در این کنگره شی‌جین‌پینگ، معاون رئیس‌جمهور به‌عنوان جانشین هوجین تائو، رئیس‌جمهور حال حاضر و دبیرکل حزب کمونیست چین منصوب خواهد شد و ون جیابائو، نخست‌وزیر این کشور هم جای خود را به لی که‌چیانگ خواهد داد. البته شی‌جین‌پینگ در حال حاضر علاوه بر عضویت در کمیته دائم پولیت بورو و سمت معاونت رئیس‌جمهور چین، عنوان قائم‌مقام ارتش این کشور را هم در اختیار دارد. جابه‌جایی و تحویل پست مقامات دولتی در نشست سالانه کنگره ملی خلق یا پارلمان این کشور که در ماه مارس برگزار می‌شود، انجام خواهد گرفت. ازجمله مهم‌ترین اهداف برگزاری این کنگره، انتخاب رهبران نسل جدید چین و بررسی برنامه‌های اقتصادی کشور خواهد بود. اواخر ماه سپتامبر، بو شی‌لای یکی از رهبران قدیمی چین که به همراه اعضای خانواده‌اش به فساد سیاسی و حقوقی متهم شده، از این حزب اخراج شد. بو شی‌لای یکی از اعضای مهم دفتر سیاسی و کمیته مرکزی حزب حاکم و کمیته قدرتمند 25نفری پولیت بورو، (دومین رده ارشد حزب کمونیست)، به‌شمار می‌رفت و به‌عنوان یکی از رقبای مهم شی‌جین‌پینگ در این حزب معرفی شده بود.
تاریخچه حزب کمونیست
حزب کمونیست چین از سال1949 قدرت را در این کشور در دست گرفته و با سرکوب مخالفان به حکومت ادامه داده است. امروز هسته اصلی قدرت این حزب را 9نفر اعضای کمیته دائمی پولیت بورو در دست گرفته‌اند. این 9نفر بدون شرکت در انتخابات به بالاترین رده‌های قدرت رسیده‌اند و قدرت آنها به موقعیت آنها در پولیت بورو بستگی دارد، ضمن اینکه طبق یک سنت دیرینه در چین، قدرت و نفوذ سیاستمداران این کشور به میزان وفاداری آنها به رهبران رده‌های بالاتر هم مربوط است؛ کما اینکه دنگ شیائوپینگ مدت‌ها پس از استعفا همچنان رهبر بزرگ چین به‌شمار می‌رفت و در حال حاضر هم سیاستمداران قدیمی حزب کمونیست چین در تصمیم‌گیری‌های بزرگ کماکان نقش اساسی ایفا می‌کنند. عضویت در حزب کمونیست مزایای قابل‌توجهی برای شهروندان چینی به همراه داشته و یکی از دلایل افزایش اعضای این حزب به‌شمار می‌رود.
قدرت چگونه جا‌به‌جا می‌شود
در کنگره هجدهم حزب کمونیست 2270 نماینده از سراسر چین شرکت خواهند داشت که این تعداد، 50نفر از شرکت‌کنندگان در کنگره هفدهم که در سال2007میلادی برگزار شده بود، بیشتر است. این نمایندگان در فاصله زمانی ماه‌های آوریل تا جولای امسال در کمیته‌های محلی حزب کمونیست انتخاب شده اند.
حزب کمونیست چین در مجموع دارای 82میلیون عضو است و بزرگ‌ترین حزب سیاسی جهان شناخته می‌شود. این 2270نفر از 40هیأت محلی حزب کمونیست برگزیده شده‌اند که 31هیأت مربوط به ایالت‌ها و استان‌های مستقل و شهرداری‌های چین است. شش هیأت دیگر را تایوان، ارتش آزادیبخش خلق، سازمان حزب مرکزی، وزرا و کمیته دولت مرکزی و کمیته‌های در اختیار دولت مرکزی و بانک‌های مرکزی و مؤسسه‌های مالی شکل می‌دهند. در مورد شرایط سه هیأت دیگر اختلاف‌نظرهای زیادی وجود دارد. هنگ‌کنگ و ماکائو می‌توانند دو هیات جداگانه یا فقط یک هیأت را شکل دهند و یا اینکه به‌عنوان بخشی از هیات ایالت گوانجونگ محسوب شوند.
تنها 68درصد از هیات‌ها می‌توانند نقشی درون حزبی برعهده بگیرند. 32درصد دیگر صرفا اعضای معمولی حزب را شکل می‌دهند که در بیرون حزب مشغول فعالیت خواهند شد. قرار است در کنگره هجدهم درخواستی هم در رابطه با افزایش تعداد هیات‌های زنان ارائه شود.
