مهندس منصور قطبی سرابی، کارشناس مهندسی آب که سال‌ها در وزارت جهادکشاورزی خدمت کرده ازجمله این کارشناسان است. وی با رد راهکار انتقال میان حوضه‌ای آب به ارومیه تأکید کرد که برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه نیازی به انتقال آب رودهای ارس و زاب و منابع دیگر نیست، ضمن آنکه باروری ابرها هم در تأمین آب مورد نیاز ارومیه نمی‌تواند مؤثر باشد. وی در گفت‌وگو با همشهری افزود: نجات ارومیه در گرو اعمال مدیریت یکپارچه و به‌هم پیوسته منابع آبی است. با تنظیم روابط و تعادل کمی و کیفی عناصر تشکیل‌دهنده چرخه هیدرولوژی مثل آب‌های سطحی و زیرزمینی در دشت‌ها و حوضه آبریز و نیز رعایت حقابه اولیه دریاچه ارومیه می‌توان این زیست‌بوم آبی را از وضعیت بحرانی امروز نجات داد.
افت سطح آب در 230 دشت کشور
آنطور که این کارشناس مهندسی مدیریت آب می‌گوید «خشک‌شدن نیمی از دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور»، «افت سطح آب‌های زیرزمینی و بیلان منفی در 230دشت کشور»، «کسری سالانه 7/5میلیارد مترمکعب ذخیره منابع آب‌های زیرزمینی اراضی پایین دست دشت‌های کشور» و همچنین «آلوده شدن آب‌های زیرزمینی (به انواع نمک‌ها) در بسیاری از دشت‌های پایین‌دست 289 سد احداث شده» ناشی از نبود مدیریت یکپارچه منابع آبی و مدیریت غلط در عرصه منابع آبی کشور است. قطبی در ادامه گفت: وقتی آب موجود در دریاچه ارومیه به 32میلیارد مترمکعب برسد این دریاچه وضعیت عادی پیدا می‌کند، این درحالی است که آب موجود در این دریاچه در حال حاضر، حدود 11میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود. براین اساس، 21میلیارد مترمکعب آبی که باید به این دریاچه وارد می‌شد قربانی توسعه ناپایدار کشاورزی شده است. با وجود این، کمتر کسی به وضعیت فاجعه‌بار منابع آب زیرزمینی 25دشت موجود در حوضه ارومیه که به‌دلیل پیشروی و تسری آب‌های شور این دریاچه در معرض نابودی قرار گرفته است، توجه می‌کند و همه نگاه‌ها متوجه خشک‌شدن دریاچه است.
هدر رفت 2/24 میلیارد مترمکعب آب
وی هفت‌دهه مدیریت سنتی بر منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه و نیز عدم‌آشنایی اکثر قریب به‌اتفاق مهندسان مشاور طرف قرارداد مدیریت منابع آب ایران با بیلان نمک و تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی دشت‌های کشور را از عوامل مؤثر در بروز وضعیت موجود ارومیه عنوان کرد و گفت: برای نجات ارومیه ضروری است با بازکردن دریاچه‌های 33سد احداث شده در حوضه‌های بالادست، 1/712 میلیارد مترمکعب آب و با پلمب حدود 10هزار حلقه چاهی که در شعاع تأثیر دریاچه ارومیه حفر شده 1/55میلیارد مترمکعب آب دریاچه را تأمین کرد؛ بدین‌ترتیب بدون آنکه نیازی به انتقال میان حوضه‌ای آب باشد می‌توان با جابه‌جایی عناصر داخل چرخه هیدرولوژی حوضه آبریز ارومیه، سالانه سهم آب مورد نیاز این دریاچه، به میزان 2/1میلیارد مترمکعب را تأمین و از خشک شدن آن جلوگیری کرد.
قطبی ادامه داد: با اجرای این طرح طی شش سال می‌توان 21میلیارد مترمکعب آب غارت شده دریاچه ارومیه را جبران کرد با این توضیح که با پلمب 12هزار حلقه چاه از 22هزار حلقه چاه غیرمجاز در حوضه ارومیه می‌توان در سال 1/76 میلیارد مترمکعب و با تغییر شیوه توسعه ناپایدار کشاورزی در 250هزار هکتار، از هدر رفت 2/24 میلیارد مترمکعب در سال جلوگیری کرد. با این حساب، هر سال از این طریق چهارمیلیارد مترمکعب آب به دریاچه ارومیه وارد می‌شود و طی شش‌سال این میزان به 24/6 میلیارد مترمکعب می‌رسد. این کارشناس و پژوهشگر آب و خاک در پایان تصریح کرد: چنانچه این طرح اجرا شود پس از شش‌سال، آب مورد نیاز دریاچه تأمین خواهد شد و 33سد احداث شده در حوضه آبریز ارومیه دوباره عملکرد اولیه خود را باز می‌یابند و امکان ذخیره‌سازی آب و استفاده از آنها فراهم می‌شود.
راهکارهای مصوب
در حال حاضر، 325هزار هکتار از مساحت 500 هزار هکتاری دریاچه (تالاب) ارومیه خشک شده و این روند همچنان ادامه دارد؛ روندی که مسئولان را برآن داشته تا برای جلوگیری از این روند خانمان‌سوز چاره‌ای بیندیشند. بر همین اساس، 24راهکار مصوب برای نجات دریاچه ارومیه در دستور کار قرار گرفته است. اجرای این راهکارها بنا به تصمیم دولت به وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست واگذار شده است. در واقع این سه‌نهاد موظف شده‌اند با اجرایی کردن 24راهکار تصویب شده، دریاچه ارومیه را احیا کنند. در این میان، اجرای دو راهکار بسیار مهم و کارساز که می‌تواند روند فعلی خشک شدن ارومیه را متوقف کند در حیطه مسئولیت وزارت نیرو قرار دارد. این دو راهکار عبارتند از: «باز کردن دریچه سدها» و «بستن و پلمب چاه‌های غیرمجاز». با وجود این، وزارت نیرو، طرح انتقال آب رودخانه‌های زاب و ارس را در دستور کار قرار داده است؛ دوراهکاری که اغلب کارشناسان و صاحب‌نظران عرصه محیط‌زیست و منابع طبیعی با آن مخالفند. ضمن آنکه این دو راهکار در شمار 24راهکار تصویب شده برای احیای ارومیه قرار ندارند.
