بنابر آمارهای رسمی از مجموع 886طرح مهر ماندگار در کشور 270طرح یعنی معادل 30درصد مربوط به وزارت نیرو بوده و این وزارتخانه را در جایگاه نخست این طرح‌ها قرار داده است. بعد از وزارت نیرو، وزارت صنعت، معدن و تجارت با 189طرح، وزارت راه و شهرسازی با 168طرح، وزارت بهداشت و درمان با 119طرح، وزارت نفت با 52طرح و وزارت ورزش و جوانان با 36طرح جایگاه‌های بعدی را در پروژه‌های مهر ماندگار به‌خود اختصاص داده‌اند. براساس این آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت سهم 21درصدی از دراختیار داشتن پروژه‌های نیمه‌تمام دارد که طرح‌های هشتگانه فولادی نیز ازجمله این طرح‌ها محسوب می‌شود. اگرچه مسئولان این وزارتخانه از ارائه آمار و اطلاعات در زمینه تعداد و میزان طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام به‌خصوص طرح‌های نیمه‌تمام بخش معدن یا هشت‌طرح فولادی خودداری می‌کنند اما بررسی وضعیت اجرا و میزان پیشرفت این هشت طرح بعضی حقایق را معلوم می‌کند.
طی سال‌های اخیر روند رو به رشد صنایع فولاد موجب شده تا سیاستگذاران بخش صنعت با شتابی بیش از میزان رشد تولید واحدهای فولادی و با استناد به طرح‌های در دست اجرا یا در حال بررسی و برخی تکالیف مندرج در قوانین برنامه‌های توسعه پنج‌ساله یا سند چشم‌انداز 20ساله کشور، از افزایش تولید و ایجاد ظرفیت‌های تازه در این صنعت خبر دهند. در اغلب نشست‌های خبری مسئولان صنعتی افزایش ظرفیت تولید فولاد در کشور آنچنان پررنگ می‌شد که آمار واقعی تولید حدود 11میلیون تنی فولاد را به حاشیه می‌برد. حرکت افتان و خیزان صنعت فولاد کشور با گلایه‌های برخی تولید‌کنندگان در بخش نورد مبنی بر نبود مواداولیه تولید، تثبیت دستوری قیمت‌ها و واردات بی‌رویه محصولات فولادی و کاهش ظرفیت یا تعطیلی برخی واحدهای فولادی به‌دلیل عدم‌حمایت از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در حالی همچنان ادامه داشت که اخبار تازه‌ای مبنی بر راه‌اندازی هشت طرح بزرگ فولادی در مناطق محروم برای تحقق هدف توزیع متوازن پروژه‌های صنعتی در سراسر کشور به گوش می‌رسید. در سال 84 شورای اقتصاد حکم به اجرای هشت‌طرح فولادی توسط وزارت صنایع و معادن وقت با بهره‌گیری از توانمندی‌های داخلی داد. براساس این مصوبه که به علیرضا طهماسبی وزیر وقت صنایع و معادن ابلاغ شده بود مقرر شد تا پروژه‌های مذکور طی مدت سه سال از آغاز عملیات اجرایی به بهره‌برداری برسد اما اکنون با گذشت هشت سال هیچ‌یک از این پروژه‌های نیمه‌تمام فولادی به بهره‌برداری کامل نرسیده است. اجرای این طرح‌ها که پیش‌بینی شده بود هریک از آنها ظرفیت تولید فولاد در کشور را بین 800هزار تا یک میلیون تن افزایش دهد در مناطق نی‌ریز، قائنات، بافق، بافت، میانه، سفیددشت، سبزوار و شادگان مدنظر قرارگرفت و به‌رغم همه تکالیف موجود عملا تا چند‌ماه بعد درگیر مراحل اجرایی بود و نخستین وعده برای بهره‌برداری از این پروژه که بعدها به طرح‌های هشتگانه فولادی معروف شد، (طرح‌های جامع) با پایان سال 87محقق نشد.
هشت طرح فولادی؛ متاثر از تغییرات مدیریتی
در شرایطی که عملیات اجرایی هشت طرح فولادی در مناطق محروم کشور مراحل مختلفی را طی می‌کرد(برخی طرح‌ها در آغاز راه بود و میزان پیشرفت برخی دیگر از پنج تا 30درصد اعلام می‌شد) برکناری علیرضا طمهاسبی وزیر وقت صنایع و معادن و انتصاب علی‌اکبر محرابیان به سمت جانشین وی شوک دیگری به اجرای طرح‌های فولادی وارد کرد. محرابیان در حالی تصدی وزارت صنایع و معادن را عهده‌دار شد که با ابلاغ سیاست‌های کلی اصل 44قانون اساسی، زمینه واگذاری بسیاری از بنگاه‌های صنعتی فراهم شده بود. شاید همین شرایط موجب اظهارنظر عجیب وی مبنی بر توقف سرمایه‌گذاری دولت در هشت طرح فولادی و ضرورت واگذاری این پروژه‌ها به بخش خصوصی شد؛ رویکردی که در ادامه توسط محرابیان اصلاح شد و مسئولان صنعتی وقت از نبود امکان واگذاری این پروژه‌ها به بخش خصوصی تا رسیدن به مراحل مشخص اجرایی خبر دادند.
