دماوند مرتفع‌ترین قله ایران است، به‌دلیل نزدیکی شهر تهران به قله دماوند همواره یکی از دغدغه‌های شهروندان تهرانی این بوده است که چه زمانی این مرتفع‌ترین قله ایران فوران خواهد کرد و آیا اکنون دماوند آتشفشان فعال یا نیمه‌فعالی محسوب می‌شود؛ آیا خطری شهر تهران را نیز تهدید خواهد کرد. این دغدغه‌ها سبب شد تا با دکتر محمد رضا قیطانچی رئیس بخش زلزله‌شناسی و عضو هیأت علمی مؤسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران و عباس محمدی عضو انجمن دیده‌بان کوهستان و فعال محیط‌زیست درباره خطرات تهدید‌کننده حوزه دماوند گفت‌وگویی انجام دهیم که در پی می‌خوانید.
دکتر قیطانچی در پاسخ به این سؤالات که وضعیت کنونی آتشفشان دماوند چیست؟ آیا این آتشفشان نیمه فعال محسوب می‌شود؟ یا خطر فوران این آتشفشان در سال‌های آتی وجود دارد؟ گفت:
در مقایسه با آتشفشان‌های فعالی که در ژاپن یا هاوایی و سایر نقاط جهان وجود دارد، آتشفشان دماوند از خود واکنش نشان نمی‌دهد؛ در نتیجه آتشفشان فعالی محسوب نمی‌شود و بنابراین نمی‌توان گفت که در چند سال یا چند ده سال آینده این آتشفشان فوران خواهد کرد.
فعالیت زلزله‌هایی با قدرت متوسط به پائین نشانگر آن است که آتشفشان دماوند نیمه فعال است و از آتشفشان‌های فعال محسوب نمی‌شود. اگر قرار باشد فعالیتی در آتشفشان دماوند رخ دهد زلزله‌هایی با قدرت3.5ریشتر یا بالاتر در این منطقه به وفور اتفاق خواهد افتاد. در واقع از نشانه‌های وقوع یک آتشفشان وقوع زلزله‌های شدید در محدوده آتشفشان است و زلزله‌های با قدرت متوسط به پائین نشانگر آن است که آتشفشان در حال حاضر فعال نیست و خطرناک محسوب نمی‌شود. او در توضیح دلیل متصاعد شدن گازهای گوگردی از دهانه کوههای آتشفشانی گفت: اغلب در مواد مذاب داخلی کوه آتشفشانی گازهایی وجود دارد که قبل از فوران مواد مذاب این گازها در فضا متصاعد می‌شوند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا آتشفشان دماوند در طول تاریخ ایران فوران کرده است یا خیر؟ گفت: این کوه از نوع کوههای آتشفشانی است و در گذشته‌های بسیار دور که اطلاعات تاریخی چندانی از آن وجود ندارد قطعا فعالیت‌هایی از این آتشفشان بروز کرده است، اما در گذشته تاریخی که اطلاعات و داده‌هایی قابل اعتماد از آن به دست آمده است، وقوع آتشفشان در کوه دماوند و هیچ‌یک از کوههای آتشفشانی ایران ثبت نشده است. براساس مطالعات انجام شده مشخص شده است که قبل از سکونت بشر در فلات ایران در منطقه کوهستانی مکران و در شرق ایران حالت فرو رانش وجود داشته است که بر مبنای آن می‌توان فرض کرد که در زمانی که این فلات مسکون نبوده فعالیت‌های آتشفشانی در آن مناطق وجود داشته است.
این متخصص در پاسخ به سؤالی مبنی براینکه سازمان‌های ذیربط چه اقداماتی را در زمینه بررسی خطرات احتمالی آتشفشان دماوند انجام داده‌اند؟ گفت: در دماوند یک ایستگاه ثبت زلزله وجود دارد که تمامی زلزله‌هایی را که در آن نواحی اتفاق می‌افتد ثبت می‌کند. پروژه‌های مختلفی نیز از سوی گروه‌های مختلف علمی برای شناخت جنس مواد تشکیل‌دهنده کوه آتشفشانی دماوند تعریف شده است و در حال حاضر روی آن کار می‌شود.
عباس محمدی فعال محیط‌زیست و مدیر دیده‌بان کوهستان انجمن کوهنوردان ایران نیز درباره آتشفشان دماوند گفت: مطابق اطلاعاتی که در سایت سازمان زمین‌شناسی انتشار یافته است آتشفشان دماوند یک آتشفشان نیمه فعال محسوب شده و روزانه3 تا 4 زمین لرزه با قدرت 2 تا 4 ریشتر در منطقه دماوند رخ می‌دهد. این زلزله‌ها مشخصا به خاطر وجود کوه دماوند و گسل الیرز در این منطقه اتفاق می‌افتد.او درباره اقدامات خطرناکی که در حوزه راهسازی و خانه‌سازی و شهرک‌سازی در این منطقه زلزله‌خیز انجام می‌شود افزود:
ما اکنون در حال انجام طرح‌های توسعه‌ای در منطقه دماوند هستیم که به‌دلیل وجود قله دماوند و زلزله‌خیزبودن منطقه این طرح‌های توسعه‌ای را می‌توان کاملا ناپایدار توصیف کرد. به‌عنوان مثال در مسیر جاده هراز به سمت شمال در محدوده دماوند مرتبا فعالیت‌های عمرانی با شکافتن کوهستان و ریختن خاک در محدوده کنار دره‌ها به‌منظور تعریض جاده هراز در جریان است؛ این فعالیت‌ها در منطقه‌ای انجام می‌گیرد که در آن یک آتشفشان نیمه فعال وجود دارد و روزانه 3 تا 4 زلزله در آن رخ می‌دهد؛ بنابراین می‌توان گفت که انجام چنین فعالیت‌های عمرانی در این منطقه پر خطر کاملا اشتباه است، زیرا پیش‌تر از این، جاده هراز ناامن بود و اکنون به‌دلیل انجام فعالیت‌های جاده‌سازی و شهرک‌سازی در این منطقه کاملا ناامن شده است.
مسئولان چه در سازمان زمین شناسی، سازمان محیط‌زیست و همچنین وزارت راه متأسفانه اغلب خطرات را نادیده می‌گیرند. ما نباید منتظر وقوع آتشفشان در دماوند باشیم اکنون نیز خطر ما را تهدید می‌کند، باید این مسئله را در نظر بگیریم که این کوهستان در حال زایش است. بنابراین باید با جدی گرفتن خطرات در منطقه دماوند در انجام طرح‌های عمرانی در این منطقه تجدید نظر کرد و طرح‌هایی را به‌منظور ارتقای ایمنی در محدوده دماوند به اجرا گذاشت.
