازدارندگی امروز کشورمان مرهون اقدامات حسن تهرانی‌مقدم است. مشروح گفت‌وگوی ما با دکتر محمدباقر قالیباف را در ادامه می‌خوانید.
- آشنایی جنابعالی و شهید تهرانی‌مقدم به چه زمانی برمی‌گردد؟
یکی از ویژگی‌های دوران دفاع مقدس این بود که بچه‌های معنوی امام خمینی(ره) با آغاز جنگ هر کدام، از نقاط مختلف و سنین مختلف به جبهه آمدند و میدان دفاع مقدس زمینه‌ای شد تا این بچه‌ها که نگاه‌های واحدی داشتند، در آن مکان یکدیگر را پیدا کنند و بشناسند. آشنایی من با شهید مقدم هم مربوط به این دوران است.
روزهای اول که یکدیگر را می‌دیدیم، همدیگر را نمی‌شناختیم. این موضوع به روزهای اولیه جنگ تحمیلی در آبادان بازمی‌گردد. آشنایی من با شهید مقدم، به عملیات ثامن‌الائمه و شکل‌گیری توپخانه بازمی‌گردد. آخرین همکاری تشکیلاتی من با حسن تهرانی‌مقدم زمانی بود که با هم در نیروی هوایی سپاه همکار بودیم.
شاید آخرین مکالمه تلفنی من و حسن 34 روز قبل از شهادتش در خصوص قولی بود که من و او در خصوص پروژه تحقیقاتی‌اش به یکدیگر داده بودیم و او در تماس با من گفت «الان وقت بازدید از پروژه است» اما متاسفانه به دلیل شهادتش فرصت ملاقات دوباره با یکدیگر را پیدا نکردیم.
- از دوره تاسیس توپخانه سپاه خاطره مشخصی دارید؟ بعد از اینکه شنیدید یک جوان بیست ساله فرمانده توپخانه سپاه شده برای شما وحشتناک نبود؟
اینکه یک جوان بیست ساله فرمانده توپخانه سپاه شود به هیچ‌وجه وحشتناک نیست منتها در شرایط امروز به دلیل فرهنگی که حاکم است، ممکن است از دیدگاه برخی این موضوع وحشتناک باشد. وقتی فضای آن روز را مرور می‌کنم، احساس می‌کنم که حق در حضور شهید مقدم بوده.
اگر به دوران جنگ به دقت بنگریم می‌بینیم که حسن مقدم در طراحی آتش برای عملیات‌های مختلف نسبت به افرادی که حتی دو برابر او سن داشتند بسیار بهتر عمل می‌کرد چراکه او از کارش حس می‌گرفت و معنی برکت را می‌فهمید و در مدار سنت‌های الهی حرکت می‌کرد لذا خیلی طبیعی بود که حسن مقدم بتواند یک توپخانه را مدیریت کند. عملکرد این شهید در این سال‌ها نشان داد هیچگاه اقدامات او موقتی نبوده و همواره یک اثر دائمی داشته است.
حسن تهرانی‌مقدم توانست شهدای بزرگی مانند کریمی، شفیع‌زاده و یزدانی را در توپخانه سپاه تربیت کند و توپخانه بزرگی را شکل دهد که امروز همه کشور مدیون آن است؛ لذا به همین دلیل است که معتقدم یک فرد بیست ساله توانست این اقدامات را بسیار بابرکت انجام دهد.
- آیا خاطره مشخصی از عملکرد توپخانه سپاه در عملیات‌های مختلف دفاع مقدس دارید؟
بله. وقتی می‌خواستیم عملیاتی انجام دهیم دنبال این بودیم که آتش دشمن را مهار کنیم اما به دلیل امکانات فراوان دشمن می‌دیدیم قادر به مهار آن نیستیم بنابراین حداقل توقع ما این بود که در ۱۲ روز اولی که به شدت درگیر جنگ هستیم، در عملیات‌ها و آفند‌هایمان، آتش توپخانه از ما حمایت جدی داشته باشد و انصافا نیز هر وقت آتش توپخانه شهید مقدم به میدان می‌آمد و ابتکار عمل را به دست می‌گرفت، از او مطمئن بودیم و خیالمان راحت بود.
