خانم بدیعه دشتی با استفاده از کتب موجود در کتابخانه‌های انگلستان به حقایقی پی برد که اثبات آن می‌توانست برای هر ایرانی غرورآفرین باشد. وی پس از آنکه موفق شد این حقایق را در مجامع بین‌المللی از جمله یونسکو به ثبت برساند، با بازگشت به کشور سعی کرد از نزدیک ضمن آگاهی‌بخشی به مسئولان در جهت حفظ این منطقه، با حضور دائمی خود، از این بنای ارزشمند حفاظت کند که نمونه آن جلوگیری از ساخت بزرگراهی بود که قرار بود از میان کوه باستانی پردیس عبور کند.موضوع این پرونده بهانه‌ای شد تا با گفت‌وگو با خانم دشتی که در منزل این بانوی فرهیخته در تهران صورت گرفت، ابعاد ارزشمند منطقه باستانی جم و کوه پردیس را تبیین کنیم. آنچه در پی می‌خوانید خلاصه‌ای از این گفت‌وگو است.
- خانم دشتی منطقه جم چقدر وسعت دارد؟ کمی در رابطه با مشخصات این منطقه از نظر سابقه تاریخی، منابع طبیعی، آثار تاریخی و به‌ویژه کوه معروف پردیس در آنجا توضیح دهید.
منطقه بکر جم بنا به تحقیقات من حدود 3هزار کیلومتر مربع وسعت دارد. جم از مناطق کوهستانی و خوش آب و هوای استان بوشهر است. آب و هوای متفاوت شهرستان جم نسبت به سایر نقاط استان بوشهر و قرار گرفتن این شهرستان در ارتفاعی بالاتر از دیگر نقاط استان باعث شده تا در ایام گرم و نیمه گرم سال نیز این منطقه آب و هوایی به‌مراتب بهتر و مساعدتر از دیگر نقاط استان بوشهر داشته باشد. در بین کوه‌ها و تپه‌های این منطقه رودها و چشمه‌هایی وجود دارد که در یک‌کلام می‌توان گفت خارق‌العاده هستند. در منطقه گرم جنوب در لابه‌لای کوه‌هایی با شکل‌های متفاوت، ناگهان حوضچه‌ای با آب صاف و زلال دیده می‌شود که واقعا بی‌نظیر است.
در حومه شهرستان جم از توابع عسلویه استان بوشهر و در نیمه‌های راه بندر کنگان به فیروزآباد شیراز کوهی باستانی به نام پردیس قرار دارد. قله این کوه نزدیک‌ترین نقطه زمین به خورشید به حساب می‌آید زیرا بالاترین ارتفاع در نزدیکی خط استواست. من در این مورد سال‌ها تحقیق کردم تا توانستم این نظریه را به اثبات برسانم که کوه پردیس نزدیک‌ترین نقطه روی زمین به خورشید به‌حساب می‌آید. روی این کوه که در واقع خانه پیشینیان و اقوام ایرانی ما بوده، نقش‌های برجسته و کنده‌کاری‌هایی نمایان است که نشان از سکونت در آن دارد. در میان کوه مشخص است که آبراهی درست شده تا افراد بتوانند به آب دسترسی داشته باشند. قدمت چاهه و دره پلنگی میان کوه به‌درستی مشخص نیست ولی نشانه‌هایی از غارنشینی و وجود فسیل‌های بسیار قدیمی در منطقه دیده شده است.
در کوه‌های ناحیه جم، دیوارهای صیقل زده شده بزرگی با زاویه‌هایی خاص وجود دارد که در افسانه‌ها و روایات قومی جم در لهجه محلی به آنها «چرم آینه» می‌گویند. به گفته بزرگان و برخی پژوهشگران در این ناحیه، شیشه‌های کوچک ارزشمندی از زیر این «چرم آینه»ها پیدا شده است که نشان می‌دهد مردمان ثروتمند و با قدرتی در این منطقه زندگی می‌کردند و فرضیه پادشاهی جم بر بخش عظیمی از زمین در روزگار باستان را قوی‌تر می‌کند. البته بخشی از این شیشه‌های گرانبها ناپدید شده‌اند که خود جای سؤال دارد. به‌هرحال وجود این بقایای تاریخی می‌تواند بخش‌های مبهمی از تاریخ جم را روشن کند.
