با وقوع بیداری اسلامی و تلاش کشورهای غربی برای به انحراف کشیدن قیام‌های مردم منطقه و بارز شدن نقش دیپلماسی به‌ویژه دیپلماسی دینی در موقعیت کنونی، به سراغ آیت‌الله عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس مرکز مطالعات راهبردی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم رفتیم تا با انجام گفت‌وگویی به واکاوی اهمیت دیپلماسی دینی در دنیای فعلی بپردازیم.
وی نقش وزارت امور خارجه را در ایجاد و شناسایی ظرفیت‌های دینی مهم ارزیابی کرد و بر این باور بود که مسائل بین‌المللی امروز به گونه‌ای است که دیپلماسی دینی به عنوان دیپلماسی غالب و گفتمان مسلط در سطح جهان در حال مطرح شدن است.
- جایگاه تبلیغ دینی در دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران کجاست؟
با پیروزی انقلاب اسلامی بر پایه معارف اسلامی و اهل بیت(ع) در صحنه روابط بین‌الملل، انقلابی ایجاد شد. به تدریج شاهد بودیم الهیات و به‌ویژه الهیات سیاسی در عرصه بین‌الملل جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و امروز می‌توانیم بگوییم در همه عرصه‌های دیپلماتیک، یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوها، مسائل دینی است. امروز در سازمان ملل، سازمان‌های جهانی، منطقه‌ای و سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی و نهادهای دیگر، می‌توانید رد پای راه‌حل‌های دینی را برای اداره بهتر جهان ببینید.
- عرصه‌هایی که می‌توان در آنها به تبلیغ معارف اسلامی پرداخت، کدام‌ها هستند؟
عرصه اول، حضور در مجامع علمی منطقه‌ای و بین‌المللی است. تقویت کرسی‌های اسلام و شیعه‌شناسی از طریق اعزام علمای حوزوی، بهره‌گیری از موسم حج، عمره و زیارت عتبات عالیات، لازم است.
عرصه دوم، ارتباط با مراکز، نخبگان و شخصیت‌های تأثیرگذار در جهان و هدف‌گذاری به منظور مشارکت در تصمیم‌های راهبردی مربوط به جهان اسلام و جریان‌سازی فکری در سطح جهانی است.
دیپلماسی دینی روحانیت و حوزه‌های علمیه از طریق صدور پیام و بیانیه از سوی مراجع و نهادهای حوزوی باید احیا شود. باید موضع‌گیری‌های روشن و شفاف در مورد مسائل مربوط به دفاع از کیان، عزت و هویت اسلام در کنار تلاش برای وحدت مسلمانان در عرصه بین‌المللی صورت بگیرد و این عرصه سوم است.
در این رابطه، اقدام‌های بشردوستانه و همیاری در حوادث طبیعی و غیرطبیعی از محورهای حائزاهمیت در دیپلماسی حوزوی است. اعزام نمایندگانی از سوی حوزه‌های علمیه جهت مذاکره با نخبگان سیاسی و دینی و بیان مسائل مربوط به جهان اسلام از محورهای دیگر است.
ایجاد ارتباط به صورت موضع‌گیری‌های مشترک در قالب استفتائات در مورد حرمت تجاوز به جان، مال، ناموس و... در نگاه مذاهب اسلامی به گونه‌ای که اعلام شود که ایجاد تنفر مذهبی حرام است. لزوم اعتمادسازی و حل سوءتفاهمات جهان اسلام و ایجاد وحدت رویه و تقریب میان شخصیت‌های دینی در مورد مسائل بین‌المللی و مقابله با اسلام، شیعه و ایران‌هراسی هم‌سو با سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی. وزارت خارجه هم می‌تواند با شناسایی ظرفیت‌های تبلیغی، به روحانیت و اعزام مبلغان به شکل هدفمند و با شناخت محیط و استفاده از ظرفیت‌های ایران در سطح بین‌الملل به این موضوع کمک کند.
وزارت خارجه با ایجاد وحدت رویه بین نهادهای بین‌المللی نظام، می‌تواند با ترویج عقلانیت، معنویت و کمک به حفظ کرامت انسان و همچنین در ارائه پیام کشور در صحنه بین‌المللی کمک کند. تبلیغ دین در عرصه‌های بین‌المللی نیاز به سیاستگذاری، شناخت الزامات حضور و محتوای پیام حق اسلام دارد.
گفت‌وگو
تبلیغ می‌تواند بنیان‌های روابط‌بین‌الملل را متحول سازد
عرفان الحق، فرزند سمیع‌الحق پدر معنوی جریان حقانی در پاکستان است که طی دو دهه اخیر، تأثیرات شگرفی در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی گذاشته است. او علاوه بر تدریس در دانشگاه بین‌المللی اسلامی جامعه حقانی در «نوشرا»ی پاکستان، مدیریت انتشارات و مجلات جریان حقانی را نیز در دست دارد. وی برای شرکت در اجلاس بین‌المللی جوانان و بیداری اسلامی، به تهران سفر کرده بود. از او پرسیدیم با توجه به تبلیغات ضداسلامی در غرب، چگونه باید به تبلیغ و ترویج اسلام پرداخت؟
اسلام، دین بسیار صلح‌طلبی است ولی آمریکا در حال حاضر می‌خواهد آن را به گونه دیگری به جهانیان معرفی کند. شاید بهتر باشد ما تعریف آمریکایی از اسلام را اصلاح کنیم. اسلام و مسلمانان صلح را برای تمامی جهانیان و بشریت می‌خواهند. اسلام دین صلح، عدالت، دوستی، برابری و برادری است و مسلمانان، مخالف تروریسم هستند.
کمونیسم، سوسیالیسم، کاپیتالیسم و تمامی «ایسم»های دیگر بشری، امروز شکست خورده‌اند و تنها اسلام است که می‌تواند جامعه جهانی را مدیریت کند. نظام و حکومت اسلامی حقوق مختلف و متفاوتی را برای تمامی زنان، مردان، کودکان و حتی غیرمسلمانان قائل شده و ما باید از این حقوق تبعیت کنیم. می‌توانیم این حقوق را به غیرمسلمانان بگوییم.
ما باید ایده‌آل‌ها، حقایق، ایدئولوژی حکومتی و قوانین اجتماعی و فرهنگی اسلام را در میان جوامع غیراسلامی تبلیغ کنیم و از این طریق، روابط بین‌الملل را متحول کنیم. در این صورت انشاءالله اسلام‌هراسی به تدریج از بین خواهد رفت زیرا دولت‌های غربی نمی‌توانند در برابر مسائلی که بر قلب و فکر افراد حکومت می‌کند، مانع ایجاد کنند.
همشهری دیپلماتیک
