شاید تصور بر این بود که کشور‌های دیگر نیز به‌دنبال کانادا روابط خود را با تهران کاهش خواهند داد. اقدامی که در حد یک‌رؤیا باقی ماند و هرگز رنگ حقیقت به‌خود نگرفت. درخصوص علت اقدام غیرمسئولانه دولت کانادا با حسن قشقاوی، معاون کنسولی وزیر امور خارجه گفت‌وگو کرده‌ایم.
- اقدام دولت کانادا در بستن سفارت خود در تهران چه علتی داشت؟
از سال 1996دولت کانادا به‌تدریج به سمت خصومت ورزی بیشتر علیه ایران گام برداشت و در 10سال اخیر این دولت بانی قطعنامه‌هایی علیه وضعیت حقوق بشر در ایران بوده است. بعد از روی‌کار آمدن دولت افراطی و محافظه‌کار استفان هارپر نیز به‌علت ایدئولوژی نومحافظه‌کارانه ایشان که در حقیقت میراث دار تفکر جورج بوش و دیوید کامرون است، این خصومت‌ها روند رو به رشدی به‌خود گرفته و دولت کانادا سه اقدام غیرانسانی را مرتکب شده است؛ اول اینکه حساب‌های هموطنان مان را در کانادا مسدود کرد، دوم اینکه از ارسال ارز دانشجویی به‌حساب حدود 20هزار دانشجوی ایرانی مقیم این کشور جلوگیری به عمل آورد و سوم اینکه اعلام کرد بخش کنسولی سفارت کانادا در ایران اقدام به صدور ویزا نخواهد کرد.
البته مورد آخر به بهانه صرفه‌جویی اقتصادی انجام شد درحالی‌که همان موقع ما در اظهارنظری اعلام کرده بودیم که با عنایت به درآمد حداقل دو‌میلیون دلاری سفارت کانادا در تهران از محل صدور روادید و تأیید اسناد تجاری و سایر خدمات کنسولی، موضوع صرفه جویی به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد و حتی سفارت کانادا با این درآمد می‌تواند به بودجه عمومی این کشور هم کمک کند. درنهایت هم شاهد بودیم که بعد از برگزاری اجلاس موفقیت آمیز عدم‌تعهد در تهران، این سیاست افراطی با اعلام ناگهانی تعلیق روابط میان دوکشور و فراخوان دیپلمات‌های خودشان و اعلام ضرورت خروج دیپلمات‌های ایرانی از این کشور ظرف پنج روز به اوج خودش رسید.
- ظاهرا قبل از اجلاس هم شیطنت‌هایی داشتند؟
بله. علت اینکه معتقدیم دلیل اصلی این اقدام برگزاری موفقیت‌آمیز اجلاس عدم‌تعهد در تهران بوده نیز همین است که وزیر امور خارجه کانادا پیش از این اجلاس در نامه‌ای صراحتا به بان کی مون نوشته بود و از ایشان خواسته بود در اجلاس شرکت نکند و جالب اینجاست که بعد از سفر بان‌کی‌مون هم دوباره طی مصاحبه‌ای این سفر را نکوهش کرد. همچنین در پیامی که نتانیاهو بلافاصله بعد از اعلام این تصمیم صادر کرد این عبارت به‌کار برده شده بود که «این اقدام واکنش مناسبی بود به یک هفته اقدام قدرتمندانه ایران در تهران» که اشاره مستقیمی بود به اجلاس سران عدم‌تعهد در تهران تا دیگر هیچ شبهه‌ای باقی نماند که این اقدام در واقع یک عکس‌العمل عجولانه به برگزاری موفقیت‌آمیز اجلاس تهران بود.
- در خبر‌ها هم آمده بود که این تصمیم در سفر وزیر امور خارجه کانادا به سرزمین‌های اشغالی اتخاذ شده بود.
