در واقع این دو بزرگراه میراث‌دار آخرین تلقی‌ای از بزرگراه‌سازی در کشور است که ساخت بزرگراه را مقدم بر زندگی اجتماعی شهروندان می‌دانست.
دو بزرگراه کردستان و به‌ویژه نواب بی‌تردید باعث گسست اجتماعی در محله‌هایی شد که از آن می‌گذشت. بر این اساس در سال‌های اخیر توجه به ساخت بزرگراه‌ها در نگاه اول با شرایطی ویژه‌ای همراه شد؛ نگاهی که به زندگی اجتماعی شهروندان توجه داشته و پیش از آنکه ساخت بزرگراه و ایجاد یک شریان حیاتی را مورد نظر قرار دهد، به زندگی شهروندان در بافت اجتماعی مورد علاقه‌شان اهمیت می‌داد.
بارها مسئولان اجرای پروژه امام‌علی از انجام مطالعات پیوست اجتماعی در این بزرگراه خبر داده بودند. قرار بود این بزرگراه در مسیر حرکت خود بیش از هفت هزار منزل مسکونی را ویران کند و به پیش برود. بنابراین قابل تصور بود که چه حجمی از نگرانی در میان شهروندان محدوده اجرای طرح می‌توانست ایجاد شود اما با انجام مطالعات گسترده و پیوست‌های اجتماعی گوناگون، رفع معارض بیش از هفت هزار منزل مسکونی در محدوده اجرای طرح انجام گرفت، بدون آنکه از سوی شهروندان اعتراضی صورت گیرد.
بر همین اساس ساخت بزرگراه امام‌علی در محدوده شرقی تهران آغاز شد. به تعبیر دکتر مصطفی بهزادفر، استاد شهرسازی و معماری دانشگاه علم و صنعت، این بزرگراه می‌تواند هویت جدیدی برای تهران باشد. او می‌گوید: بزرگراه امام‌علی از دامنه‌های البرز در شمال تهران آغاز شده و به سمت جنوب پیش رفته است و تنها بزرگراهی است که دامنه‌های البرز را به منطقه دشت شهرری متصل می‌کند و از این‌رو می‌تواند نمونه عینی یک هویت جدید برای این شهر باشد.
دکتر بهزادفر در ادامه با اشاره به اینکه این بزرگراه توانسته است در مسیر حرکت خود بافت‌های متراکم مسکونی را بدون ایجاد تفکیک در بافت اجتماعی به یکدیگر متصل کند، می‌افزاید: خوشبختانه اتفاقی که در بزرگراه نواب یا کردستان طی دو دهه گذشته رخ داد، در این بزرگراه شکل نگرفت و مطالعات گسترده‌ای برای ساخت این بزرگراه انجام شد. از این‌رو می‌توان این بزرگراه را یک نمونه موفق در ساخت بزرگراه و عبور این شاهراه ارتباطی از میان یک بافت مسکونی متراکم دانست.
این استاد دانشگاه از فعالیت‌های عمرانی در شهرهایی مانند تهران به‌عنوان یک حرکت ظاهری نام برد که در نهایت باید برای زندگی اجتماعی شهروندان سهولت ایجاد کند. از این‌رو ساخت بزرگراه امام‌علی می‌تواند یک نمونه خوب از این پروژه‌ها باشد چرا که در کنار توسعه شاهراهی پایتخت، ضمن حفظ بافت اجتماعی، توانسته است هویتی تازه برای پایتخت نه‌چندان قدیمی تهران ایجادکند.
بزرگراهی برای نوسازی بافت‌های فرسوده
ماجرای ساخت بزرگراه امام‌علی اما همچنان مورد توجه بسیاری از کارشناسان است. اگرچه اعضای شورای شهر تهران برای اجرای این پروژه اقدامات بسیاری انجام داده‌اند و بارها اعلام کرده‌اند که این پروژه باید هر چه زودتر به بهره‌برداری برسد اما از طرفی منکر سختی و مشکلات اجرای کار در این پروژه بزرگ نیستند. در کنار اعضای شورای شهر، کارشناسان نیز از این پروژه به‌عنوان یک پروژه بزرگ و ملی یاد کرده‌اند و از آن به‌عنوان یک نمونه موفق در ساخت بزرگراه‌های پایتخت نام برده‌اند.
