به همین علت دولت‌ها و سیاستگذاران همواره برنامه‌های متعددی را برای تحقق این رؤیا به‌اجرا گذشته‌اند. مروری بر روند تحولات در بازار مسکن نشان‌دهنده اجرای تعداد زیادی از طرح‌ها و برنامه‌ها به‌صورت آزمون و خطاست. این نگرانی‌ها و تلاش‌ها همه‌ساله همزمان با نزدیک شدن به فصل نقل و انتقالات مسکن که از اواخر اردیبهشت ماه آغاز و تا پایان شهریورماه ادامه پیدا می‌کند، ادامه دارد. در سال گذشته دولت وعده‌های متعددی برای کنترل این بازار داد و طرح‌های متعددی را در بازار مسکن به اجرا گذاشت. بر همین اساس مسئولان تأکید دارند که در سال‌جاری روند باثباتی بر شاخص قیمت‌ها در این بازار حاکم خواهد بود اما بد نیست دست‌اندرکاران بخش مسکن همزمان با اجرای این طرح‌ها مروری هم بر اظهارنظرهای کارشناسی که از سوی دانشگاهیان و فعالان این بازار عنوان شده است داشته باشند.
افزایش قیمت مسکن از کجا نشأت گرفت؟هرچند استناد به اقدامات خرابکارانه و وجود مافیا در بازارهای مختلف کشور این روزها برای مردم به امری عادی تبدیل شده است اما بسیاری از کارشناسان معتقدند باید قدری عمیق‌تر به این مسئله نگاه کرد و مسائل را به‌صورت دقیق‌تری مورد ارزیابی قرار داد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به افزایش قیمت مسکن از سال گذشته تاکنون، می‌گوید: بررسی روند قیمت‌ها طی ماه‌های گذشته نشان می‌دهد که سبد هزینه خانوار یا به عبارت دیگر حجم هزینه‌های مربوط به گروه‌های کم‌درآمد و میانی،دستخوش تغییرات جدی شده و آنها به سمت فقیرتر شدن می‌روند.
دکتر محمد خوش‌چهره به خبرنگار ما می‌گوید: نکته بسیار نگران‌کننده این است که پس از افزایش 30درصدی در سال گذشته، بخش مسکن در سال‌جاری با وجود رکود سنگین ساخت‌و‌ساز و نبود تقاضا در حال بروز دادن نشانه‌های افزایش قیمت است. او با بیان اینکه باید عرضه موجود نسبت به تقاضا به‌گونه‌ای باشد که کاهش قیمت را نشان دهد، مسکن مهر را به علت اینکه پروژه‌های آن عمدتا در شهرهایی قرار دارد که اساسا مسئله مسکن ندارند و بخش زیادی از آن هم در روستاها احداث شده است، فاقد اثربخشی لازم عنوان می‌کند.
احتمال تشدید رکود تورمی
این استاد دانشگاه بر این باور است که زمانی که رکود در بازار مسکن وجود دارد یک جریان سازمان‌یافته سوداگری با استفاده از غفلت‌هایی که نسبت به این مسئله می‌شود و مخصوصا غفلت‌هایی که دولت با عدم به‌کارگیری ابزارهای مالیاتی و کنترلی دارد، زمینه‌های ایجاد یک رکود تورمی در بازار مسکن را رقم زده است. خوش‌چهره ادامه می‌دهد: این شرایط در مناطق شهری به‌خصوص کلانشهری مانند تهران بیشتر مشهود است و قطعا در مراحل بعدی این موج به سایر شهرها هم خواهد رسید.
در همین ارتباط یکی دیگر از کارشناسان بازار مسکن هم با بیان اینکه برخلاف وعده وزیر راه و شهرسازی، پروژه‌های مسکن مهر با مشکل مواجه شده است، می‌گوید: در 3 الی 4سال اخیر شاهد کمترین تولید در این بخش بودیم. بیت‌الله ستاریان، با بیان اینکه سالانه 700هزار خانوار متقاضی مسکن هستند و افزایش هجوم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش مسکن همچون سال گذشته ادامه دارد، تاکید می‌کند: تا پایان سال‌جاری شایدشاهد افزایش 120درصدی قیمت مسکن هم باشیم.
طرح جدید، نوشدارویی برای بخش مسکن!