بعد از برپایی هجدهمین کنگره حزب کمونیست، اتفاق مهم‌تر در فاصله روزهای چهارم تا نهم‌ماه مارس2013 در جلسه کنگره ملی‌خلق با حضور نمایندگان از سراسر چین روی خواهد داد. بعد از برگزیده شدن رهبران و بحث در مورد تغییرات اعضای دولت، نوبت به توافق‌های کلی میان سیاستمداران خواهد رسید. قرار بود کنگره هجدهم حزب کمونیست اواسط ماه اکتبر2012 برگزار شود ولی یک سری از ماجراهای مربوط به درگیری‌های داخلی درون حزبی سبب شد که برگزاری این کنگره چند هفته به تعویق بیفتد.
نسل پنجم رهبران چین
با اخراج بو شی‌لای، جریان قدرت فعلی که فرزندان رهبران بزرگ مائوئیست سابق موسوم به شاهزاده‌های جوان و اتحادیه جوانان کمونیست به رهبری هوجین تائو هستند، بر سر تصاحب هفت‌کرسی کمیته دائمی با هم به رقابت خواهند پرداخت. اگرچه آنهایی که امیدوارند نسل پنجم رهبران کمونیست در مقایسه با هو جین تائو و ون جیابائو فضای بیشتری در اختیار دمکراسی قرار دهند، قطعا با وقفه‌هایی مواجه خواهند شد چراکه نسل جدید کمونیست‌ها معتقد است که این کشور باید مفهوم سوسیالیسم را منطبق با خصوصیات سیستم حکومتی چین توسعه دهد و این را تنها سیستم ممکن برای حل مشکلات مربوط به توسعه و پیشرفت این کشور می‌داند. این خصوصیات در وهله اول در خودمختاری یک حزب خاص منعکس می‌شود که سران آن از بین اعضای خود کمیته (و نه توسط شهروندان) انتخاب می‌شوند؛ حزبی که در عین حال برای حفظ ثبات و قدرت، هرگونه صدای مخالف را سرکوب کرده و در راه توسعه اقتصادی از هیچ‌گونه فساد سیاسی دریغ نورزیده و به اعتقاد خیلی‌ها بو شی‌لای نمونه بارز آن به‌شمار می‌آید.
تقابل قدرت‌های درون حزب
از بین هفت نفر اعضای پولیت بورو که حضور شی‌جین‌پینگ و لی که‌چیانگ در جمع آنها قطعی است، پنج‌کرسی دیگر به شخصیت‌های دیگری که همراه با شی و لی (رئیس جمهور و نخست‌وزیر) نسل پنجم طبقه حاکم بر قدرت چین را شکل داده‌اند، اختصاص خواهد یافت. انتخاب این افراد صرفا حاصل توافق‌های سیاسی میان چهره‌های مختلف حزب خواهد بود که در واقع دو جریان اصلی در آن حضور دارند. نخستین جریان موسوم به محفل شانگهای و گروه دوم جریان توانپای یا اتحادیه جوانان کمونیست هستند. محفل شانگهای جریان وابسته به حزب کمونیست است که تحت رهبری جیانگ‌زمین در شانگهای شکل گرفته است.
رهبر گروه توانپای، هو‌جین‌تائو، رئیس‌جمهور فعلی است و این جریان از نمایندگان احزاب اتحادیه جوانان کمونیست چین که جین‌تائو در سال‌های1984و 1985 دبیرکل آن بوده، تشکیل شده است. در گروه توانپای یک زیرمجموعه دیگر تحت‌عنوان گروه تسینگوا قرارگرفته که نماینده‌های آن از فارغ‌التحصیلان دانشگاه تسینگوا، معروف‌ترین دانشگاه دولتی چین هستند. تقابل میان این دو جریان در زمان اخراج بوشی‌لای، رئیس سابق ایالت چونگ‌کینگ از حزب کمونیست که به محفل شانگهای نزدیک بود، به اوج رسید.
بدیهی است که انتخاب شی‌جین‌پینگ صرفا حاصل توافقی درون‌حزبی خواهد بود چرا که او در واقع عضو هیچ جریان مشخصی نیست و همواره تلاش کرده خود را به‌عنوان مرد گفت‌وگو معرفی کند و بارها در محافل رسمی بر نزدیکی مواضع خود به جیانگ‌زمین، رئیس‌جمهور سابق تأکید کرده است.
همه قدرت در چین در کنترل یک کمیته
در چین، پولیت بورو رایج‌ترین نام برای دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست بوده که بین 19تا 25نفر عضو دارد و نقش اصلی آن به‌صورت نظارت بر عملکرد حزب کمونیست تعریف شده است. برخلاف ارگان‌های اجرایی دیگر احزاب کمونیستی، در پولیت بورو قدرت سیاسی در داخل کمیته دائمی متمرکز شده و با اینکه اسامی اعضای پولیت بورو به‌صورت رسمی از سوی کمیته مرکزی حزب اعلام می‌شود ولی در عمل از دهه80 میلادی به این طرف، این انتخاب‌ها در پی مانورهایی در بازی‌های قدرت صورت می‌گیرد. عموما اعضای پولیت بورو به‌طور همزمان مشاغل دولتی گوناگونی در اختیار دارند و به‌طور کامل عملکرد اعضای کمیته مرکزی و کمیته نظارت را زیرنظر دارند.
