هر دو خوب است ولی معمولاً در شروع درمان، استامینوفن ترجیح داده می‌شود. حالا اگر پای فرزندتان پیچ خورد و دردش ساکت نمی‌شد، به او کدام دارو را می‌دهید؟
این مسأله که برای کاهش درد در کودکان کدام مسکن مناسب‌تر است، نه‌تنها برای پدر و مادرها، بلکه گاهی برای پزشکان هم مورد سؤال بوده است. اما با انجام تحقیقاتی که نتایج آن در نشریه معتبر Pediatrics منتشر شد، به نظر می‌رسد دیگر بتوان یک دارو را به عنوان بهترین مسکن در کودکان معرفی کرد: بروفن؛ این است معجزه التیام‌بخش درد کودکان.
در این پژوهش، تأثیر بروفن، استامینوفن و کدئین، یعنی سه تا از معروفترین مسکن‌ها، در 300 کودک مراجعه کننده به بخش اورژانس یکی از بیمارستان‌های کودکان در شهر اتاوا واقع در کانادا مورد ارزیابی قرار گرفت. این کودکان که 6 تا 17 سال سن داشتند و همگی دچار شکستگی استخوان یا پیچ خوردگی یا کشیدگی اندام‌ها شده بودند در بدو ورود به اورژانس به‌طور تصادفی به 3 گروه تقسیم شدند و هر گروه یک دارو را دریافت کرد.
پس از نیم ساعت از دریافت داروها، تأثیر آنها در کاهش درد در هر 3 گروه تقریباً یکسان بود ولی با گذشت یک ساعت از زمان تجویز دارو، کودکانی که بروفن دریافت کرده بودند، درد کمتری نسبت به 2 گروه دیگر داشتند.
البته برای این‌که نتایج ملموس‌تر باشند و با دقت بیشتری بتوان تأثیر داروها را مقایسه کرد، پژوهشگران مقیاسی را تعریف کردند، به این ترتیب که به حداکثر درد عدد 100 تعلق گرفت و هرچه درد کمتر می‌شد، از این عدد کاسته می‌شد.
یک ساعت پس از مصرف دارو، در کودکانی که بروفن مصرف کرده بودند، میزان درد 24 نمره کاهش یافت ولی در دو گروهی که استامینوفن و کدئین مصرف کرده بودند، میزان درد به ترتیب 11 و 12 نمره کاهش نشان داد. این تفاوت پس از 2 ساعت از مصرف دارو همچنان باقی بود.
از سوی دیگر، 60 دقیقه پس از مصرف دارو، پزشکان در 50 درصد از کودکانی که بروفن دریافت کرده بودند، میزان کاهش درد را کافی و مناسب ارزیابی کردند ولی این میزان در گروهی که کدئین دریافت کرده بودند 40 درصد و در دریافت کنندگان استامینوفن، 36 درصد بود.
به گفته دکتر استیون کراگ، رئیس بخش اورژانس بیمارستان کودکان شیکاگو، پیش از این هم پزشکان برای تسکین دردهای ناشی از شکستگی استخوان در کودکان، بروفن را ترجیح می‌دادند، ولی مطالعه اخیر، این تجربه پزشکان را مورد تأیید قرار داد.
به گفته پژوهشگران، به‌طور کلی، در موارد دردهای ناشی از جراحت و صدمه به اعضا (تروما)، بروفن تأثیر بیشتری نسبت به استامینوفن دارد. اما چرا؟ دلیل این تفاوت چیزی نیست جز تفاوت در مکانیسم عمل این داروها، بروفن خاصیت ضد التهابی دارد ولی استامینوفن و کدئین، خیر.
مسکن‌های معروف
به‌طور کلی در کشور ما 3 مسکن و تب‌بر، چه برای کودکان و چه بزرگسالان، از بقیه پرکاربردترند.
معروفترین داروی مسکن که در هر خانه‌ای پیدا می‌شود، چیزی نیست جز استامینوفن. این داروی محبوب و مؤثر که حدود یک قرن پیش ساخته شد، حکم آچار فرانسه را دارد، هر کسی تب می‌کند، اولین توصیه، استامینوفن است. سرش درد می‌گیرد، باز استامینوفن توصیه می‌شود. دست و پایش درد می‌گیرد، سراغ استامینوفن می‌رود و ... .