همزمان با ابراز نگرانی از سوی بسیاری از کارشناسان و متخصصان درباره احتمال افزایش قیمت‌ها در سال‌جاری، دولت از طرح جدید خود برای کنترل قیمت‌ها در بخش مسکن پرده‌برداری کرده است. بر‌اساس این طرح قرار است دولت به کمک بنیاد مسکن و انبوه‌سازان اقدام به ساخت منازل مسکونی در قالب مسکن مهر برای همه اقشار کند. دکتر کمال اطهاری که از مدافعان جدی بازگشت دولت به طرح جامع مسکن در قالب برنامه چهارم توسعه است، تصریح می‌کند: حال که پروژه‌ای با نام مسکن مهر آغاز و تعدادی از واحدهای آن نیز به متقاضیان واگذار شده است، باید توجه داشت که اجرای این طرح در داخل شهرها مستلزم فراهم شدن برخی شرایط است. به گفته این کارشناس بخش مسکن، نخستین نکته‌ای که در این ارتباط باید مدنظر قرار گیرد این است که دولت زمین‌های مربوطه را از چه طریقی تامین خواهد کرد؟ آیا در کلانشهر پایتخت زمین‌های وسیع و آماده به ساختی وجود دارد تا بتوان پروژه‌ای با این ابعاد را در آن جای داد؟ نکته دیگری که به عقیده این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در شرایط فعلی و همزمان با تصمیم دولت برای اجرای طرح جدید باید به آن توجه شود این است که ورود دولت به بازار مسکن کلانشهرها و آغاز ساخت‌و‌ساز در مناطق پرتقاضا، دقیقا به مثابه جایگزینی دولت به جای بخش خصوصی است؛ به عبارت دیگر اینکه دولت مناطق یا محله‌هایی را انتخاب کند که ساخت‌و‌ساز در آنها رونق گرفته تفاوتی در اصل موضوع نمی‌کند و نمی‌تواند راهی برای تحقق اهداف ترسیم شده در این بخش باشد.
آسیب‌های تاخیر در افتتاح مسکن مهر
اطهاری به تاخیرهای مکرری که در سال‌های گذشته در خصوص تحویل واحدهای مسکن مهر وجود داشته اشاره و خاطرنشان می‌کند: تاخیر در اتمام پروژه‌ها همواره به عاملی برای نارضایتی بسیاری از خانوارها و ثبت‌نام‌کنندگان در این پروژه‌ها شده است. به اعتقاد اطهاری، اگر قرار باشد چنین مسئله‌ای در پروژه‌های مسکن مهر داخل شهرها و برای اقشار متوسط اتفاق بیفتد نه تنها موجب ساماندهی بازار مسکن نخواهد شد بلکه می‌تواند تبعات نامطلوبی را به‌دنبال داشته باشد.
وزیر اسبق مسکن هم معتقد است: با توجه به اینکه مسکن مهر به تقاضای گروه خاصی از جامعه مربوط می‌شود، بخش زیاد تقاضا را باید بازار مسکن تامین کند. عباس احمد‌آخوندی با پیش‌بینی روند رو‌به رشد تقاضا برای مسکن، معتقد است: به علت اختصاص بیشترین منابع مالی به مسکن مهر، در حال حاضر تامین مالی و نیز قدرت خرید مردم با مشکل روبه‌رو است. آخوندی با اشاره به افزایش قیمت مصالح ساختمانی و دستمزد نیروی انسانی، تصریح می‌کند: متاسفانه باید بگویم برخلاف سخنان مطرح شده از تثبیت بازار، قیمت مسکن افزایش می‌یابد. آخوندی یادآور می‌شود: بالا رفتن قدرت خرید مردم باعث می‌شود که بخش مسکن با تحرک روبه‌رو شود و برای این منظور باید تولید افزایش یابد.
دخالت دولت در بازار مسکن؛ آری یا خیر
دخالت مستقیم دولت در این بازار چندان از سوی محافل کارشناسی پذیرفته نیست اما به اعتقاد اقتصاددانان بخش مسکن حدود 35 تا 40درصد اقتصاد یک کشور را تشکیل می‌دهدو ضروری است که سیاست‌های مناسبی در جهت قرار دادن آن در مسیر درست و هدایت اقتصاد کشور به سمت رونق و شکوفایی تدوین شود. این نکته نه‌تنها تاکنون بارها از سوی اساتید دانشگاه مورد تاکید قرار گرفته است بلکه فعالان بازار نیز آن را به‌طور کامل لمس کرده‌اند. به اعتقاد رئیس کانون سراسری انبوه‌سازان اگر در هر کشوری بخش مسکن رونق پیدا کند، نه‌تنها مسکن بلکه مسئله اشتغال که یکی از مسائل اساسی هر جامعه‌ای است نیز تا حد زیادی برطرف خواهد شد. ایرج رهبر با اشاره به نامگذاری سال گذشته با عنوان جهاد اقتصادی، می‌گوید: در سال گذشته تولید انبوه مسکن مهر هم کمک بزرگی به اشتغال کرد و هم در کنترل قیمت مسکن تا حد زیادی اثربخش بود. او با اشاره به تولید تمام زنجیره صنعت ساختمان در داخل کشور، رونق بخشی به مسکن را عاملی برای رونق کل اقتصاد کشور قلمداد می‌کند و می‌گوید: این پروسه در سال‌های گذشته کلید خورده و ثمرات آن به تدریج قابل مشاهده خواهد بود. به گفته وی در سال جدید علاوه بر تداوم سیاست‌های قبلی در مسکن مهر یک سیاست جدید هم به صورت خودمالکی در داخل کلانشهرها به اجرا درخواهد آمد که گروه هدف آن را اقشار متوسط تشکیل می‌دهند. ایرج رهبر معتقد است: اگر بتوانیم تمام مسائل با هم دیده شود و واحدهای مورد نیاز مردم به‌موقع عرضه شود، می‌تواند در رشد قیمت مسکن تاثیر بگذارد. به‌اعتقاد رئیس کانون سراسری انبوه‌سازان باید در سال‌جاری عرضه و تقاضا به هم نزدیک شوند تا شاهد رونق در بازار مسکن و ثبات در قیمت‌ها باشیم.