در عملیات‌های کربلای پنج و والفجر هشت به ویژه والفجر هشت شرایط تاکتیکی به گونه‌ای بود که وقتی دشمن می‌خواست از بصره به سمت خطوط ما در فاو بیاید مسیری در حدود ۴۵ کیلومتر بود. این مسیر عمق کمی داشت. یکی از طراحی‌های خوب حسن مقدم این بود که توپخانه را از منطقه خرمشهر تا فاو سازماندهی کرده بود و به نوعی عقبه دشمن را قبل از اینکه به ما برسد منهدم می‌کرد.
این طراحی شهید مقدم موجب می‌شد وقتی عراقی‌ها به ما می‌رسیدند باید به ناچار از زیر توپخانه حسن مقدم عبور می‌کردند و این توپخانه به شدت آنها را آسیب‌پذیر کرده بود. البته باید این نکته را متذکر شوم که نوع جغرافیای آن منطقه نیز فرصت خوبی برای شهید مقدم فراهم کرده بود. معتقدم اگر آتش توپخانه خوب حسن تهرانی‌مقدم در عملیات‌های کربلای پنج و والفجر هشت نبود، مطمئن نبودم که بتوانیم خطوط خودی را در مقابل پاتک‌های عراق حفظ کنیم.
- اگر امکان دارد کمی از نقش شهید تهرانی‌مقدم در پیشرفت صنایع موشکی بگویید.
امروزه تجربه بشریت و همه جهانیان ثابت کرده که علوم نظامی، از پیچیده‌ترین علوم است. از سوی دیگر اجرای آن نیازمند مدیریت بحران است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شهید تهرانی‌مقدم این بود که به مدیریت نظامی اشراف کامل داشت و از امکانات و تجهیزات نظامی به بهترین شکل استفاده می‌کرد.
یعنی در عین اینکه به مدیریت بحران آشنایی داشت، با پشتیبانی آتش عملیات‌ها نیازهای رزمندگان دفاع مقدس را تامین می‌کرد. نکته‌ای که باید متذکر شوم این است که آتش پشتیبانی مهم‌ترین عامل حمایت از نیروهای پیاده در دفاع مقدس بود و حسن مقدم برای اولین بار علم این کار را به سپاه آورد و گروه‌های پشتیبانی آتش را سازماندهی کرد.
- پویایی و روحیه جهادی شهید مقدم در زمینه تحقیقات موشکی تاکنون از زبان بسیاری از دوستان و همکاران ایشان مطرح شده. آیا خاطره‌ای در این زمینه از ایشان دارید؟
روحیه ایمان توأم با شهادت در شهید تهرانی‌مقدم موجب شد که ایشان آرمان‌های دفاع مقدس را در دوران بعد از جنگ پیگیری کنند و ذره‌ای از آنها عقب‌نشینی نکنند. امروز صنعت هوافضای کشورمدیون پایه‌گذاری‌های اولیه حسن تهرانی‌مقدم است. یعنی از همان سال‌های ۶۲ و ۶۳ که بحث‌های موشکی در سپاه شکل گرفت، این مسیر همچنان با مدیریت شهید مقدم ادامه پیدا کرد و با همان روحیه ایمان و شهادت، این صنعت را در سپاه توسعه داد.
- بعد از شهادت شهید تهرانی‌مقدم از قول مقام معظم رهبری جمله‌ای به این مضمون مطرح شد که: «این شهید هر قولی به ما داد، به آن عمل کرد». خاطره یا اطلاع خاصی از این سخن معظم له دارید؟
بنده، شهید تهرانی‌مقدم و سه تن دیگر در جلسه‌ای شرکت کرده بودیم و قرار بود در خصوص پروژه‌ای که در دست داشتیم با مقام معظم رهبری دیدار کنیم. همواره فکر می‌کردیم این پروژه طی ۱۰ سال به مرحله بهره‌برداری برسد اما به سرعت و طی یک سال به نتیجه رسید. روزی که آقا تشریف آوردند و کار را دیدند، با دست بر دوش شهید تهرانی‌مقدم زدند و فرمودند «حسن مقدم به هر قول و وعده‌ای که به ما داده، وفا کرده و ندیده‌ام وعده‌ای بدهد و به آن عمل نکند». همانجا پیشانی شهید تهرانی‌مقدم را بوسیدند. باید در همین جا نکته‌ای را متذکر شوم.
