طی 20 سال او حاکم مطلق و بلا منازع کشور ترکمنستان بود. بنابراین شکی نیست که اکنون ترکمنستان بدون رهبری که شخص خود را عین قانون میدید و میدانست نه چیز دیگر را، باید تغییر کند.
اما اکنون که یک ماه از انتخابات ترکمنستان و به قدرت رسیدن رئیس جمهور جدید میگذرد هنوز کسی نمیداند رهبر جدید چه تغییراتی را به اجرا میگذارد و تا کجا پیش میرود.
سالیان سال بود که «اسنگلی» روستایی دورافتاده در حاشیه دریای خزر یکی از فقیرترین و فراموش شدهترین نقاط ترکمنستان به شمار میآمد. این تا روزی بود که هلیکوپتر قربانگلی بردی محمد اف در حاشیه دریا در این منطقه به زمین نشست.
رهبر جدید یکی از منزویترین کشورهای دنیا نمیتوانست مکانی دورتر از این روستای ماهیگیری را برای اولین سفر و دیدار دوران ریاست جمهوریاش انتخاب کند. این سفر بسیار امیدوارکننده و پر از وعده و وعید بود.
در این سفر بردی محمد اف دستور ساخت یک زایشگاه، یک ساختمان اداری و دولتی و یک مدرسه و کارخانه بسته بندی ماهی را داد. او وعده داد که شبکههای ارتباطی و مخابراتی به زودی راهاندازی شود و پیش از ترک این روستا اولین درخت پارک جدید این روستا را در زمین کاشت.
همه این تصاویر را دوربینهای تلویزیونی ثبت و ضبط کردند و مردم سراسر ترکمنستان شاهد بودند مردی که به جای صفر مراد نیاز اف سوگند ریاست جمهوری خورده چقدر با او متفاوت است.
دیگر از آن تشریفات سنگین نمایشی همراه نیاز اف خبری نیست. جمعیتی هم برای استقبال از رئیس جمهور و پرچم تکان دادن جمع نشده بودند. بچهها مجبور به ترک مدارس و شعر خواندن در مقابل رئیس جمهور و مدح شعور و شخصیت او نمیشدند.
برای ملتی که به زندگی تحت حکومت یکی از خودکامهترین رهبران دنیا عادت کردهاند، این تصاویر اندکی عجیب به نظر میرسد. اما اهالی عشقآباد پایتخت ترکمنستان که بیشتر از شهرهای دیگر با رئیس جمهور جدید آشنا هستند میگویند او بیشتر از نیاز اف به شورویها شبیه است.
این شاید برای هر کشور دیگری در دنیا امری عادی باشد؛ اما برای ترکمنستان که در دو دهه گذشته فقط عقب گرد داشته است این مایه امیدواری برای حرکت در مسیری تازه است. حتی اگر بعضی در داخل و خارج این کشور تاکید کنند که این امیدواری بیهوده و سادهانگارانه است، باز هم نمیتوان از اندک نشانهها چشم پوشید.
بردی محمد اف که یک دندانپزشک است و در گذشته به عنوان وزیر بهداشت در دولت حضور داشته، در حقیقت همان کسی است که بر اجرای جنجالیترین اصلاحات ترکمنستان نظارت داشت که در جریان آن هزاران پزشک برکنار و بیمارستانهای روستایی تعطیل شدند.
او از معدود مقامات ترکمنستانی است که از خشم نیاز اف در امان مانده و تا آخر از سیاستهای او حمایت میکرد. اما از لحظهای که در انتخابات به پیروزی رسید و قدرت را به دست گرفت سخن از اصلاحات و تغییرات گفت. سخنان او با ابراز وفاداری و ارادت همیشگیاش نسبت به نیازاف در تضاد است.
بردی محمداف در اولین فرمان ریاستجمهوریاش تعداد سالهای تحصیل در مدرسه را طولانی کرد و زبان خارجی را به برنامه درسی مدارس بازگرداند.
او همچنین از بازگشایی بیمارستانهای روستایی و استخدام دوباره پزشکان خبر داد و محدودیتهای سفر و رفت و آمد داخلی را کم کرد. او همچنین وعده دسترسی به اینترنت برای همه را داده است.
اگر چه هنوز این وعده را عملی نکرده اما برای کشوری که تنها یک درصد از مردم آن میتوانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند، حتی وعده دسترسی عمومی هم بسیار خوشایند و یک تغییر بزرگ است.
تأثیرات این وعدهها تا کنون محدود و نامشهود بوده و کشور ترکمنستان برای خارجیها فعلاً با قبل تفاوت چندانی ندارد. تصاویر بزرگ نیاز اف هنوز بر روی همه ساختمانها دیده میشود و مجسمههایش هنوز جلوی تابش نور خورشید را در عشقآباد میگیرند.
«راهنما» کتابی که او نوشته هنوز محور برنامههای درسی و آموزشی و نظام حقوقی این کشور است. فضای کشور همچنان بسیار امنیتی است و مردم هنوز از سخن گفتن آزادانه هراس دارند. انتظار تغییرات ناگهانی هم انتظار بیهودهای است.
دولت جدی همچنان باید در چارچوب نظام حاکمیتی گذشته عمل کند و نمیتواند یک شبه تاریخ 20 ساله کشور را انکار نماید. اما وعدههای رئیس جمهور جدید و نخستین اقدامات هر چند کوچک او نوید امیدوارکنندهای میدهد.
آماری که اخیراً منتشر شده نشان میدهد که مردم عشقآباد در هفتههای اخیر نسبت به گذشته بیشتر به تلویزیون و به ویژه اخبار مراجعه میکنند و نسبت به اتفاقات کشور حساستر شدهاند.
جهان با جدیت و توجه بیشتری وقایع ترکمنستان را دنبال میکند. یکی از دلایل و انگیزههای این توجه، ذخایر عظیم گازی کشور ترکمنستان است. در مراسم سوگند رئیس جمهور جدید چند مقام خارجی شرکت کردند و از آن زمان به بعد به طور مرتب هیأتهایی از آمریکا، روسیه و چین از این کشور دیدار کردهاند. این هیأتها در سفرهای خود امکان دسترسی و اعمال نفوذ بیشتر در کشور ترکمنستان را بررسی میکنند.
رهبر جدید ترکمنستان به طور علنی هیچ وعده و اظهار نظری درباره همپیمانی با کشوری خاص نداده است. او تاکید کرده که به همه توافقنامههای انرژی این کشور پایبند میماند اما اولویت او حفظ سیاست بیطرفی در سیاست خارجی است. اما او نسبت به نیاز اف میزبان فعالتری است. دیپلماتها در عشق آباد میگویند رهبر جدید قصد دارد روندهای جدیدی را در مناسبات و روابط خارجی کشور ایجاد کند.
بردی محمداف اخیراً در مصاحبهای با یک مجله روسی ضربالمثل مورد علاقه خود را این چنین مطرح کرد: پدرم همیشه به من میگفت: در جایی که میتوانی راه بروی هرگز ندو. در حقیقت او با این ضربالمثل نشان داد که قصد دارد اصلاحات آهسته و پیوسته را انتخاب کند نه روندی شتاب زده و زودگذر. به هر حال او مصمم است تا شرایط کشور ترکمنستان را به حالت عادی بازگرداند.