سید حمید موسوی، معاون شهرسازی و معماری منطقه15 شهرداری تهران نیز با اشاره به اینکه با اجرای طرح بزرگراه امام‌علی(ع) تحول اساسی در نوسازی بافت‌های فرسوده محله اتابک ایجاد می‌شود خاطرنشان کرد: طرح بزرگراه امام‌علی(ع) به‌صورت همزمان در مناطق 7، 8، 13، 14، 15و 20 در حال اجراست. او گفت: طول مسیر بزرگراه یادشده در منطقه چهارهزارو 170متر است که با اجرای فاز اول آن بزرگراه‌های امام‌علی(ع)، بعثت، آزادگان و خیابان منصور به هم متصل می‌شوند. موسوی در ادامه تصریح کرد: فاز دوم طرح نیز در منطقه به طول یک هزار و 950متر از جنوب به شمال حدفاصل خیابان منصور تا خیابان شهید خاوران واقع شده است که اعتقاد داریم با اجرای این فاز، تحول اساسی در نوسازی بافت‌های فرسوده پیرامون بزرگراه رخ می‌دهد و این طرح به‌عنوان یک طرح تحرک توسعه ایفای نقش می‌کند.
علیرضا حلاجیان، معاون فنی و عمران این منطقه نیز در ادامه با اشاره با اجرای طرح مناسب‌سازی ورودی ساختمان‌های نواحی و سراهای محلات منطقه افزود: این اقدام با هدف تکریم جانبازان، معلولان و سالمندان و ایجاد شرایط لازم جهت تردد آنان انجام و در این راستا تاکنون ورودی 11 ساختمان اداری در منطقه مناسب‌سازی شده است. حلاجیان ادامه داد: طی یک اقدام ضربتی ساختمان‌های نواحی 6، 7و 8 ، سراهای محلات مطهری، شوش، افسریه، والفجر، خانه سلامت محله خاورشهر، کتابخانه طیب و دو ساختمان ستادی با احداث رمپ مناسب‌سازی شده است.
نوآوری‌های جدید
بزرگراه امام‌علی 40سال به اجرا درنیامد. کمتر مدیر شهری توانست این طرح را به‌طور گسترده مورد توجه قرار دهد. حتی هنگامی که در سال 67این طرح با عنوان بزرگراه شرق مورد مطالعه مجدد قرار گرفت؛ اراده‌ای برای اجرای آن وجود نداشت. با وجود پیش‌بینی این بزرگراه در طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران که توسط شرکت سوفرتو پیشنهاد شده بود، از سال1350 تاکنون ساخت این بزرگراه همواره با شائبه‌هایی همراه بود. از این‌رو ساخت این بزرگراه از نظر بسیاری از مسئولان یک اتفاق بزرگ و حرکتی شجاعانه قلمداد شده است.
سید حسین مجیدی، معمار و شهرساز با اشاره به سابقه بزرگراه‌سازی در پایتخت می‌گوید: بزرگراه امام‌علی تنها یک شاهراه ارتباطی سی و چند کیلومتری نیست بلکه یک تحول بزرگ در شیوه ساخت بزرگراهی نیز است. نحوه ساخت این بزرگراه به‌گونه است که همزمان با رفع معارضان ملکی و تاسیساتی کارهای زیرسازی و احداث بزرگراه در دست اجراست.
این شهرساز با اشاره به روش ساخت تقاطع‌های این مجموعه می‌افزاید: نکته جالب این است که ساخت برخی تقاطع‌ها در این پروژه با ابتکار جالبی همراه بوده است؛ ابتکاری که شاید تاکنون در کشور بی‌نظیر بود. این بزرگراه در سطح منفی یک ساخته شده و دارای 24 تقاطع است؛ تقاطع‌هایی که باید در سطح زمین ساخته شود و بالاتر از سطح بزرگراه قرار گیرد. اما ابتکاری که صورت گرفته است این است که برای ساخت برخی پل‌ها، ابتدا پل‌ها را روی زمین و بر سطح خاک اجرا کرده و سپس زیر آن‌را خالی کردند. این اتفاق تنها یکی از نوآوری‌هایی بود که در این پروژه اجرا شد که من در جریان آن هستم.
به گفته مجیدی، همه دستاوردهای این پروژه توجه به بافت اجتماعی منطقه و نوسازی بافت مسکونی و تحریک توسعه مناطقی که از آن عبور می‌کند نیست بلکه بخش عمده‌ای از دستاورهای آن روش اجرای کار و سرعت در اجرای پروژه در کنار حفظ کیفیت آن است.