حاج حسن به معنای واقعی کلمه فرزند تربیت شده فرهنگ امام خمینی(ره) و دفاع مقدس بود؛ یعنی ولایتمداری او زبانزد بود و در مقابل رهبری چیزی برای خودش قائل نبود. همواره در رعایت بیت‌المال و رفتار با زیردستانش نمونه بود و با آنها همان‌طور رفتار می‌کرد که با بهترین و صمیمی‌ترین دوستانش رفتار می‌کرد.
- مهم‌ترین ویژگی حسن تهرانی‌مقدم در عرصه مدیریتی چه بود؟
حسن به هیچ وجه به تشکیلات و بوروکراسی‌های پیچیده اعتقاد نداشت. با همه خوبی‌هایی که داشت، در خیلی از اوقات مورد بی‌مهری واقع می‌شد. شاید اگر پای درددل حسن می‌نشستید، می‌گفت که «این تشکیلات چند بار منحل شد و دوباره راه افتاد». این ریشه در همان روحیه و فرهنگ جهادی او داشت. حتی گاهی یک اتاق برای نشستن هم نداشت ولی کانکسی پیدا می‌کرد و کار را دوباره شروع می‌کرد.
شاید چندین کار مهم در عرصه هوافضا به همین نحو شکل گرفت. فکر می‌کنم حاج حسن مدیریت بر قلب‌ها را بر مدیریت بر ساختار و سیستم‌هایی که امروز گرفتارش هستیم بیشتر ترجیح می‌داد. البته نمی‌خواهم بگویم که او آدمی غیرسیستمی بود چراکه یک فرد غیرسیستمی هرگز نمی‌تواند در عرصه مهمی مانند هوافضا موفق باشد.
هیچگاه خستگی به این شهید راه پیدا نمی‌کرد. من در همان روزهای ابتدایی شهادت حسن هم عنوان کردم که دشمنان، او را بهتر از مردم ما می‌شناختند چراکه آثار او را دیده و ضربه‌های زیادی از او خورده بودند. منافقین و استکبار جهانی سیلی‌های فراوانی از حسن مقدم خورده بودند.
- از تاثیرات شهید حسن تهرانی‌مقدم در جنگ‌های ۳۳ روزه و ۲۲ روزه لبنان و غزه و پیروزی مقاومت بگویید.
وقتی در خبر‌ها از نبرد حزب‌الله لبنان و جنبش حماس با رژیم صهیونیستی می‌شنویم باید بدانیم که این دولت لبنان نبود که با رژیم صهیونیستی جنگید بلکه مقاومت و شیعیان این کشور بودند که با آنها جنگیدند. چراکه جنوب لبنان محل اصلی زندگی شیعیان این کشور است. باید این سوال را پرسید که چقدر این دو جنگ تن‌به‌تن بود. پاسخ این است که بسیار محدود بود. البته در حوزه نبطیه جنگ تا مرحله تن‌به‌تن و نبرد با تانک‌ها پیش رفته بود که در همانجا هم نیروهای حزب‌الله پیروز شدند ولی در بخش عمده جنگ‌ها، آتش دوطرف بود که به هم می‌تاخت.
به هر حال تربیت چنین بچه‌ها و چنین آتشی، از جمله ثمرات انقلاب اسلامی و امام(ره) است. به طور قطع حسن تهرانی‌مقدم توانست این قابلیت را ایجاد کند که رژیم صهیونیستی در لبنان و فلسطین زمینگیر شود. پیروزی نیروهای مقاومت در این دو جنگ نشان داد که فرهنگ انقلاب اسلامی با فرهنگ لیبرالیسم و ناسیونالیسم عربی متفاوت است. معتقدم حسن تهرانی‌مقدم این فرهنگ را در فضای دفاع مقدس تولید کرد و ساخت و بعد از دفاع مقدس، آن را تکثیر کرد.