طرح‌های استانی فولادی همچنان در کما
آخرین گزارش شرکت ملی فولاد ایران درباره هشت طرح فولاد استانی، وضعیت پیشرفت فیزیکی این طرح‌ها را تا پایان فروردین‌ماه 89نشان می‌دهد. براساس این گزارش، عملکرد پیشرفت فیزیکی طرح فولاد چهارمحال‌وبختیاری حاکی است که واحد احیای مستقیم 55/82درصد، واحد فولادسازی 17/17درصد و واحدهای پشتیبانی و جنبی 27/86درصد پیشرفت کرده است. وضعیت پیشرفت فیزیکی طرح فولاد میانه نیز نشان می‌دهد که این طرح در بخش احیای مستقیم 43/04درصد، واحد فولادسازی 15/54درصد و واحدهای پشتیبانی و جنبی 35/65درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. طرح فولاد قائنات نیز تا آن زمان در بخش واحد احیای مستقیم 49/4درصد، در واحد فولادسازی 12درصد و واحدهای پشتیبانی و جنبی 28/45درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. همچنین میزان پیشرفت فیزیکی طرح فولاد نی‌ریز در مدت یادشده، در بخش واحد احیای مستقیم 50/11درصد، در واحد فولادسازی 16/3درصد و واحدهای پشتیبانی و جنبی 25/7درصد گزارش شده است. براساس این گزارش، طرح فولاد شادگان نیز در بخش واحد احیای مستقیم 50/47درصد، در واحد فولادسازی 14/67درصد و در واحدهای پشتیبانی و جنبی 34/99درصد پیشرفت فیزیکی را پشت سر گذاشته است. طرح فولاد بافت نیز در بخش واحد احیای مستقیم 37/16درصد، در واحد فولادسازی 3/20درصد و واحدهای پشتیبانی و جنبی 20/53درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. یکی دیگر از طرح‌های هشتگانه فولاد استانی، طرح فولاد بافق است که تا مدت یادشده در واحد احیای مستقیم 37/88درصد، در واحد فولادسازی 3/26درصد و در واحدهای پشتیبانی و جنبی 20/65درصد پیشرفت فیزیکی را تجربه کرده بود. وضعیت پیشرفت فیزیکی طرح فولاد سبزوار نیز حاکی از آن بود که این طرح طی مدت مذکور در بخش احیای مستقیم 36/4درصد، در واحد فولادسازی 3/20درصد، در واحدهای پشتیبانی و جنبی 16/82درصد و کل طرح از 17/75درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. براساس این گزارش بالاترین پیشرفت فیزیکی طرح‌های هشتگانه فولاد استانی در بخش احیای مستقیم با 55/82درصد مربوط به طرح چهارمحال و بختیاری و در بخش فولادسازی نیز با 17/17درصد متعلق به همین طرح است. طرح فولاد شادگان نیز با پیشرفت فیزیکی 50/47درصد در بخش احیای مستقیم در رده دوم قرار دارد و طرح فولاد نی‌ریز با 50/11درصد پیشرفت فیزیکی در بخش احیای مستقیم در ردیف سوم قرار دارد. در بخش فولادسازی نیز طرح‌های فولاد نی‌ریز با 16/32درصد و فولاد میانه با 15/45درصد به‌ترتیب حائز رتبه‌های دوم و سوم طرح‌های هشتگانه هستند.
آمارهای غیررسمی از وضعیت هشت طرح فولادی حاکی از آن است که فولاد چهار محال و بختیاری رقم پیشرفت فیزیکی 80درصدی در بخش فولادسازی را تجربه کرده و مقرر است تا بخش آهن اسفنجی این طرح فولادی تا بهار سال آینده به بهره‌برداری برسد. در واقع می‌توان گفت که اظهارنظر مسئولان دولتی مبنی بر ضرورت واگذاری هشت طرح فولادی موجب شد تا طی سال گذشته عملا اقدام چندانی برای اتمام این طرح‌ها صورت نگیرد.
