به گزارش همشهری آنلاین، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری امسال برای اولین بار برای اجرایی شدن شیوه جدید تربیت دانشجوی دکتری که در اصطلاح تحت عنوان دکتری پژوهش‌محور نامیده می شود نسبت به اعلام ظرفیت در دفترچه انتخاب رشته آزمون نیمه متمرکز دکتری اقدام کرده است.
امروز در دنیا گرایش به دوره‌های پژوهش‌محور (research based) در تربیت دانشجویان دکترای تخصصی هر روز افزایش پیدا می‌کند اما در کشور ما همچنان اکثر ظرفیت‌های دوره‌های دکترای تخصصی در اکثر دانشگاه‌ها به دوره‌های دکتری مبتنی بر واحد درسی یا درس‌محور (course based) اختصاص پیدا کرده است.
مرور ساختاریافته مدل‌های مختلف آموزش دکترای تخصصی در 10 کشور برتر دنیا (این 10 کشور با توجه به فهرست رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان بر مبنای رتبه‌بندی شانگ‌های به عنوان برترهای علمی جهان شناخته شده‌اند) نشان می‌دهد که مدل غالب تربیت دانشجویان، مدل پژوهش‌محور است؛ هر چند قوانین و نحوه پیاده‌سازی این مدل در کشورهای مختلف متنوع است.
پنج دانشگاه معتبر جهان در سال 2012 
جدول ذیل که برداشتی از مرور ساختاریافته مدل‌های مختلف آموزش دکترای تخصصی در 10 کشور برتر دنیا است برگرفته از مقاله «رویکرد تحول‌گرایانه به نظام آموزش دکترای تخصصی در کشور؛ مرور ساختاریافته مدل‌های آموزشی دانشگاه‌های برتر دنیا» نوشته بهنام صادقی‌راد، علی اکبر حق‌دوست، مجید فصیحی هرندی و آزاده روح‌الامینی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی کرمان است.
|
ردیف |
کشور |
مدل غالب |
شرایط پذیرش |
نحوه ارزیابی دوره |
|
1 |
آلمان |
پژوهش‌محور |
تسلط به زبان انگلیسی و آلمانی، امتحان جامع |
امتحانات شفاهی دوره‌ای، جلسات ارزیابی پیشرفت پایان‌نامه |
|
2 |
آمریکا |
درس‌محور |
نمره بالا از امتحان GRE، تسلط به زبان انگلیسی، مصاحبه و امتحان شفاهی همراه با سوابق تحصیلی، حداقل دو توصیه‌نامه معتبر |
امتحانات دوره‌ای کتبی، چاپ مقاله در مجلات معتبر، تدریس در مقاطع و دوره‌های پائین‌تر |
|
3 |
بریتانیا |
پژوهش‌محور |
مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، تسلط به زبان انگلیسی |
مصاحبه و امتحانات شفاهی سالیانه، درخواست گزارشات دوره‌ای پیشرفت از دانشجو و استاد راهنما، گذراندن دوره‌ای یکساله مشابه کارشناسی ارشد به تشخیص کمیته تحصیلات تکمیلی یا به پیشنهاد استاد راهنما |
|
4 |
دانمارک |
پژوهش‌محور |
مصاحبه همراه با کارنامه پژوهشی، خلاصه و روند انجام پایان‌نامه دکترای تخصصی، مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، تسلط به زبان انگلیسی |
مصاحبه و ارزیابی پیشرفت دانشجو (دو بار در سال)، ارزیابی کیفی و کمی دروس گذرانده شده، تدریس در مقاطع پائین‌تر به عنوان بخشی از واحدهای اجباری |
|
5 |
ژاپن |
پژوهش‌محور |
امتحان جامع کتبی، امتحان شفاهی و کارنامه پژوهشی (ارائه خلاصه پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، تسلط به زبان انگلیسی یا ژاپنی |
امتحانات دوره‌ای شفاهی یا کتبی، مصاحبه و ارزیابی سالیانه پیشرفت دانشجو |
|
6 |
سوئد |
پژوهش‌محور |
مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، تسلط به زبان انگلیسی، مصاحبه و ارزیابی دانشجو توسط کمیته تحصیلات تکمیلی |
ارزیابی پیشرفت دانشجو، امتحانات شفاهی و کتبی در دروس گذرانده شده، چاپ مقاله در مجلات معتبر |
|
7 |
سوئیس |
پژوهش‌محور |
مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، مصاحبه همراه با کارنامه پژوهشی و توصیه‌نامه تسلط به زبان انگلیسی یا آلمانی یا فرانسوی |
مصاحبه و امتحانات شفاهی دوره‌ای، ارزیابی سالانه پیشرفت تحصیلی، تدریس در مقاطع پائین‌تر به عنوان بخشی از واحدهای اجباری |
|
8 |
فرانسه |
پژوهش‌محور |