- دشمنان بعد از شهادت شهید تهرانی‌مقدم خیلی خوشحال شدند و عنوان می‌کردند با این اتفاق، مغز موشکی سپاه نابود شده و این نهاد در آینده فلج می‌شود. تحلیل شما چیست؟
باید از دو زاویه به صورت منصفانه به این موضوع نگاه کرد. اگر امروز بخواهیم یک حسن مقدم دوم تربیت کنیم ،کار بسیار سختی است و معتقدیم این ضربه‌ای است که به جمهوری اسلامی وارد شده و دیگر حسن تهرانی‌مقدم را نخواهیم داشت. از سوی دیگر تشکیلات حسن مقدم و کار هوافضا در جمهوری اسلامی همه‌اش به این شهید متکی نیست. امروز بچه‌هایی که در مرکز موشکی سپاه کار می‌کنند وقتی که حسن مقدم در جبهه بود، متولد نشده بودند اما امروز با صلابت و قاطعیت هر چه تمام‌تر پای کار ایستاده‌اند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حسن مقدم کادرسازی او بود و بار‌ها شاهد بودم که او هر فردی را در دانشگاه یا جا‌های دیگر می‌دید که دارای قابلیتی است، از او استفاده می‌کرد. معتقدم این تصور بسیار غلطی است که بگوییم با رفتن حسن مقدم، پایه موشکی و هوافضای کشور تضعیف شده.
- فکر می‌کردید روزی حسن تهرانی‌مقدم در هنگام آزمایش پروژه‌ای که سال‌ها آرزویش را داشت شهید شود؟
معتقدم عاقبتی جز شهادت حق و عدالت برای حسن تهرانی‌مقدم نبود؛ لذا از این ناحیه هیچگاه از رفتن او ناراحت نیستم و فکر می‌کنم عدالت به صورت کامل در حق او اجرا شد.
- شهید تهرانی‌مقدم را در یک جمله تعریف کنید.
حسن مقدم عصاره فرهنگ شهادت و امام خمینی(ره) در زندگی مادی بود. اگر امروز به ما بگویند انقلاب چگونه افرادی را تربیت کرد و چه کسی می‌تواند الگو باشد، می‌توان حسن تهرانی‌مقدم را مثال زد که در همه ابعاد شخصیتی و کاری تنظیم شده با انقلاب اسلامی پیش آمد.
- هنگامی که خبر شهادت حسن مقدم را شنیدید چه عکس‌العملی از خود نشان دادید؟
خبر انفجار را حدود ساعت ۱۳ شنیدم. در جلسه‌ای بودم که یکی از دوستانم به من گفت صدای انفجاری در کل تهران شنیده شده. بلافاصله حساس شدم و تلاش کردم موضوع را پیگیری کنم. حدود ساعت ۱۴ عازم جلسه‌ای در بیت رهبری مربوط به مسائل فرهنگی و اجتماعی شدم. بعد از گذشت نیم‌ساعت از جلسه، یکی از دوستان به من اطلاع داد که سردار تهرانی‌مقدم در انفجار ملارد شهید شده. واقعا لحظه‌ای که این خبر را شنیدم از خود بی‌خود شدم و بدون اینکه جلسه به اتمام برسد، به دلیل حال روحی بد جلسه را ترک کردم. بعد از دفاع مقدس دو یا سه لحظه خیلی تلخ در زندگی‌ام داشتم که یکی از این لحظات، شهادت حسن مقدم بود.
- آیا در هنگام عملیات‌ها اتفاق افتاده بود که بحثی میان شما و شهید تهرانی‌مقدم در‌بگیرد؟
حاج حسن روحیه خاص خودش را داشت. به تعبیر امروزی‌ها همه از پس یکدیگر برمی‌آمدیم اما باید بگویم این بحث‌ها هیچگاه منجر به ناراحتی یا کینه نشد حتی به دلخوری نیم‌ساعته هم نمی‌رسید. شاید بحث‌های سختی در جلسه درمی‌گرفت اما به محض اینکه جلسه تمام می‌شد، بدون اغراق بچه‌ها برای یکدیگر می‌مردند. حسن تهرانی‌مقدم در عین اینکه بسیار معنوی بود، روحیه لوطی‌گری و معرفت داشت. از سوی دیگر وقتی نماز خواندن او را تماشا می‌کردیم، احساس می‌کردیم که حسن با تمام وجود در نماز فرو رفته و هیچ چیزش بیرون نیست.