استامینوفن، یک داروی ضد تب بسیار مؤثر است که با تأثیر بر مرکز کنترل حرارت بدن در هیپوتالاموس واقع در مغز، تب را کاهش می‌دهد. همچنین این دارو، برای کاهش دردهای خفیف تا متوسط کاربرد دارد ولی فاقد اثرات ضد التهابی است و به همین دلیل در مواردی که علت ایجاد درد، بروز التهاب در یک محل است، مثلاً در اثر ضربه، کبودشدگی، کشیدگی یا شکستگی، تأثیر آن در مقایسه با مسکن‌های ضد التهابی مثل بروفن کاهش می‌یابد.
استامینوفن معمولاً به‌صورت قرص‌های 325 میلی‌گرمی در بالغین مصرف می‌شود ولی در اطفال معمولاً از قطره، شربت یا شیاف آن استفاده می‌شود و کاربرد اصلی آن هم کاهش تب است.
نحوه تجویز استامینوفن در کودکان برحسب سن متفاوت است؛ مثلاً در کودکان 6 تا 9 سال به‌صورت 320 میلی‌گرم هر 6-4 ساعت تجویز می‌شود ولی در کودکان کم سن و سال‌تر باید این میزان کاهش یابد. در ضمن مهم است این را بدانید که هرچند استامینوفن داروی کم‌خطر و مطمئنی است، ولی مصرف مقادیر زیاد آن می‌تواند به‌شدت به کبد آسیب برساند.
بنابراین استامینوفن و کلاً هر دارویی را از دسترس اطفال دور نگه دارید. اما بروفن؛ بروفن که نام کامل آن ایبوپروفن است، از معروفترین داروهای گروه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) محسوب می‌شود که به‌صورت قرص و شربت وجود دارد. سایر داروهای معروف این گروه عبارتند از آسپیرین، ایندومتاسین و....
این گروه از داروها نه‌تنها اثر ضد تب دارند بلکه با کاهش التهاب، در کنار مکانیسم‌های دیگر، درد را هم کاهش می‌دهند. از جمله شایع‌ترین عوارض این‌دسته از داروها، ایجاد ناراحتی گوارشی، زخم و خونریزی معده است که البته این عوارض در مصرف کنندگان آسپیرین بیشتر دیده می‌شود.
اما آسپیرین که نام اصلی آن، استیل سالیسیلیک اسید یا ASA است، از 80 سال پیش، به‌عنوان یک داروی مؤثر در کاهش تب و تسکین درد شناخته شده است اما به‌دلیل عوارض جانبی مهمی که دارد، به‌ویژه در کودکان، معمولاً استامینوفن یا بروفن ترجیح داده می‌شود. یکی از مهمترین عوارض آسپیرین، آثار گوارشی و ایجاد خونریزی معده است.
از دیگر عوارض بسیار مهم و البته نه‌چندان شایع آسپیرین، ایجاد بیماری بسیار خطرناک کبدی در کودکان دچار آبله مرغان یا سایر بیماری‌های ویروسی است.
بنابراین در موارد شک به ابتلا به آبله مرغان یا سایر بیماری‌های ویروسی نظیر آنفلوآنزا به هیچ وجه از آسپیرین استفاده نکنید. به‌طور کلی توصیه می‌شود با وجودی‌که تهیه آسپیرین به نسخه پزشک نیاز ندارد، به دلیل وجود داروهای مؤثری نظیر استامینوفن یا بروفن، بدون نظر پزشک از آسپیرین به‌ویژه در کودکان استفاده نکنید.
فراموش نکنید
نکته مهمی که در مورد داروهای فوق باید بدانید این است که این داروها صرفاً علائم بیماری نظیر تب و درد را کاهش می‌دهند ولی عامل بیماری را درمان نمی‌کنند. بنابراین، هرچند این داروها بدون نسخه پزشک به فروش می‌رسند، تنها در مواردی که علائم بیماری خفیف و محدود است و علت آن هم مشخص است، به‌طور سرخود از این دارو استفاده کنید.
در غیر این صورت، مثلاً اگر کودک شما بدحال است، یا در کنار تب، علائمی نظیر گلودرد، سرفه شدید، سوزش ادرار، اسهال و... دارد، یا این‌که مثلاً در محل وارد آمدن ضربه، دچار تورم و قرمزی و درد شدید شده است حتماً به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم، آنتی‌بیوتیک مناسب یا سایر داروهای لازم را برای کودک تجویز کند، زیرا همان‌طور که اشاره شد، استامینوفن و بروفن، عامل بیماری را از بین نمی‌برند و تنها علائم را بهبود می‌بخشند.
نکته مهم دیگر این‌که اگر شما استامینوفن یا بروفن را برای کودکتان شروع کردید و ظرف 3-2 روز تب یا درد او کاهش نیافت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