تسلط به زبان فرانسوی، مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، مصاحبه همراه با کارنامه پژوهشی و توصیه‌نامه |
گذراندن دروس تئوری با نمره بالا، امتحان شفاهی در پایان دوره و قبل از دفاع |
|
9 |
کانادا |
درس‌محور |
مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، کارنامه پژوهشی و توصیه‌نامه معتبر، تسلط به زبان انگلیسی و نمره قابل قبول GRE یا آزمون‌های مشابه |
مصاحبه و ارزیابی پیشرفت تحصیلی به صورت سالیانه، امتحانات کتبی و شفاهی از دروس گذرانده شده، تدریس در مقاطع و دوره‌های پائین‌تر |
|
10 |
هلند |
پژوهش‌محور |
مدرک معتبر کارشناسی ارشد یا معادل آن، کارنامه پژوهشی و خلاصه پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تسلط به زبان انگلیسی |
گزارشات دوره‌ای از پیشرفت دانشجو و موضوع پایان‌نامه، چاپ مقاله در مجلات معتبر، تدریس در مقاطع پائین، تدریس روش تحقیق و شرکت در کنفرانس‌های معتبر به عنوان بخشی از واحدهای اجباری |
«محمد مهدی‌نژاد نوری» معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفتگو با «همشهری آنلاین» اعلام کرد که 80 درصد از ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری به پذیرش دانشجوی دکتری پژوهش محور اختصاص پیدا می‌کند. این مقام مسئول در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عنوان کرد که اجرای این اتفاق طی دو برنامه تکمیل می‌شود.
مهدی‌نژاد نوری در پاسخ به اینکه اجرای این دو برنامه از نظر زمانی چند سال به طول می‌انجامد، گفت: ممکن است 8 یا 9 سال و حتی 5 سال. حال که پذیرش دانشجوی دکتری پژوهش‌محور کلید خورده است، باید ببینیم کار چطور پیش می‌رود.
«همشهری آنلاین» جزئیات و ویژگی‌های دوره‌های دکتری پژوهش‌محور در ایران را در جدول ذیل منتشر می‌کند:
|
ویژگی‌ها و جزئیات آزمون دکتری پژوهش‌محور |
توضیحات |
|
شرط آغاز تحصیل دانشجوی دکتری پژوهش‌محور در ایران |
شرط اینکه دانشجوی دکتری پژوهش‌محور بتواند رسماً شروع به تحصیل کند این است که موضوع رساله دکتری‌اش در زمینه تقاضای یک کارفرمای بیرون از دانشگاه اعم از صنایع، دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف باشد و قرارداد پروژه‌ای با موضوع آن تقاضا تصویب شده باشد. |
|
رشته‌هایی که در آنها دانشجوی دکتری پژوهش‌محور پذیرش می‌شود |
دوره‌های دکتری پژوهش‌محور الزاماً در رشته‌های فنی و دانشگاه‌های صنعتی نیستند بلکه در حوزه علوم انسانی نیز دانشجوی دکتری پژوهش‌محور پذیرش می‌شود. |
|
محل تأمین بودجه تربیت دانشجوی دکتری پژوهش‌محور |
برای دانشجوی دکتری پژوهش‌محور مطلقاً از بودجه دولت صرف نمی‌شود بلکه حق‌الزحمه‌های استاد راهنما، استاد مشاور و کل هزینه‌های دانشجوی دکتری پژوهش‌محور از محل قراردادهای پژوهشی تأمین می‌شود. |
|
اولویت تربیت دانشجوی دکتری پژوهش‌محور با کدام مراکز موسسات آموزش عالی است؟ |
اولویت اصلی پذیرش دانشجو در دوره پژوهش‌محور مقطع دکتری تخصصی با پژوهشکده و پژوهشگاه‌ها است اما دانشگاه‌ها نیز به شرط رعایت ظرفیت 5 به اضافه یک و یا 5 به اضافه دو می‌توانند از این دوره استفاده کنند. |
|
ظرفیت فعلی پذیرش دانشجوی دکتری پژوهش‌محور (research based) نسبت به ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری درس‌محور (course based) |
در صورتی که دانشگاه در یک رشته بخواهد دوره پژوهش‌محور داشته باشد باید 5 نفر را به صورت ظرفیت عادی و یک یا دو نفر را به صورت ظرفیت پژوهش‌محور جذب کند. |
|
آیا دانشجوی دکتری پژوهش‌محور «امتحان جامع» دارد؟ |
در دوره پژوهش‌محور امتحان جامع برای فرد وجود ندارد. |
|
دانشجوی دکتری پژوهش‌محور چگونه ارزیابی می‌شود؟ |
دانشجوی دکتری پژوهش محور باید در دوره‌های تقسیم‌بندی شده، گزارش پروژه را ارائه و پس از آن از تز خود دفاع کند. |