یکی از شگفتی‌های منطقه جم تنوع بی‌نظیر محصولات کشاورزی آن است. بخش وسیعی از زمین‌های کشاورزی اطراف جم زیرکشت درختان خرما، مرکبات و زیتون قرار دارند. منطقه جم دارای خرمای مخصوصی است که به خرمای خاصه معروف است. خرمای خاصه کوچک‌تر از دیگر نمونه‌های خرما بوده و بسیار لذیذ است.
- آیا تاکنون تخریب و سرقت اشیای تاریخی در این محل و به‌خصوص کوه پردیس صورت گرفته است؟
در سال 82 به‌طور ناگهانی متوجه شدم که قرار است برای احداث یک آزادراه قسمتی از کوه پردیس تخریب شود. البته پیش از آن می‌دانستم که قرار است در این منطقه آزادراهی ساخته شود ولی رئیس راه‌سازی وقت بوشهر به من قول داده بود هیچ آسیبی متوجه کوه و این اثر تاریخی نشود. وقتی یکی از آشنایانم که از اهالی شهرستان دشتی است به من خبر داد که دستگاه‌های کنده‌کاری و بولدوزر عملیات تخریب را شروع کرده‌اند هرچه سریع‌تر به آنجا رفتم. در آن زمان تنها کاری که می‌توانستم انجام دهم این بود که جلوی جرثقیل و بولدوزر را بگیرم. چند شاهد عینی دارم که پای یک‌طومار را امضا کرده‌اند که من جلوی جرثقیل ایستادم و از تخریب کوه‌های جم جلوگیری کردم. رئیس اجرایی این پروژه با من همکاری کرد اما متاسفانه مقداری از کوه پردیس تخریب شد. 10نفر از اعضای میراث فرهنگی و گردشگری بوشهر به محل آمدند و اعلام کردند که در این منطقه هیچ نشانه تاریخی منحصربه‌فرد و خاصی وجود ندارد و به‌همین خاطر پروژه می‌تواند ادامه یابد.
جالب اینجاست که وقتی قسمتی از کوه فرو ریخت، سنگ‌ها را به داخل رودخانه جم ریختند که این مسئله از نظر محیط‌زیست نیز اصلا قابل‌قبول نبود. از طرف دیگر این نکته برای من مبهم ماند که چرا در این منطقه با توجه به رفت‌وآمد محدود کنونی آن باید چنین آزادراهی احداث شود. البته اگر در آینده امکانات گردشگری منطقه مناسب شود مطمئنا باید آزادراهی در شأن آن و نه با تخریب آثار تاریخی و کهن ساخته شود.