- گفته می‌شود شهید تهرانی مقدم علاقه خاصی به ورزش به خصوص فوتبال داشت. خاطره خاصی در این زمینه به یاد دارید؟
حسن خیلی اهل فوتبال بود و خیلی به تیم تاج سابق و استقلال فعلی علاقه داشت. در زمان دفاع مقدس نیز همواره «گل کوچک» وی برپا بود. یادم می‌آید در هوافضای سپاه که با یکدیگر همکار بودیم، گاهی دوستان اصرار می‌کردند که با هم فوتبال بازی کنیم ولی همیشه به آنها می‌گفتم خسته هستم و باید به خانه بروم. یک شب حسن مقدم کنار پله‌های فرماندهی ایستاده بود. از من پرسید «کجا می‌روی؟» به او گفتم خانه و به شوخی گفت «بی‌خود می‌کنی حاج باقر!» و من را با خود به فوتبال برد. خیلی هم اهل جرزنی بود ولی محال بود با یکدیگر کوه یا ورزشی برویم و از نماز خواندن غافل شود.
بار‌ها اتفاق افتاده بود که با هم در هوای سرد به کوه رفته بودیم و با وجود بارش برف بالای دو متر بلافاصله بعد از اذان صبح همانجا نماز را اقامه می‌کرد و حتما بعد از آن زیارت عاشورا می‌خواند. حسن مقدم بسیار به نماز اول وقت و زیارت عاشورا معتقد بود. به هیچ‌وجه اهل دورویی و غیبت و تهمت نبود. اگر از کسی دلگیری داشت، خیلی صریح به افراد می‌گفت.
- جنابعالی در نیروی هوافضای سپاه با شهید مقدم همکار بودید. آیا خاطره خاصی از آن دوران دارید؟
در آن زمان من فرمانده این نیرو و حسن مقدم فرمانده موشکی بود. اگر اجازه دهید کمی صریح‌تر صحبت کنم. مردم ما یک مقدار مرده‌پرست هستند؛ یعنی تا وقتی افراد زنده هستند ممکن است قدر آنها را ندانیم. برخی حرف‌هایی که می‌زنیم ممکن است این فکر را به اذهان متبادر کند که این شهید آدم ویژه‌ای بوده و هیچکس خلاف افکار او عمل نمی‌کرده اما باید بگویم وقتی شهید حسن تهرانی‌مقدم از درجه سرتیپ دوم به سرتیپ تمام ارتقا پیدا کرد، خیلی باید زور می‌زدیم که این درجه را به او بدهند.
البته خود حسن هم در این حال و هوا نبود ولی می‌خواهم بگویم وقتی ما هم پیگیری می‌کردیم، باید تلاش می‌کردیم تا این اتفاق بیفتد. اینها بخشی از تلخی‌های کار بود. انصافا حسن مقدم توفیقات زیادی در فرماندهی موشکی نیروی هوایی سپاه داشت و در یک کلام باید گفت امروز اقتدار جمهوری اسلامی در گرو تلاش‌های حسن مقدم و تیم اوست. اگر امروز ایران اسلامی دارای قدرت بازدارندگی است، به برکت ریختن‌خون‌های بچه‌های موشکی است.
یادم می‌آید یک روز با حسن مقدم از ستاد نیروی هوایی سپاه با ماشین به سمت محدوده‌ای که او و همرزمانش بعدها به شهادت رسیدند رفتیم و در راه با هم صحبت می‌کردیم. بعد از بازگشت به حسن گفتم باید با همان فرهنگ دفاع مقدس و به دور از بوروکراسی بایستیم و کار را شروع کنیم. یک مرتبه حسن به راننده ماشین گفت ترمز کن و با هم پیاده شدیم.
من را در آغوش گرفت و گفت«باقر، مردانه مثل روزهای جبهه و جنگ؟» گفتم حسن مانند همان دوران و به دور از بوروکراسی؛ و به هم قول دادیم که این کار را انجام دهیم و انصافا حسن بر قولش پایدار ماند و امروز ثمره آن حرکت، اقتدار جمهوری اسلامی و بازدارندگی‌ای است که دشمن جرات تعرض به کشورمان را پیدا نمی‌کند.
همشهری آیه
