برای بررسی اقتصاد مقاومتی، به بحث درخصوص این مهم از منظر مهندسی سیستم‌ها خواهیم پرداخت. اقتصاد در یک نگاه ساده، سیستمی با مجموعه پارامترهای مختلف است. دشمنان اگر بخواهند به کشور ضربه بزنند هرگز نخواهند توانست کل سیستم را مختل کنند بلکه قاعدتا تلاش خواهند کرد تا در ابتدا اجزای این سیستم را مختل کنند. پس به‌طور قطع برای مقابله با ایجاد اخلال در چنین اقتصادی باید اجزای سیستم را به خوبی شناسایی و مورد بررسی قرار دهیم.
یکی از موضوعاتی که همواره به‌عنوان یک زیرسیستم مورد توجه همگان بوده، نیروی انسانی است که به‌عنوان یکی از زیرسیستم‌های اساسی از جمله اهداف تحریم‌کنندگان به‌شمار می‌آید. کارگر، مدیر و همه آنهایی که به عنوان انسان قرار است در این اقتصاد نقشی داشته باشند می‌توانند یکی از اهداف تحریم باشند. باید تلاش کنیم تا نیروی انسانی، امیدوار، بهره‌ور، برنامه‌ریز و پرتلاش باشد. حوزه دومی که ممکن است هنگام تحریم در سیستم اقتصاد مورد مخاطره واقع شود ابزار، تجهیزات و نظام‌های تولید و توزیع است؛ مثلا فناوری‌های نو را به ما ندهند تا ناچار شویم برای تهیه آن هزینه‌های بالایی صرف کنیم. در اینجا نیز ابتکارات و نوآوری‌ها باید مبنای عمل باشد. زیرسیستم بعدی را می‌توان قواعد کاری و مقررات برشمرد؛ مسئله‌ای که امروزه به‌عنوان فضای کسب و کار به‌شدت مورد توجه قرار گرفته است. با وجود اینکه فضای کسب و کار مهم است اما زیرسیستمی نیست که تنها بتوانند از بیرون در آن مشکل ایجاد کنند بلکه خودمان باید آن را بهبود ببخشیم. برخی از فعالان اقتصادی براین باورند که قوانین و فرایندهای دست‌وپاگیر و غیرضروری در کشورمان خود به نوعی به تحریم داخلی تبدیل شده‌اند که درصورت حذف آنها، می‌توانیم بر تحریم‌های خارجی غلبه کنیم.
زیرسیستم چهارم در اقتصاد مقاومتی، نهادهای مالی، یعنی پول، سرمایه، ارز، انتقال پول و سرمایه‌گذاری خارجی است. البته کنترل همه آنها در اختیار ما نیست و برخی کنترل‌ها دست خارجی‌هاست. لذا این زیرسیستم به‌شدت آسیب‌پذیر شده و می‌تواند مشکل ایجاد کند. پس این زیرسیستم توسط دشمن هوشمندانه انتخاب شده و از سوی ما نیز هوشمندانه باید مدیریت شود.زیرسیستم بعدی، ارتباطات تجارت خارجی، یعنی همان صادرات و واردات است. این مهم نیز به‌دلیل جنبه بین‌المللی آن تا حدی مورد تهاجم واقع شده است. نباید بگذاریم حجم تجارت خارجی ما کاهش یابد؛ به‌ویژه باید از صادرات مراقبت کنیم. نهادهای رسانه‌ای که وظیفه شکل‌دهی به افکار عمومی را دارا هستند از دیگر زیرسیستم‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می‌آیند؛ به‌طوری‌‌که می‌توانند در مدیریت اقتصاد، مکمل مسئولان و هادی افکار مردم باشند. این در حالی است که در مقابل، با عملکرد نادرست رسانه‌ها به نوعی تحریم به بدنه اجتماع نفوذ داده می‌شود.