- تحقیقات باستان‌شناسی در این زمینه چه ابهاماتی را روشن می‌کند و چه اسنادی در این زمینه ارائه شده تا میراث گرانبهایی مانند کوه جم رو به نابودی نرود؟
از لابه‌لای این کوه نمونه‌هایی تاکنون برداشت شده است که تاریخی 40هزار ساله را نمایان می‌کند. به‌طور کلی در کوه‌های جنوب و به‌ویژه کوه‌های جم آثاری از کنده‌کاری وجود دارد که نشان می‌دهد در این کوه‌ها خانه که چه عرض کنم حتی کاخ‌هایی بنا شده بوده که نشانه‌ای از نخستین اقوام ایرانی دارد. در اوستا نیز کلمه «وَرجمکرد» آورده شده که تحقیقات نشان می‌دهد در واقع این کلمه «وَرِ جم کرد» است؛ وَر یعنی پناهگاه یا حتی به استناد برخی منابع یعنی کشور، جم (جمشید) نیز کاملا گویاست و کرد نیز به معنای بنا کرد یا ساخت؛ به‌عبارت دیگر یعنی کشور یا پناهگاهی که جم ساخت. با وجود این، ماجرای دقیق این خانه‌ها هنوز برای بسیاری یک‌معماست و هنوز هم برای کارشناسان و باستان‌شناسان جهانی به درستی کشف نشده است. شاید همین مسئله باعث می‌شود که گاهی نسبت به چنین آثاری بی‌مهری صورت بگیرد. این درصورتی است که به‌جای تخریب این آثار باید از آنها به‌دقت محافظت کنیم و با حمایت‌های مالی و معنوی راه را برای کشف رمز و رازهای آن فراهم آوریم. ابهامات بسیاری در مورد عصر یخبندان، جدایی قاره‌ها و کوه‌زایی، انسان‌های اولیه، کشتی نوح و سایر مسائل مربوط به آغاز تمدن انسانی و رهاوردهایش مانند زمان وجود دارد. جامعه شناسان بین‌المللی معتقدند که فراگیری‌های بی‌پایه و مغشوش ملل، همواره موجب ناهنجاری‌های رفتاری و بحران هویت مردمان و در نتیجه بروز نابسامانی‌ها و اخبار غیرمتمدنانه مثل جنگ، خودکشی و اعتیاد شده‌اند.به اعتقاد من منطقه بکر تاریخی جم حاوی آدرس‌ها و آثار مورد نیاز برای کشف حقایق هویت انسانی است. آثار مکشوفه در جم، پاسخگوی بسیاری از نکات مبهمی است که دانشمندان را به پیدایش‌های اولیه چه از نظر انسان‌های نخستین و چه از نظر اکتشافات آنها راهنمایی می‌کند.
- این منطقه چه استعدادهـایـی بـرای تبدیل‌شدن به یک‌منطقه نمونه گردشگری دارد؟
منطقه جم نزدیک خلیج‌فارس است و از نظر استراتژیک در موقعیت بسیار مناسبی قرار گرفته است. اگر بر بالای کوه پردیس قرار بگیرید، می‌توانید دریا را مشاهده کنید. از این منطقه تا بندر سیراف (بندر طاهری) که به یک بندر ملی تبدیل شده، حدود نیم ساعت راه است.
- برای ایجاد تحول در این منطقه به‌نظر شما چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
طرحی ارائه کرده‌ام برای نصب تله‌کابین روی این کوه. تله‌کابین می‌تواند نقش بسزایی برای رساندن گردشگر به قله‌ای که آرزویش را دارد داشته باشد؛ زیرا طی کردن مسیر کوه کار سختی است. در این منطقه باید هتل‌سازی صورت بگیرد. به‌طور کلی در جم هتل مناسبی وجود ندارد؛ مکانی راحت و امن از نخستین نیازهای گردشگر به‌حساب می‌آید. حتی در این منطقه یک‌سرویس بهداشتی مناسب هم وجود ندارد. البته شهرکی آپارتمانی متعلق به پالایشگاه نفت در جم وجود دارد که اتاق‌هایشان را به مسافران اجاره می‌دهند اما این برای تبدیل جم به منطقه نمونه گردشگری مناسب نیست.
همانطور که می‌دانیم تا چند سال دیگر قرار است مسابقات فوتبال جام‌جهانی در قطر برگزار شود. از قطر تا جم فاصله‌ای نیست؛ شاید از قطر تا بندر حدود 45دقیقه با قایق زمان لازم باشد. ما می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم و با ایجاد امکانات لازم تا زمان باقیمانده، پای گردشگران خارجی را به این منطقه باز کنیم. فقط کافی است گردشگری یک‌صبح تا عصر را در جم بگذراند و از دیدن کتیبه‌ها، زیبایی‌های جغرافیایی و در کل اولین‌های تاریخی لذت ببرد. جم مردمان مهماندوستی دارد.