به هر حال اتخاذ چنین تصمیمی چندان غیرمحتمل نبود اما انطباق زمانی آن با اجلاس تهران نشان از یک تصمیم‌گیری شتاب آلود داشت؛ حتی اگر چنین نیتی از قبل وجود داشته باشد. به‌عنوان مثال کاردار کانادا در تهران هفته گذشته چند درخواست برای ملاقات با مقامات ایرانی داشت و این نشان می‌دهد که وی در جریان چنین تصمیمی نبود و یا اساسا هنوز تصمیمی برای قطع روابط گرفته نشده بود؛ چون اگر چنین تصمیمی وجود داشت علی القاعده نباید درخواست ملاقات صورت می‌گرفت.
- این ملاقات‌ها برگزار شده بود؟
نه، برای این هفته درخواست شده بود و هنوز موعد آن نرسیده است. ضمن آنکه نحوه ابلاغ این تصمیم هم خیلی عجیب بود. براساس عرف دیپلماتیک، کشور‌ها اینگونه تصمیمات را با فراخوان کاردار یا سفیر آن کشور به وزارت خارجه ابلاغ می‌کنند، اما این‌بار بر عکس این رویه مرسوم، یک مقام وزارت امور خارجه کانادا که اتفاقا حوزه وظایف او ارتباطی با منطقه ما و کشور ایران هم نداشت، از ساعت هشت صبح پشت در سفارت ایران در اتاوا ایستاده بود و از آنجایی که سفارت ما معمولا ساعت 9 صبح باز می‌شود یک ساعت معطل می‌ماند و راسا نامه را به کاردار ما ابلاغ می‌کند. یعنی به جای اینکه کاردار ما به وزارت خارجه کانادا احضار شود، یک مقام وزارت به سفارتخانه آمد. این نشان از میزان فشار صهیونیست‌ها دارد.
- آیا کانادا دلایلی برای این اقدام شتابزده خود اعلام کرده است؟
عرض کردم دولت کانادا از سال 1996به بعد در مقاطع مختلف سیاست‌های خصمانه‌ای را در قبال ایران اتخاذ کرده است و یکی از بهانه‌های آنها هم بحث حقوق‌بشر بوده است. یکی دیگر از موضوعات مورد بهانه کانادا فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان بود و موضوعات دیگر هم مواضع ایران در قبال مسائل خاورمیانه و موضوع رژیم صهیونیستی و سوریه بوده است.
- اما در سال‌های اخیر ایرانی‌ها سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این کشور داشته اند؟
بله، این اوج برخورد غیرمسئولانه با یک جامعه فعال 400هزار نفری ایران در کاناداست. بدون تردید اینگونه تصمیمات تأثیرات مخربی بر سرنوشت هموطنان ایرانی ما از بابت دریافت خدمات کنسولی خواهد گذاشت. ما به‌طور متوسط روزانه 100تا 120گذرنامه صادر می‌کردیم و روزانه 10شناسنامه جدید برای فرزندان تازه متولد شده ایرانی صادر می‌شد.
- روابط ما با کانادا در چه سطحی بود؟
در سطح کاردار بود. آنها هم در تهران کاردار داشتند و از چهار سال پیش ما در کانادا سفیر نداشته‌ایم.
- پیش‌بینی شما درخصوص آینده روابط دو کشور چیست؟
ما در ایران تجربه چنین قهر کردن‌ها و تحریم‌ها و تعلیق کردن‌ها و دوباره باز کردن‌ها را داریم و احتمال دارد خود دولت کانادا هم به‌زودی پشیمان شود. به‌ویژه اینکه با توجه به فشار‌های رسانه‌ای که در داخل کانادا صورت گرفته و احزاب داخلی نیز این اقدام را غیرمسئولانه دانستند و جامعه نخبه این کشور معتقد هستند که هیچ زمینه قابل‌توجهی برای توجیه این اقدام دولت کانادا وجود ندارد.