برهمین اساس می‌توان اظهار داشت که این بار با پیچیدگی‌هایی در تحریم مواجه هستیم که در تحریم‌های گذشته وجود نداشته است که برای مقابله با این پیچیدگی‌ها، نهادهای رسانه‌ای باید در اقتصاد مقاومتی به درستی حرکت کنند. رسانه‌ها باید بدانند که ما به انسان‌ها و اندیشه‌هایی نیاز داریم که مقاومتی باشند. دسته‌دسته‌کردن مردم، ایجاد بدبینی، اعتماد‌شکنی و ترویج اختلافات، خلاف اقتصاد مقاومتی است.
زیرسیستم بعدی، اتحاد و انسجام ملی و عدالت اجتماعی است. شاید این سؤال در اذهان ایجاد شود که چه ارتباطی بین این زیرسیستم‌ها و اقتصاد مقاومتی وجود دارد. در پاسخ به این سؤال باید گفت که بازخوردهای دریافتی از دشمنان کشور موید این مطلب است که بیشترین شادکامی آنها در عدم‌تحقق این موارد است.
این درحالی است که در اقتصاد مقاومتی این احساس باید در مردم ایجاد شود که منافع آنها توسط حکومت و حاکمیت، مراقبت و محافظت می‌شود، توازن و عدالت در جامعه وجود دارد، فرصت‌ها برابر بوده و هیچ رانتی در کشور وجود ندارد. فناوری، تحقیقات، دانشگاه و تجاری‌سازی زیرسیستم بعدی است. تحریم‌ها برخلاف آنچه می‌گویند نمی‌توانند در مورد این زیرسیستم موفق باشند چراکه ما در کشورمان با جوانان و دانشمندانی مواجه هستیم که می‌توانند به راحتی پاسخگوی نیازهای کشورمان در این خصوص باشند.
محور یا زیرسیستم بعدی، بنگاه، سودآوری، بهره‌وری و رقابت است. اگر می‌خواهیم اقتصاد ما آسیب نبیند یکی از محورهای بسیار مهم در سال تولید ملی، بهره‌وری، قیمت، رقابت‌پذیری و سودآوری در بنگاه است. زیرسیستم‌های دیگر همچون نهادهای قضایی و حضور بخش خصوصی نیز در اقتصاد و به‌تبع آن در اقتصاد مقاومتی نقش دارند که توضیح و تشریح آن در این مجال نمی‌گنجد.
با وجود بررسی همه عوامل مؤثر و زیرسیستم در اقتصاد مقاومتی باید گفت که تحریم‌ها نمی‌توانند خلل مهمی برای کشوری با قدرت جمهوری اسلامی ایران و با این مرزهای گسترده و منابع خدادادی ایجاد کنند. رتبه هفدهم اقتصاد ما در بین ۱۸۳ کشور، خود مؤید جایگاه مناسب ایران در سطح بین‌المللی است و همچنین با توجه به تنوع مواد معدنی، تحریم نفتی چندان مشکل‌ساز نخواهد بود چراکه بسیاری از منابع ما قابل حصول بوده و درصدد خروج از اقتصاد تک‌محصولی نفت هستیم. ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده سرب و روی خاورمیانه بوده و جایگاه سیزدهم در تولید خودرو و هفدهم در تولید فولاد، همه و همه نشان‌دهنده منابع و پتانسیل‌های بسیار زیاد کشورمان هستند.
برهمین اساس دشمنان کشورمان باید بدانند که اقتصادی می‌تواند آسیب‌پذیر باشد که مبتنی بر انبوهی از مزیت‌های خدادادی نباشد. اقتصاد ما فرصت‌های بی‌شماری دارد اما باید مردم، مسئولان، فعالان اقتصادی، تولید‌کنندگان و تجار و به‌معنای عام‌تر همه اقشار جامعه توجه داشته باشند که امروز این تحریم‌ها بیش از آنکه سخت‌افزاری باشد، نرم‌افزاری است، برهمین اساس هرگونه گسست بین مسئولان و مردم و هرگونه مشکل سیاسی، به تحقق خواست ظالمانه دشمنان انقلاب کمک خواهد کرد و در مسیر تحریم‌هاست. کشوری که به خدا اتکا داشته و ملتی استوار و هوشمند دارد حتما پیروز این میدان خواهد بود.
* وزیر صنعت، معدن و تجارت
