آخرین‌بار در سال 1994بود که کنزابورو اوا از ژاپن نوبل ادبیات را کسب کرد. البته تا پیش از آن تنها دو بار دیگر نوبل ادبیات نصیب نویسندگانی از پهناورترین قاره دنیا شده بود؛ یک‌بار در سال 1968که کاواباتا یاسوناری از ژاپن آن را به‌دست آورد و دیگربار در سال 1913که رابیندرانات تاگور از هند موفق به کسب آن شد.
آکادمی سوئد اگرچه در سال 2000جایزه نوبل ادبیات را به ژائو زینگ جیان ، نویسنده چینی اعطا کرد، اما با توجه به اینکه وی در سال 1987شهروندی فرانسوی دریافت کرده بود، جایزه او در واقع متعلق به فرانسه است و به نام این کشور ثبت شده است. کشوری که از نظر میزان دریافت نوبل مقام نخست را دارد. نخستین برنده نوبل سولی پرودوم ، نویسنده فرانسوی بود و پس از او 14نویسنده فرانسوی دیگر هم موفق به دریافت نوبل شده‌اند. پس از فرانسه، دو کشور آمریکا و انگلستان هر یک با 10جایزه نوبل مشترکا در رتبه دوم قرار دارند.
از کار در مزرعه تا نوبل
گوان موی یا همان مو یان در سال 1955در استان شاندونگ در شمال شرقی چین متولد شد. والدین او کشاورز بودند و او در جریان انقلاب فرهنگی چین مدرسه را رها کرد و به‌کار در مزارع و کارخانه مشغول شد. در سال 1976به ارتش آزادیبخش مردمی پیوست و در این زمان به تحصیل در رشته ادبیات و داستان‌نویسی پرداخت. مو یان تخلص یا به‌عبارتی نام هنری این نویسنده است که در زبان چینی «حرف نزن» معنا می‌دهد.
اولین داستان کوتاه مو یان در سال 1981در یک مجله ادبی منتشر شد و چند سال بعد با رمان کوتاه «گوی بلورین» موفقیت خود را در عرصه نویسندگی آغاز کرد. مو یان در نوشته‌هایش از تجارب جوانی‌اش و زندگی در زادگاهش الهام می‌گرفت که این امر به خوبی در رمان «ذرت قرمز» مشهود است. این رمان شامل پنج داستان است که در گوام، محل تولدش اتفاق می‌افتد. در سال 1987 ژانگ ییمو، کارگردان نامدار برنده نخل طلا فیلمی با اقتباس از این رمان ساخت که موفقیت فراوانی به‌دست آورد. ازجمله دریافت خرس طلای جشنواره برلین که علاوه بر موفقیت‌های سینمایی، نام مو یان را نیز سر زبان‌ها انداخت.
مو یان در سال 1995با رمان «تصنیف‌های سیر» شدیدا به انتقاد از جامعه معاصر کشورش پرداخت و در سال 2006با رمان «زندگی و مرگ در انتظار من است» با بهره‌گیری از طنزی سیاه به توصیف زندگی روزمره و تحولات عظیم در زندگی جوانان چینی پرداخت. مو یان در سال 2007تا آستانه کسب جایزه بوکر آسیا هم رفت و آثارش تا‌کنون به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی، سوئدی و. . . ترجمه شده است. آخرین اثر مو یان با عنوان قورباغه‌ها به پیامدهای سیاست تک‌فرز ندی در چین می‌پردازد.
اولین اظهارنظرها
طبق روال هر سال، دقایقی بعد از اعلام نام مو یان به‌عنوان برنده نوبل ادبیات سال 2012، خبرنگاران فراوانی به منزل او رفتند و دوره‌اش کردند تا نخستین اظهارنظرهایش را بیان کند. جالب اینکه مو یان برای آزادی لیو ژیائوبو ، نویسنده محبوس چینی که به 11سال حبس محکوم شده، ابراز امیدواری کرد. آکادمی نوبل در سال 2010لیو ژیائوبو را به‌عنوان برنده جایزه صلح نوبل معرفی کردند و فعالان حقوق بشر به دفاع از او برخاستند. فعالان اجتماعی دائما مو یان را برای استفاده از موقعیتش به‌منظور دفاع از این نویسنده محبوس تحت فشار قرار می‌دهند و او را به سرسپردگی به سیاست‌های دولت متهم می‌کنند. اما مو یان با نام مستعار حرف نزن، سرانجام دیروز حرف زد. او گفت: احساس می‌کنم لیو ژیائوبو مسلما می‌تواند تحقیق در سیاست و ساختارهای اجتماعی را دوباره ادامه دهد و امیدوارم او هرچه زودتر آزاد شود.
جالب اینکه بعد از این جمله، مو یان با یک اظهارنظر دیگر، همچنان خود را از قضیه کنار کشیده است. او می‌گوید: برخی از نقدهای ادبی لیو را در دهه 80خوانده‌ام، اما آثار او را از زمانی که به مسائل سیاسی گرایش یافته است، درک نمی‌کنم.
واکنش چینی‌ها
اما بردن جایزه نوبل ادبیات توسط مو یان واکنش‌های متفاوتی را از جانب چینی‌ها به‌دنبال داشته است. روز پنجشنبه پس از اعلام این خبر، خبرگزاری دولتی شینهوا تاپ ویژه وب‌سایتش را به برنده نوبل ادبیات 2012اختصاص داد. شبکه دولتی سی. سی. تی‌وی هم به‌طور خاص خبر برنده شدن این رماننویس چینی را در پربیننده‌ترین ساعات روز پوشش داد. این شبکه خبری از مو یان به‌عنوان اولین نویسنده شهروند چین که جایزه نوبل ادبیات را به‌دست آورده ، یاد کرد.
به نوشته ایسنا، شهروندان چینی نیز نظرات شعف‌انگیز خود را در وب‌سایت‌های خبری منتشر و خرسندی خود را اعلام می‌کنند. یان لیانکه ، یکی دیگر از رمان‌نویسان مهم چینی، درباره مو یان گفته است: آثار او بی‌همتا هستند. از زمان انتشار ذرت قرمز او به‌مدت 30سال مداوم قله خلاقیت را به نام خود کرده است. این کار آسان نیست؛ خیلی از نویسندگان پستی‌ها و بلندی‌هایی را سپری کرده‌اند اما او همیشه خود را در اوج حرفه نویسندگی نگه داشته است.
در عین حال برخی از اعضای حزب لیبرال پیش‌تر رماننویس 57ساله برنده نوبل را به نداشتن صلاحیت برای کسب مقام معاون مدیریت انجمن نویسندگان دولتی چین متهم کرده و او را به‌خاطر کناره‌گیری از نمایشگاه کتاب فرانکفورت 2009به‌دلیل حضور نویسندگان تبعیدی کشورش مورد انتقاد شدید قرار داده‌اند. ون یونچائو ، فعال رسانه‌‌ای هنگ‌کنگی، یکی از همین افراد است که درباره مو یان گفت: جایزه نوبل ادبیات نماد انسانیت و آزادی بیان است، اما متأسفانه ما چنین خصوصیاتی را در مو یان نمی‌بینیم. در یک کلام، مو یان شایستگی این افتخار بزرگ را ندارد.
