بسیاری از نوجوان‌ها و جوان‌های کشورمان هم که مصرف‌کنندگان اصلی این نوشیدنی‌ها هستند، فریب این شعارهای دروغین را می‌خورند اما برخلاف آنچه تبلیغ می‌شود، ترکیب نوشیدنی‌های انرژی‌زا نه تنها برای سلامت و قوای بدنی مفید نیستند، بلکه می‌توانند به دلیل قند بالایی که دارند، باعث افزایش وزن و چاقی شوند و به تدریج عامل ضعف و بیماری باشند.
در گفت‌وگو با دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و مدیر گروه تغذیه و بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، این موضوع بیشتر بررسی شده است.
- این روزها تبلیغات بسیاری درباره نوشیدنی‌های انرژی‌زا انجام می‌شود و قفسه سوپرمارکت‌ها پر است از قوطی‌های رنگارنگ آنها. آیا این نوشیدنی‌ها همان نوشیدنی‌های ورزشی هستند که قوای بدنی را افزایش می‌دهند؟
نه، نوعی نوشیدنی تجاری و نوعی نوشیدنی استاندارد ورزشی وجود دارد که متاسفانه در کشور نوع دوم را اصلا نداریم. نوشیدنی‌هایی که به عنوان نوشیدنی انرژی‌زا یا ورزشی عرضه می‌شوند؛ عمدتا نوشیدنی‌های تجاری هستند که نه تنها برای ورزشکاران حرفه‌ای بلکه برای افراد عادی هم مناسب نیستند.
- چرا؟ چه تفاوتی میان این دو وجود دارد؟
مقدار قند نوشیدنی‌های تجاری بالاست. قند نوشیدنی‌های ورزشی بین 7-5 درصد و قند نوشیدنی‌های تجاری بالای 10 درصد است و مصرف آنها به‌خصوص قبل از تمرین یا مسابقه برای ورزشکار اصلا مفید نیست.
- غیر از قند، چه موادی در این نوشیدنی‌ها وجود دارد که آنها را اصطلاحا انرژی‌زا کرده است؟
همانطور که وقتی خسته‌ایم چای و قهوه می‌نوشیم و خستگی‌مان برطرف می‌شود، نوشیدنی‌های انرژی‌زا هم خستگی را برطرف می‌کنند. نوشیدنی‌های انرژی‌زا، همان نوشیدنی‌های قندی هستند که به آنها کافئین اضافه شده تا به فرد حس سرحالی و نشاط بدهند. در برخی از آنها نیز ویتامین‌های گروه B و C وجود دارد. وقتی خسته هستیم، یک نوشیدنی قندی حاوی ویتامین‌های B و C تا حدی خستگی‌مان را برطرف می‌کند و اگر کافئین داشته باشد، به ما احساس نشاط می‌دهد.
- پس اگر کسی در طول روز احساس خستگی کند، می‌تواند برای رفع خستگی از این نوشیدنی‌ها بنوشد؟
نه، این کار را توصیه نمی‌کنم.
- مگر این نوشیدنی‌ها زیان دارند؟
بله. این نوشیدنی‌ها قند بالایی دارند و اگر مکرر مصرف شوند، نه تنها چاق‌کننده‌اند بلکه می‌توانند چربی‌های خون، به‌خصوص تری‌گلیسیرید را بالا ببرند. همانطور که می‌دانید چاقی، مادر بسیاری از بیماری‌هاست و فردی که با مصرف بی‌رویه این نوشیدنی‌ها چاق شود، باید منتظر بروز سایر مشکلات از جمله ناراحتی‌های قلبی-عروقی هم باشد.
- آیا این موضوع حقیقت دارد که نوشابه‌های انرژی‌زا در رفع افسردگی موثرند؟
نوشیدنی‌های حاوی ویتامین‌های گروه B، تا حدی در بهبود روحیه موثرند اما اگر فردی شربت B کمپلکس بخورد هم همین تاثیر را می‌بیند پس چه دلیلی دارد نوشابه‌های تجاری مصرف کند؟
- آیا ضرر این نوشابه‌ها برای دختر خانم‌ها بیش از پسرهاست؟
نه، تفاوتی ندارد.
- چه کسانی و در چه حد، مجاز به مصرف این نوشیدنی‌ها هستند؟
مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای ورزشکاران، آن هم بعد از تمرین و مسابقه برای جایگزینی ذخایر انرژی و قند بدن اشکالی ندارد اما کسی که ورزش نمی‌کند یا اضافه وزن دارد و چاق است، نباید این نوشیدنی‌ها را مصرف کند. اگر فردی گاهی این نوشیدنی‌ها را بنوشد (2-1 بار در هفته) به‌خصوص زمانی که در طول روز بیرون بوده، دوندگی داشته و خسته است یا عطش زیادی دارد، اشکالی ندارد اما مصرف هر روزه آن مخصوصا اگر چند بار در روز باشد، فاجعه‌بار است.
- نوجوان‌ها و جوان‌هایی که در باشگاه‌های ورزشی تمرین می‌کنند، از مصرف‌کننده‌های عمده این نوشیدنی‌ها هستند. به نظر شما کسانی که برنامه ورزشی مرتبی دارند، بهتر است چه نوشیدنی‌ای را جایگزین نوشابه‌های تجاری کنند؟
مکمل‌های کربوهیدراتی. این مکمل‌ها حاوی مواد قندی-نشاسته‌ای هستند که مخصوص ورزشکاران تهیه شده‌اند. حل 1/2 پیمانه از این مکمل‌ها در یک لیتر آب، نوشیدنی‌ای با 6-5 درصد قند می‌دهد که در واقع نوعی نوشیدنی ورزشی استاندارد است. البته این نوشیدنی‌ها هم فاقد الکترولیت و از استانداردهای خارجی دور هستند بنابراین چندان ایده‌آل نیستند اما به هر حال از نوشابه‌های انرژی‌زای تجاری بهترند.
- به‌نظر شما چه کسانی نباید اصلا نوشابه‌های انرژی‌زای تجاری بنوشند؟
افراد مبتلا به دیابت، مبتلایان به تری‌گلیسیرید خون بالا، افراد دچار اضافه‌وزن و چاقی و به‌طور کلی هر کسی که محدودیت وزن دارد یعنی به زانودرد دچار است یا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در او بالاست و لازم است مراقب افزایش وزن خود باشد.
منبع:هفته نامه سلامت