اعضای کمیته پولیت بورو بالاترین سطح افراد در حزب کمونیست چین را شکل می‌دهند و همانطور که گفته شد آنچه بر قدرت کمیته پولیت بورو می‌افزاید، در اختیار داشتن سمتهای کلیدی اعضای آن در دولت چین است و بدین‌ترتیب حزب کمونیست چین در واقع دولت چین را کنترل می‌کند. در داخل کمیته پولیت بورو، یک کمیته دائمی وجود دارد و 9 نفر اعضای این کمیته دائم، قدرت و نقش مهمی در اتفاقات داخلی چین ایفا می‌کنند. در واقع تمامی تصمیمات مربوط به سرنوشت ساکنان جمهوری خلق چین ابتدا از سوی اعضای پولیت بورو اتخاذ می‌شوند. 25عضو پولیت بورو از سوی کمیته مرکزی حزب انتخاب می‌شوند اما قدرت واقعی در دست همان کمیته دائم 9نفره است که نقش یک کابینه داخلی را ایفا کرده و اعضای آن مهم‌ترین و بانفوذترین رهبران کشور هستند. انتخاب اعضای پولیت بورو، پس از بررسی و انجام تحقیقات دقیق درباره سوابق کاری آنها در حزب کمونیست است.
اعضای کمیته دائمی و افراد مورد حمایت آنها قدرت مطلق سیاسی در اختیار دارند؛ بدین‌ترتیب در چین هیچ‌گونه انتخابات سیاسی‌ای انجام نمی‌شود و پولیت بورو که هسته اصلی قدرت را شکل داده، ارگان اصلی تصمیم‌گیرنده در این کشور است. تصمیم‌گیری‌های پولیت بورو درواقع خط‌مشی سیاسی چین را تعیین می‌کند. تعداد اعضای پولیت بورو طبق شرایط زمانی متغیر بوده و در فاصله سال‌های1966 تا 1969 این ارگان حداکثر 11عضو داشته و در چهار نوبت هم اعضای آن از پنج‌نفر بیشتر نبوده‌اند. از زمان آغاز فعالیت کنگره شانزدهم، تعداد اعضای پولیت بورو به 9 نفر رسیده و از سال1992 تا 2002 تعداد اعضای آن هفت نفر بوده‌اند. چنین تصمیمی به‌احتمال زیاد به خواست جیانگ‌زمین، دبیرکل وقت حزب کمونیست به‌منظور در اختیار داشتن بیشترین تعداد ممکن اعضای نزدیک به جریان وی، موسوم به محفل شانگهای اتخاذ شده بود. احتمال اینکه پولیت بورو در کنگره هجدهم باردیگر به سیستم هفت‌عضوی سابق بازگردد، زیاد خواهد بود، با توجه به اینکه موقعیت ژو یونگ‌کانگ، وزیر امنیت عمومی کشور و لی‌چانگچون، سرپرست تبلیغات حزب چین اخیرا متزلزل شده است. در بین این هفت نفر حضور شی‌جین‌پینگ و لی که‌چیانگ در کمیته دائم قطعی خواهد بود.
کنگره ملی خلق
کنگره ملی خلق چین با حدود سه‌هزار نماینده از استان‌ها، شهرداری‌ها و ارتش که به‌مدت پنج‌سال برای این سمت برگزیده می‌شوند، به‌عنوان بزرگ‌ترین پارلمان در سراسر جهان شناخته می‌شود. براساس قانون اساسی این کشور، کنگره ملی خلق باید قدرتمند‌ترین ارگان سیاسی در چین را در اختیار داشته باشد ولی نقش واقعی این کنگره در حال حاضر تأیید تصمیمات اخذ‌شده توسط حزب کمونیست است. این کنگره سالانه یک اجلاس دوهفته‌ای با شرکت تمام نمایندگان، معمولا در فصل بهار برگزار می‌کند و کمیته دائمی آن که از 150عضو تشکیل شده، در فاصله زمانی میان اجلاس‌ها، اداره کل امور را برعهده دارد. از آنجا که 70درصد از نمایندگان آن عضو حزب کمونیست هستند، کنگره ملی خلق، نقش خاصی در قانونگذاری و اعمال تغییر در قانون اساسی ایفا نمی‌کند. حزب کمونیست قوانین جدید را تدوین و پیش‌نویس آنها را برای بررسی به کنگره ارسال می‌کند و انتظار تصویب فوری از سوی کنگره را دارد. کنگره ملی خلق همچنین مسئول انتخاب رهبران بلندپایه چین ازجمله رئیس‌جمهور و معاون او، رئیس کمیسیون نظامی و رئیس دادگاه عالی خلق و رئیس دادستانی عالی است.