- گفتید مردمان جم؛ آیا مهاجرت هم از این منطقه صورت می‌گیرد؟
من فقط در یک‌کلام، مهاجرت از جم را رد می‌کنم. به‌نظر من مردمان این منطقه گرچه در طول تاریخ صدمات بسیار دیده‌اند و از مردمان محروم کشور به‌حساب می‌آیند اما برای دفاع از آنچه به هویت ایرانی کمک می‌کند باید در شهرستان خود بمانند و از سرقت و تخریب آثار تاریخی این منطقه جلوگیری کنند.
- شایعاتی شنیده می‌شود که کوه پردیس خاصیت درمانی دارد. آیا این مسئله را تایید می‌کنید؟
خیلی‌ها با من تماس می‌گیرند و توقع دارند که با استفاده از خاصیت‌های این کوه، بیماری‌های خودشان یا بستگانشان را درمان کنم. اما همه اینها شایعه است و درست نیست. برخی می‌گویند این کوه حتی خاصیت درمان ایدز را دارد؛ اینها حرف‌های بی‌پایه و اساسی هستند که بیشتر از آنکه به سود حفاظت از کوه باشند، آن‌را تخریب می‌‌کنند. شاید خواص درمانی‌ای هم وجود داشته باشد ولی پزشکان و متخصصان امر باید این مورد را بررسی کنند ولی تاکنون سندی ارائه نشده است، پس اینگونه اخبار فقط در جهت منحرف کردن ذهن مردم منتشر می‌شود. البته این کوه خاصیت مغناطیسی زیادی دارد که نیازمند بررسی‌های بیشتر است. متاسفانه اطلاع‌رسانی خوبی در مورد اکتشافات صورت نمی‌گیرد. این باعث می‌شود تا سودجوها بتوانند از تلاش‌هایشان در جهت تغییر هویت یک‌اثر تاریخی و حتی سرقت از بناهای کهن نتیجه دلخواه را بگیرند.
کشف فسیل آدم در کوه پردیس
در سال83 خبرهایی به من رسید که نشان می‌داد تکه‌های ارزشمندی از کوه پردیس کشف شده‌اند و متأسفانه به سرقت رفته‌اند. یکی از مهم‌ترین کشفیاتی اینچنینی فسیل آدم بود که بررسی‌های اولیه قدمت آن را به میلیون‌ها سال پیش ربط می‌داد. فسیل آدم را می‌توان قدیمی‌ترین و شاید تنها فسیل به جا مانده از انسان در دنیا دانست. با پیگیری‌هایی که انجام دادم متوجه شدم این فسیل را یکی از افراد محلی کشف کرده و فردی که عتیقه را خرید و فروش می‌کند، قصد خریدش را دارد. خوشبختانه این فرد محلی به هیچ عنوان حاضر به فروش این فسیل نشد. به‌نظر می‌رسد افراد محلی جم ارزش عناصر تاریخی موجود در منطقه را خیلی بیشتر از مسئولین می‌دانند. به‌هرحال در زمان‌های مختلفی اجسام و تکه‌های کهن از داخل و محدوده کوه پردیس بیرون کشیده شده‌اند و برخی از آنها توسط افرادی از محدوده ناحیه جم به ناکجاآبادی انتقال یافته‌اند. اگرچه مردم محلی جم همیشه از این منابع ارزشمند محافظت کرده‌اند و درصورت اطلاع جلوی سارقان را گرفته‌اند اما هنوز که هنوز است، اشیا و سنگ‌های تاریخی کوه از دست سارقان در امان نیست. این در حالی است که هر تکه از این کوه ارزش بسیار زیادی دارد؛ به‌طور نمونه چند سال پیش تکه سنگ تراش‌خورده‌ای را به دانشگاه هاروارد بردم و محققان آنجا گرچه قدمت میلیون‌سالی روی آن گذاشتند اما اعلام کردند بررسی دقیق زمانی آن از عهده‌شان خارج است.
