روزشمار سه قرن تاریخ قصر

داستان قصر قجر در این 200 و اندی سال داستانی جالب و عبرت آموز است. سه دوره تاریخی که بر این مجموعه گذشته، بالاخره پایانی شکوهمند یافته است.

قاجار

فتحعلی شاه قاجار در اوایل سلطنت خود فرمان داد تا بیرون از تهران قصری برایش بسازند. محل قصر در جایی انتخاب شد که در آن روزگار خرم‌آباد نام داشت. اوژن فلاندن، قصر قاجار را چنین توصیف کرده است: فتحعلی شاه قصری جهت تابستانش برپا کرده است که نامش قصر قاجار است. سطح این قصر، بزرگ و قابل توصیف است. باغاتی برای آمفی تئاتر و چندین مهتابی دارد که با پلکان‌هایی متعدد، قصر را از پارک جدا می‌سازد. منازل قصر قاجار آینه و نقاشی‌های بسیار دارد. دوره ناصرالدین شاه، قصر قاجار با کم توجهی روبه‌رو شد و اردوی سالانه فوج قزاق در محل قصر برپا شد و در دوره مظفرالدین شاه باغ قصر قاجار و باغشاه به‌دست اداره ژاندارمری افتاد. این قصر در سال 1284هجری شمسی بر اثر بارش شدید باران و وقوع سیل تخریب شد.

پهلوی

طراحی زندان توسط نیکلای مارکوف صورت گرفت. وی از معماران مطرح ایران در دو دهه اول قرن چهاردهم بود. از کارهای مهم وی می‌توان به دارالمعلمین، دبیرستان البرز، کارخانه قند ورامین و غیره اشاره کرد. این زندان که 192اتاق و گنجایش 800 زندانی داشت در محل قصر قاجار ساخته شد. ساختمان زندان سیاسی در دوره پهلوی دوم به بهره‌برداری رسید و به‌تدریج میزبان زندانیان سیاسی مشهور ازجمله بخارایی، نواب صفوی، صفار هرندی، خلیل طهماسبی، آیت الله طالقانی، مرتضی مطهری، اکبرهاشمی رفسنجانی و بسیاری دیگر بود.

انقلاب اسلامی

زندان قصر نخستین زندانی بود که در جریان شکل‌گیری انقلاب اسلامی به‌دست انقلابیون افتاد. زندانی که تا آن روز چهره‌های دینی و سیاسی زیادی در آن به‌سختی روزگار سپری کرده بودند، به دست مردم افتاد و آزادی زندانیان قصر تبدیل به یکی از خاطرات خوش انقلاب اسلامی در زمستان سال 57 شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تعدادی از جنایتکاران رژیم ستمشاهی که خود از زندانبانان قصر محسوب می‌شدند زندانی قصر شدند.

باغ موزه قصر

زندان قصر در سال 1386تحویل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شد و در تاریخ 5آذر 86 مصوبه شورای اسلامی شهر تهران با موضوع الزام شهرداری تهران به رعایت شاخصه‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی در بازسازی زندان قصر، به شهرداری تهران ابلاغ شد. هم‌اکنون پس از گذشت پنج سال باغ موزه قصر آماده بهره‌برداری است. این باغ موزه روایت 214سال از تاریخ پایتختی تهران است.